59 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

59 Pułk Piechoty Wielkopolskiej (59 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

59 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

Odznaka pamiątkowa 59 pp
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	22 sierpnia
Nadanie sztandaru	1919 i 1924
Kontynuacja	15 Dywizja Zmechanizowana 15 Brygada Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy	płk Stanisław Wrzaliński
Ostatni	płk Bolesław Mirgałowski
Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Domżerycami (14–16 VI 1920) bitwa o przedmoście warsz. (13–16 VIII 1920) bitwa pod Łomżą (22 VIII 1920) bitwa pod Prosienicą (21 VIII 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa bitwa o Pomorze (1–3 IX 1939) bój na linii jezior koronowskich (2 IX 1939) bój o przedmoście bydgoskie (2–4 IX 1939) bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939) bój pod Płockiem (14–15 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Inowrocław
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich XXIX Brygada Piechoty 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty

Formowanie i walki o granice

Po oswobodzeniu Gniezna, pod koniec grudnia 1918 roku przez oddziały powstańców wielkopolskich, została z nich zorganizowana kompania pod dowództwem ppor. armii niemieckiej Pawła Cymsa. Na początku stycznia 1919 roku kompania ta ruszyła w kierunku Inowrocławia, zajmując kolejne miejscowości: Trzemeszno, Mogilno, Strzelno i Kruszwicę, w każdej z nich powiększając swój skład o kolejnych ochotników. Pod Inowrocław dotarła 4 stycznia a 5 i 6 stycznia, wespół z 31 Włocławskim pułkiem piechoty i byłymi członkami POW, bierze udział w oswobodzeniu miasta. Oddział ppor. Cymsa zajął koszary tzw. „czerwone” i w nich pomiędzy 7 a 11 stycznia sformował dwa bataliony piechoty, które przyjęły nazwę 1. i 2. pułk Grenadierów Kujawskich oraz z ochotników ze Strzelna i Kruszwicy trzeci batalion, który przyjął nazwę Baon Nadgoplański. Już 11 stycznia 1 i 2 pułki grenadierów stoczyły zacięty, zwycięski bój o Złotniki Kujawskie a baon nadgoplański zajął Łabiszyn. Ze zdobycznych dwóch dział utworzono pluton artylerii a z żołnierzy potrafiących obsługiwać karabiny maszynowe – kompanię. Od 16 stycznia pułki grenadierów zostały połączone a na rynku w Inowrocławiu odbyła się przysięga wojskowa. Z tej okazji społeczeństwo Inowrocławia ufundowało i wręczyło chorągwie (pułkowi i baonowi nadgoplańskiemu). Od 1 lutego baon nadgoplański przydzielono do pułku i rozkazem Dowództwa Głównego w Poznaniu, któremu podlegały oddziały na terenie byłego zaboru pruskiego, z dniem 7 lutego 1919 roku pułk otrzymał nową nazwę 5 pułk Strzelców Wielkopolskich a jego dowódcą został płk Wacław Przeździecki. Już 23 marca pułk obejmuje mjr Stanisław Wrzaliński i praktycznie wśród ciągłych walk reorganizuje pułk tworząc pełne 12 kompanii strzeleckich i 3 kompanie karabinów maszynowych oraz szkołę podoficerską. Pułk obsadza linię Opoki – Wielowieś – Płonkowo – Broniewo – Pszczółczyn pod Łabiszynem o długości około 50 km. Tu nie tylko odpiera skutecznie ataki przeważających sił nieprzyjaciela, wspomagane artylerią, lecz organizuje szereg wypadów w głąb pozycji wroga. W ataku na Bronimierz Mały zdobywa: miotacz min, 2 karabiny maszynowe, 25 karabinów, 5000 szt amunicji i aparaty telefoniczne. Walki na zajmowanych pozycjach trwały do 18 grudnia 1919 roku, po czym pułk odszedł do Żnina i do 15 stycznia 1920 roku prowadził intensywne szkolenie żołnierzy. Stan pułku to 26 oficerów i 2988 szeregowych. Następnie w ślad za ustępującymi wojskami niemieckimi, przez: Szubin, Więcbork, Sępólno i Chojnice, przejmował tereny przyznane Polsce na mocy traktatu wersalskiego. Rozkazem ministra spraw wojskowych z 17 stycznia 1920 roku zmienił nazwę na 59 pułk piechoty wielkopolskiej. Na Pomorzu obsadził odcinek granicy na zachód od Chojnic i pozostał tam do 20 lutego, po czym zgrupował się w rejonie Tucholi, kończąc w ten sposób swoje działania na froncie zachodnim. W czasie tych walk poległo 171 żołnierzy, a ponad 200 zostało rannych. Pułk wszedł w skład XXIX Brygady Piechoty należącej do 15 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Inowrocławiu.

