Wikipedia

4 Pułk Saperów (II RP)

4 Pułk Saperów (4 psap) – oddział saperów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

4 Pułk Saperów
4 batalion saperów
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921, 1939

Rozformowanie

1929, 1939

Tradycje
Święto

15 sierpnia, 27 października

Nadanie sztandaru

1922

Rodowód

Kompania Inżynieryjna 4 Dywizji Strzelców Polskich

Kontynuacja

4 Batalion Saperów (1929-1939)

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Wacław de Lippe Lipski

Ostatni

ppłk Tadeusz Bisztyga

Organizacja
Dyslokacja

Sandomierz, Przemyśl

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

saperzy

Multimedia w Wikimedia Commons
Jednostki saperskie WP w 1939
Koszary saperów w Sandomierzu
Defilada 4 psap na rynku w Sandomierzu. Defiladę przyjmuje gen. Tadeusz Kutrzeba (x), widoczny d-ca Pułku ppłk Henryk Bagiński (xx)
Mecz piłki nożnej w 4 psap w Sandomierzu. W drugim rzędzie od prawej siedzą: NN, NN, gen. Tadeusz Kutrzeba, wojewoda Władysław Rozmarynowski, ppłk Henryk Bagiński
Budowa jazu na Sanie - oficerowie Korpusu Kontrolerów w towarzystwie d-cy ppłk. Stefana Langnera i oficerów 4 bsap z Przemyśla; wrzesień 1932

Pułk (batalion) był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniającą zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów saperów. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Sandomierzu. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Historia pułku edytuj

4 pułk saperów został sformowany 1 czerwca 1921 roku w Sandomierzu z połączenia dwóch „wojennych” oddziałów: VII batalionu saperów kpt. Henryka Czyża i X batalionu saperów kpt. Emila Strumińskiego oraz nowo powstałego XXVI batalionu saperów kpt. Tadeusza Garczyńskiego oraz z kadry i żołnierzy 4 zapasowego batalionu saperów. Dowództwo pułku utworzono z Szefostwa Inżynierii i Saperów 4 Armii[1].

Do najważniejszych prace pokojowych 4 psap. należała:

  • budowa mostu na Wiśle w 1920 roku,
  • odbudowa mostu w m. Ulanowie nad Sanem od VII do IX 1924 (długość mostu 229 m, wysokość jezdni 5,5 – 6 m),
  • budowa mostu na rzece Trupień pod wsią Słupce w 1927 roku (długości 42 m, drogi dojazdowe z dwóch stron mostu wynosiły 789 m),
  • budowa drogi łączącej wieś Słupce z m. Daleszyce w 1927 roku,
  • budowa dziesięciotonowego mostu na rzece Łęg pod wsią Jamnica w 1927 roku (długość 40 m, drogi dojazdowe faszynowane długości 380 m),
  • naprawa drogi pomiędzy wsią Jamnicą i Zbydniowem na odcinku 8 km w 1927 roku[2].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 15 sierpnia, jako datę święta pułkowego[3]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę wręczenia chorągwi w 1924 roku. Następnie pułk obchodził swoje święto 27 października, w rocznicę sformowania w 1918 roku najstarszej kompanii – samodzielnej kompanii inżynieryjnej 4 Dywizji Strzelców Polskich[4].

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

W 1929 roku jednostka została przeformowana w 4 batalion saperów[5].

W niedzielę 28 grudnia 1930 roku na rynku sandomierskim odbyło się uroczyste pożegnanie batalionu przez władze miasta i powiatu. Dowódca batalionu, podpułkownik Stefan Langner wręczył odznaki pamiątkowe biskupowi Włodzimierzowi Jasińskiemu, staroście sandomierskiemu Stanisławowi Gliszczyńskiemu, burmistrzowi Janowi Wojcieszko i nauczycielowi Szelestowi. Następnego dnia batalion został przewieziony do Przemyśla[6][5].

W styczniu 1939 roku 4 batalion saperów został ponownie przeformowany w 4 pułk saperów.