Pułk w wojnie 1919–1920

Schemat działań pułku w 1920

Jako 5 pułk Strzelców Wielkopolskich walczył na froncie wielkopolskim, a następnie wziął udział w zajęciu Pomorza. 31 stycznia 1920 roku, pułk pod dowództwem Stanisława Wrzalińskiego zajął między innymi Chojnice.

Po zajęciu Pomorza i przemianowaniu pułku na 59 pułk piechoty wielkopolskiej oraz włączeniu w skład 15 Dywizji Piechoty, pułk został skierowany na front ukraiński. Z Torunia przez Kutno, Koluszki, Przemyśl i Lwów przybył 11 marca 1920 roku w rejon Złoczów – Brody. W rejonie tym przebywał przez dwa tygodnie, prowadząc szkolenie w walkach na szerokim froncie, po czym przez Zdołbunów został przetransportowany w okolice Miropol – Sławuta, wydzielony z 15 Dywizji Piechoty i podporządkowany 13 Dywizji Piechoty. W jej składzie przejął od 44 i 25 pułku piechoty odcinek frontu nad rzeką Słuczą. Na odcinku tym odznaczył się brawurowym wypadem na miejscowość Kowaleńki, gdzie rozgromił nieprzyjaciela w sile batalionu piechoty i szwadronu kawalerii Armii Czerwonej, zdobywając 2 armaty, 6 karabinów maszynowych, ponad 40 koni, karabiny, amunicję i inny sprzęt. Przez czas pobytu nad Słuczą robił dalekie wypady rozpoznawcze.

Do 15 Dywizji Piechoty pułk powrócił 21 kwietnia a 25 kwietnia zajął pozycję koło wsi Prywietów, z której jeszcze tego samego dnia ruszył do ataku w kierunku na Berdyczów. Pierwszego dnia wyprawy kijowskiej pułk przerwał linię frontu pod Maleńcami, zdobył 5 kolejnych linii obronnych nieprzyjaciela i wdarł się na odległość 25 km w głąb terytorium wroga. 26 kwietnia wkroczył do Berdyczowa. W następnych dniach walczył zwycięsko pod Machnówką, Brodojskoje i Koziatynem i w dniu 8 maja 1920 roku wkroczył do Kijowa, gdzie na południe od miasta zajął pozycje obronne wzdłuż Dniepru. Obsadził odcinek o długości około 40 km, skąd prowadził zwiady i wypady na drugi brzeg rzeki oraz stoczył szereg potyczek z oddziałami wroga. Batalion pułku 24 maja przeprowadził brawurowy wypad na miejscowość Rżyszczew, zajmując tę miejscowość obsadzoną przez załogę w sile 800 żołnierzy. Zluzowany 25 maja przez 5 pułk piechoty Legionów i skierowany na front północny, zbiera się w Wasylkowie, skąd przez Kijów, Sarny, Łuniniec i Baranowicze dociera do Mińska 31 maja. Natychmiast zostaje skierowany na front i zajmuje pozycje w okolicach miejscowości Dziedziłowicze. W nocy z 13 na 14 czerwca, pod miejscowością Wojłowo, sforsował Berezynę w wypadzie, który miał na celu ściągnięcie większych sił nieprzyjaciela na odcinek działania pułku w ramach akcji zmylenia przeciwnika co do zamiarów dowództwa frontu. Po zaciętych bojach zdobył miejscowość Domżeryce, bronioną przez 2500. załogę. Walki trwały do 16 czerwca po czym, po wykonaniu zadania, pułk wycofał się na zachodni brzeg rzeki. Nazwa miejscowości Domżeryce i data toczonych walk została uwieczniona na chorągwi pułkowej.

18 czerwca przeszedł do miejscowości Wielka Czernica, gdzie toczył walki pozycyjne odpierając wielokrotne ataki przeważających sił wroga, po czym 20 czerwca został zluzowany i odszedł do miejscowości Uhła.

4 lipca 1920 roku rozpoczęła się ofensywa bolszewików na froncie północnym. Pułk od 7 lipca znajdował się w odwrocie. W ciągłych i krwawych walkach nad Szczarą, Narwią, Bugiem i Liwcem, przez: Drohiczyn, Sokołów, Węgrów, Kałuszyn i Mińsk Mazowiecki doszedł pod Warszawę, gdzie ostatecznie zajął pozycje obronne na linii Michałówek – Wiązowna – Emów. Na tej pozycji pułk pozostał do czasu rozpoczęcia polskiej kontrofensywy. Pod Węgrowem pułk opuścił płk Wrzaliński, który został dowódcą XXIX Brygady a nowym dowódcą został mianowany kpt. Marceli Cerklewicz, dotychczasowy dowódca I batalionu.

17 sierpnia 1920 roku pułk ruszył do natarcia podzielony na dwie grupy operacyjne pod dowództwem mjr Matczyńskiego i kpt. Cerklewicza całością dowodził dowódca XXIX Brygady płk Stanisław Wrzaliński. Przełamał front i jeszcze tego samego dnia zajął Duchów, Brzeziny, Dębie Wielkie i Nowy Mińsk. Następnie wszedł w skład grupy pościgowej XXIX Brygady i maszerował w kierunku na: Stanisławów, Jadów, Łochów i Brok nad Bugiem. Stoczył zacięte walki pod Brokiem a następnie pod Ostrowem, gdzie wziął do niewoli ponad 1000 jeńców i zdobył dużą ilość sprzętu wojskowego.

Okrył się nieśmiertelną sławą w walkach o Łomżę w dniu 22 sierpnia, biorąc do niewoli ponad 2000 jeńców, zdobywając 9 armat, 22 karabiny maszynowe, kilka wagonów amunicji i innego zaopatrzenia. Walki o Łomżę w decydujący sposób przyczyniły się do rozbicia 3. Armii sowieckiej i otworzyły drogę na Kolno. Dowódca pułku kpt. Cerklewicz, został w dniu zdobycia miasta, odznaczony srebrnym krzyżem wojennym Orderu Virtuti Militari. Następnie przez Szczuczyn i Kolno maszerował w kierunku dawnej granicy z Prusami odcinając drogi odwrotu bolszewickim 4 i 15 Armii. Przeszedł następnie w okolice miejscowości Kleszczele na skraju Puszczy Białowieskiej i 23 września natarł w kierunku na Izabelin. Od 25 września jest w dalszym pościgu za nieprzyjacielem w kierunku: Zalewy, Dereczyn, Horodyszcze, Mir do okolic Rakowa. Po dotarciu do Rakowa pułk zatrzymał się w związku z zawarciem rozejmu i zakończeniem wojny polsko-bolszewickiej.

Ze stacji Horodziej w dniach 4 i 5 grudnia 1920 roku pułk odjechał przez: Baranowicze, Wołkowysk, Warszawę, Kutno i Toruń do Inowrocławia, który został wyznaczony jako jego garnizon. W czasie wojny polsko-bolszewickiej pułk zdobył: 15 armat, przeszło 150 karabinów maszynowych, kilka tysięcy karabinów, kilkaset koni, kilka pociągów amunicji i żywności i wziął do niewoli kilka tysięcy jeńców.

W złotej księdze pułku, za czas do końca 1920 roku, były zapisane 22 nazwiska oficerów i szeregowych udekorowanych krzyżem Orderu Virtuti Militari i 290 nazwisk odznaczonych Krzyżem Walecznych.