Mobilizacja 1939 edytuj

4 pułk saperów był jednostką mobilizującą. W 1939 roku zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował następujące jednostki saperów liniowych:
w mobilizacji alarmowej:

  • batalion saperów typ IIb nr 50 dla Armii „Łódź”,
  • batalion motorowy saperów nr 90 dla 10 BK,
  • 22 batalion saperów dla 22 DP,
  • rezerwowa kompania saperów nr 141 dla Armii „Kraków”
  • rezerwowa kompania saperów nr 142 dla Armii „Kraków”
  • rezerwowa kompania saperów nr 143 dla Armii „Kraków”
  • pluton mostowy 4-tonowy nr 50 dla Armii „Łódź”,
  • komenda parku saperskiego nr 101
  • pluton parkowy saperów nr 101

w I rzucie mobilizacji powszechnej:

  • 5 batalion saperów dla 5 DP,
  • 24 batalion saperów dla 24 DP,
  • 46 batalion saperów dla 36 DP (rez.),
  • rezerwowa kompania saperów nr 144 dla Armii „Łódź”,
  • rezerwowa kompania saperów nr 145 dla Armii „Łódź”.
  • rezerwowa kompania saperów nr 146 dla Armii „Łódź”,
  • pluton parkowy saperów nr 102
  • pluton parkowy saperów nr 103
  • lekka kolumna pontonowa typ I nr 141
  • lekka kolumna pontonowa typ II nr 141
  • dowództwo Grupy Fortyfikacyjnej nr 2 dla Armii „Karpaty”

w II rzucie mobilizacji powszechnej:

  • kompania marszowa saperów nr 41
  • Ośrodek Zapasowy Saperów nr 4

Żołnierze 4 pułku saperów edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 4 Pułku (batalionu) Saperów (II RP).
Dowódcy pułku / batalionu
Zastępcy dowódcy pułku / batalionu (od 1938 roku – I zastępca dowódcy batalionu)

Kawalerowie Virtuti Militari edytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[18]:

 
Order Virtuti Militari

Obsada personalna w 1939 roku edytuj

Organizacja pokojowa i obsada personalna pułku w marcu 1939 roku[19][a]:

  • dowódca pułku – ppłk Tadeusz Bisztyga
  • I zastępca dowódcy pułku – ppłk dypl. Tadeusz Teodor Henryk Kozłowski
  • adiutant – kpt. Janusz Stypułkowski
  • oficer sztabowy do spraw wyszkolenia – por. Józef Alfred Irzykowski
  • lekarz medycyny – kpt. lek. dr Karol Zawisza
  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Jan Nepomucen Gustowski
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Łapkowski Leon
  • zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Krupiński Gracjan
  • oficer administracyjno-materiałowy – por. Gajewski Seweryn
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Zaleski
  • dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Kazimierz Wierzchowski
  • oficer żywnościowy – vacat
  • komendant parku – kpt. Edward Paweł Michałowski
  • zastępca komendanta – kpt. Tadeusz Rzepecki
  • oficer techniczny – por. Tytus Sasim
  • dowódca kompanii kursu pionierów – kpt. kontr. Walerian Cheładze
  • dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Chojnacki Czesław
  • dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Rubel Włodzimierz Roman
  • dowódca I batalionu – mjr Jan Dorantt
  • dowódca 1 kompanii – por. Kazimierz Bilski
  • dowódca plutonu – ppor. Machciński Wiesław Antonii
  • dowódca plutonu – ppor. Zięba Edward
  • dowódca 2 kompanii – por. Moroniewicz Kazimierz
  • dowódca plutonu – ppor. Kozłowski Jerzy Andrzej
  • dowódca 3 kompanii – por. Koryl Jan
  • dowódca plutonu mechanicznego – por. Łukasik Mieczysław Stefan
  • dowódca II batalionu – mjr Tadeusz Leon Chlebowski
  • dowódca 4 kompanii – kpt. dypl. Ryszard Małaszkiewicz (do 26 VIII 1939)
  • dowódca plutonu - por. Kaczmarek Teodor
  • dowódca plutonu – por. Wawrzyński Janusz Antoni
  • dowódca plutonu – ppor. Bolimowski Bolesław
  • dowódca plutonu – ppor. Ćwikliński Jerzy Adam Karol
  • dowódca plutonu – ppor. Kropiwnicki Bogusław Tadeusz
  • dowódca 5 kompanii – kpt. Piasecki Jan
  • dowódca plutonu – ppor. Mucha Jan[b]
  • dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Benon Edmund Łastowski
  • dowódca 6 kompanii – kpt. Szartowski Stefan
  • dowódca plutonu – ppor. Materna Edmund
  • dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Lejtner Henryk Teofil

Oddelegowani na kurs

  • por. Krauss Franciszek Cezar
  • por. Ochalik Franciszek Zdzisław
  • ppor. Mayer Kazimierz Józef Wincent