Mapy walk pułku w 1920

• 
• 
• 
• 
• 

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1921
sierż. Jerzy Bauza	kpt. Marceli Cerklewicz	kpt. Kazimierz Dratwiński
chor. Antoni Dzwoniarek	ppor. Leon Głowacki	ppor. Aleksander Jakubowski
por. Maksymilian Kaszyński	kpr. Walenty Kryszak	szer. Józef Kawczyński
szer. Franciszek Kowalski	plut. Kazimierz Lewandowski	sierż. Marian Mańkowski
sierż. Edmund Maciejewski	por. Ignacy Nowak	ppor. Józef Owczarski
por. Stanisław Połczyński	plut. Andrzej Pacholski	kpt. Edward Szmoniewski
ppor. Mieczysław Słabęski	plut. Leon Starybrat	płk Stanisław Wrzaliński
por. Izydor Włodarek

Pułk w okresie pokoju

Święto pułku w 1925

15 Dywizja Piechoty w 1938

W okresie międzywojennym pułk stacjonował w Inowrocławiu. Wchodził w skład 15 Dywizji Piechoty. Święto pułkowe obchodzono 22 sierpnia na pamiątkę zdobycia Łomży w 1920 roku.

Organizację pułku przekształcono na wzór francuski, nowe regulaminy i przepisy normowały pracę szkoleniową. Pomoc nieśli oficerowie armii francuskiej. W myśl rozkazów władz wojskowych wyznaczono specjalne godziny na szerzenie oświaty wśród żołnierzy. Analfabeci obowiązkowo uczyli się czytania, pisania i matematyki w zakresie podstawowym. W każdej kompanii zorganizowano świetlicę, w której odbywały się zajęcia szkoleniowe i odpoczynek po dniu służby. Wyposażono bibliotekę pułkową, koncertowała orkiestra pułkowa i chór złożony z oficerów, podoficerów i szeregowych, wystawiano popularne sztuki teatralne. W 1929 roku wybudowano na terenie koszar salę teatralną i wyposażono ją w urządzenia do projekcji filmów. Zorganizowano muzeum pułkowe, w którym zgromadzono pamiątki z chlubnych lat walki.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 22 sierpnia, jako datę święta pułkowego . Pułk obchodził swoje święto w rocznicę zwycięskiego boju o Łomżę w 1920 roku.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 59 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. W pułku zorganizowano też specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce.

W sposób szczególny troszczono się o zdrowie żołnierzy. Na początku lat trzydziestych powołano Wojskowy Klub Sportowy. Wśród kilku sekcji wyróżniała się sekcja sportów wodnych z własną przystanią w Janikowie. Na terenie koszar wybudowano boisko piłkarskie z bieżnią, boiska do gier zespołowych, uprawiano boks. Pod kierunkiem specjalistów ze Szkoły Gimnastycznej w Poznaniu żołnierze odbywali codzienne godzinne ćwiczenia. Na bardzo wysokim poziomie stało wyszkolenie strzeleckie. Kpr. Świątek brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu w 1924 roku, gdzie zespół polski zajął w strzelaniu 7. miejsce drużynowo, a Świątek indywidualnie zajął 26. miejsce na 200 startujących. Ponad 80 procent żołnierzy posiadało odznakę sportową. Oficerowie uprawiali jazdę konną, szermierkę, pływanie, narciarstwo. Pułk organizował dywizyjne kursy podchorążych rezerwy.

Korpus oficerski korzystał z wykładów prowadzonych przez Towarzystwo Wiedzy Wojskowej. Dla podoficerów utworzono kursy dokształcające w zakresie 4. i 6. klasy szkoły średniej, na których wykładowcami byli oficerowie i nauczyciele inowrocławskich szkół.

Wielka życzliwość i sympatia społeczeństwa, wynikająca z przeświadczenia, że pułk utworzono z mieszkańców Kujaw i je wyzwalał, towarzyszyła zawsze żołnierzom. Wyrazem tej sympatii było ufundowanie nowego sztandaru, który wręczył dowódcy pułku w sierpniu 1924 roku, Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski.

Wyrokiem Sądu Okręgowego nr VI w trybie doraźnym na sesji wyjazdowej w Toruniu z 17 lipca 1936 strzelec pułku Willi Lippke został skazany na karę śmierci za szpiegostwo, a wyrok przez rozstrzelanie został wykonany dzień później w Toruniu.

W 1937 roku Rada Miejska Inowrocławia nadała „Pułkowi Dzieci Kujaw” honorowe obywatelstwo miasta.

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca pułku	płk piech. Bolesław Mirgałowski
I zastępca dowódcy pułku	ppłk dypl. Michał Talikowski
adiutant	kpt. Marian Józef Mozirer
starszy lekarz	mjr lek. dr Rajmund Hrynkiewicz-Moczulski
młodszy lekarz	vacat
oficer placu Inowrocław	kpt. Angelo Ernest
II zastępca dowódcy pułku	ppłk Antoni Kaczmarczyk
oficer mobilizacyjny	kpt. Lisiogórski Karol Józef
zastępca oficera mobilizacyjnego	por. adm. (piech.) Grygiel Antoni
oficer administracyjno-materiałowy	kpt. Łęcki Władysław Józef
oficer gospodarczy	kpt. int. Czapiewski Franciszek
oficer żywnościowy	chor. Gałęzowski Józef
oficer taborowy	kpt. tab. Popek Stefan I
kapelmistrz	por. adm. Mieczysław Grafka
I batalion
dowódca I baonu	mjr Mieczysław Wojciech Skonieczny
dowódca 1 kompanii	kpt. Olchowski Michał
dowódca plutonu	ppor. Zboromirski Czesław
dowódca plutonu	ppor. Dudziak Roman
dowódca 2 kompanii	kpt. Trojan Franciszek Leonard
dowódca plutonu	por. Rydzewski Władysław
dowódca plutonu	por. Wanat Stanisław Franciszek
dowódca plutonu	ppor. Kowalski Tadeusz Kasper
dowódca 3 kompanii	vacat
dowódca plutonu	ppor. Rysy Władysław Roman
dowódca 1 kompanii km	por. Janowski Stanisław
dowódca plutonu	chor. Manikowski Marian
II batalion
dowódca II baonu	mjr Lucjan Andrzej Bełdowski
dowódca 4 kompanii	kpt. Kocyłowski Marian Franciszek
dowódca plutonu	ppor. Walczak Jan Józef
dowódca plutonu	ppor. Bernatowicz Władysław
dowódca 5 kompanii	kpt. Szejnert Stefan Władysław
dowódca plutonu	ppor. Tomana Franciszek
dowódca plutonu	ppor. Denis Kazimierz
dowódca 6 kompanii	kpt. Budrewicz Gwidon
dowódca plutonu	por. Aleksiński Franciszek
dowódca plutonu	ppor. Kuśnierz Jan Mieczysław
dowódca 2 kompanii km	por. Stolarczyk Władysław Michał
dowódca plutonu	chor. Badyna Franciszek
III batalion
dowódca III baonu	mjr Wilhelm Piotr Hamberger
dowódca 7 kompanii	kpt. Kuźmiński Antoni
dowódca plutonu	ppor. Kuliga Kazimierz
dowódca 8 kompanii	kpt. Sztuka Franciszek
dowódca plutonu	chor. Kwaśnicki Wojciech
dowódca 9 kompanii	kpt. Miniewski Kazimierz
dowódca plutonu	por. Władysław Dzierżyński
dowódca plutonu	por. Lewandowski Kazimierz
dowódca plutonu	ppor. Łukasik Edmund Jan
Pododdziały specjalne
dowódca plutonu łączności	por. Czarnecki Adam
dowódca plutonu pionierów	por. Lajourdie Stefan Hieronim
dowódca plutonu artylerii piechoty	por. art. Florenty Orzeszko
dowódca plutonu ppanc.	ppor. Wiewiórski Bernard
dowódca oddziału zwiadu	ppor. Duszyński Jan
Kurs	por. Eugeniusz Kosiacki
	ppor. Wiesław Julian Jakubowski

Pułk w kampanii wrześniowej

Mobilizacja pułku

Pułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem „W” zmobilizował:

• baon km i broni towarzyszących nr 6
• baon marszowy 59 pp – kpt. Stefan Szajnert
• baon marszowy 64 pp
• baon marszowy 65 pp
• kompania asystencyjna nr 209
• kolumna taborowa parokonna nr 809
• kolumna taborowa parokonna nr 810
• uzupełnienie marszowe kompanii kolarzy nr 83

Pozostałe, po zakończeniu mobilizacji, nadwyżki 59 pp pod dowództwem majora Mieczysława Wojciecha Skoniecznego zostały skierowane do Ośrodka Zapasowego 15 Dywizji Piechoty w Sandomierzu. W oddziale nadwyżek znajdował się między innymi kpt. Antoni Grygiel i kpt. Karol Józef Lisiogórski.