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej edytuj

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[21]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Rzewuski Tadeusz[22] podporucznik rezerwy inżynier chemik Katyń
Hałko Julian podporucznik rezerwy technik Charków
Nawojski Stefan[23] porucznik rezerwy inżynier leśnik Charków
Pachel Ludwik podporucznik rezerwy technik mechanik pracował w Jaśle Charków
Radek Zygmunt porucznik rezerwy nauczyciel szkoła powszechna w ? Charków
Wójcik Tadeusz porucznik rezerwy technik Charków
Zaleski Sobiesław[24] major w st. sp. inżynier dróg i mostów pracował w Warszawie (e) Charków

Symbole pułku edytuj

Sztandar pułku edytuj

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

15 sierpnia 1924 roku po mszy świętej Prezydent Rzeczypospolitej wręczył dowódcy pułku chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo ziemi sandomierskiej[25].

 
prawa strona sztandaru 4 psap
 
lewa strona sztandaru 4 psap

Jego wojenne losy opisane są w dwóch notatkach. W relacji z Banknock widnieje zapis „4 Pułk Saperów – Adiutant pułku kpt. Janusz Stypułkowski przewiózł sztandar we wrześniu 1939 na Węgry, skąd drogą dyplomatyczną wysłano go do Francji”. Meldunek kpt. J. Stypułkowskiego z maja 1940 roku adresowany do dowódcy saperów w sztabie Naczelnego Wodza, w Paryżu „Melduję, że powierzony mi sztandar 4 psap z Przemyśla, jako adiutantowi, przewiozłem przez granicę na Węgry, przechowując w obozie internowanych w walizce do dnia 19 XII 1939. Następnie, na skutek nadarzającej się sposobności, przewiozłam go do Budapesztu przekazując do Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej, attaché wojskowemu, wraz z okuciami i pokrowcem oraz pieczątkami metalowymi 4 baonu saperów, z prośbą o przekazanie do Francji. Na dowód dostarczenia posiadam imienne potwierdzenie podpisane przez ppłk. dypl. Jana Emisarskiego. Janusz Stypułkowski, kapitan saperów, Carpiegne, dn. 6 V 1940”. Z Francji sztandar ewakuowano do Wielkiej Brytanii. Sztandar 4 psap znajduje się obecnie w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie[26].

Odznaka pamiątkowa edytuj

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

9 października 1928 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 4 psap[27]. Stanowi ją laurowo-dębowy wieniec, na który nałożono równoramienny krzyż biało emaliowany o ramionach zakończonych kulkami. W centrum krzyża medalion z cyfrą 4. Trzyczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, na rewersie numer odznaki. Wymiary: 37x37 mm. Wykonawcą odznaki był Wincenty Wabia-Wabiński z Warszawy[28].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[20].
  2. ↑ Ur. 25 VI 1914; W dn. 5 X 1939 w doraźnym obozie jenieckim w Zgierzu; w dn. 1 XII 1939 w Oflagu VII-B (nr obozowy 234; Eichstätt, Bawaria); od ok. 5 XI 1940 w Oflagu VII-A (Murnau, Bawaria) i tu do końca wojny; wg: zestaw 30 listów z Oflagu w zbiorach Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, sygn. A-[w oprac.] (tel. 42/657 93 34, 655 36 66).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Banaszek 2011 ↓, s. 34.
  2. ↑ Korpus Przemyski 1918 - 1928 s. 51-53
  3. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  4. ↑ Kozłowski 1932 ↓, s. 11, 47.
  5. ↑ a b Banaszek 2011 ↓, s. 35.
  6. ↑ Wczoraj Sandomierz żegnał 4 baon saperów, „Polska Zbrojna” nr 354 z 29 grudnia 1930 roku, s. 3.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 20 z 8 maja 1926 roku, s. 155.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 20 z 8 maja 1926 roku, s. 157.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 296.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 389.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 255.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 2 z 11 stycznia 1924 roku, s. 13.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 107 z 10 października 1924 roku, s. 594.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 16 z 12 kwietnia 1926 roku, s. 112.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 301.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 140.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 136.
  18. ↑ Kozłowski 1932 ↓, s. 48.
  19. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 804-805.
  20. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  21. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  22. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3237.
  23. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6574.
  24. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14388.
  25. ↑ Kozłowski 1932 ↓, s. 47.
  26. ↑ Satora 1990 ↓, s. 351.
  27. ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. nr 27 z 9.10.1928 r., poz. 307.
  28. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 353.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=4_Pułk_Saperów_(II_RP)&oldid=71881269”