Pułk walczył w składzie 15 DP

Walki pułku we wrześniu 1939

Bój o przedmoście bydgoskie

W 1939 w pułk walczył w składzie macierzystej dywizji w Armii „Pomorze”.

Początkowo pułk znajdował się w odwodzie 15 Dywizji Piechoty w rejonie Bydgoszczy. 2 września 1939 roku został zbombardowany, w rejonie Gogolina, w czasie przemarszu do rejonu jezior koronowskich. Wcześniej został jednak zawrócony i zajął pozycje obronne na północ od Bydgoszczy.

5 września organizował obronę na linii Solec Kujawski – Kobylarnia, a 6 września odpierał niemieckie ataki (50 DP) w rejonie Łęgnowa. W dniu 9 września zajął obronę na zachód od Brześcia Kujawskiego.

W dniach 9–14 września wziął udział w bitwie nad Bzurą osłaniając kierunek północny (np. 11 września odrzucił atak niemiecki pod Śmiłowicami). 14 września, w czasie prób likwidacji niemieckiego przyczółku pod Płockiem (Dobrzyków) poniósł duże straty. Następnie przeprawił się przez Bzurę i dotarł w rejon Palmir w Puszczy Kampinoskiej. Tam przeszedł reorganizację.

W nocy z 19 na 20 września dotarł do Warszawy, gdzie brał udział w jej obronie do momentu kapitulacji. Po kapitulacji, 28 września, pułk został rozwiązany. W kampanii wrześniowej poległo ok. 550, a rannych zostało ok. 900 żołnierzy pułku.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca pułku	płk piech. Bolesław Mirgałowski
I adiutant	kpt. Michał Olchowski
II adiutant	ppor. rez. Kazimierz Denis
oficer informacyjny	ppor. Sołtys
kwatermistrz	kpt. Franciszek II Nowicki
oficer mobilizacyjny	kpt. Karol Józef Lisiogórski
zastępca oficera mobilizacyjnego	kpt. Antoni Grygiel
oficer mobilizacji materiałowej	kpt. Władysław Józef Łęcki
oficer łączności	por. Adam Czarnecki † 18 IX Puszcza Kampinoska
oficer żywnościowy	por. Mieczysław Stachowiak
naczelny lekarz	mjr dr Rajmund Hrynkiewicz-Moczulski
płatnik	kpt Franciszek Czapiewski
kapelan	ks. kap. Michał Zawadzki
kapelmistrz	por. adm. Mieczysław Grafka
dowódca kompanii gospodarczej	kpt. Stefan I Józef Popek
zastępca dowódcy kompanii gosp.	chor. Józef Gałęzewski (oficer sztandarowy)
I batalion
dowódca	kpt Marian Józef Mozirer
dowódca 1 kompanii strzeleckiej	por. Eugeniusz Kosiacki
dowódca plutonu	ppor. piech. Alojzy Suszek 14 IX 1939 pod Dobrzykowem ciężko ranny
dowódca 2 kompanii strzeleckiej	kpt. Trojan Franciszek Leonard
dowódca 3 kompanii strzeleckiej	ppor. Eugeniusz Zboromirski
dowódca 1 kompanii ckm	por. Stanisław Janowski
szef	st. sierż. Ludwik Klimkiewicz †6 IX 1939 Łęgnów
II batalion
dowódca	mjr Gwidon Budrewicz † 20 IX Palmiry
dowódca 4 kompanii strzeleckiej	kpt. Marian Franciszek Kocyłowski
	por. Fraciszek Aleksiński
dowódca 5 kompanii strzeleckiej	por. rez. Marian Franciszek Głowacki † 18 IX Ruszki
dowódca 6 kompanii strzeleckiej	kpt. Eugeniusz Kosiacki
dowódca 2 kompanii ckm	por. Władysław Michał Stolarczyk
III batalion
dowódca	mjr Wilhelm Piotr Hamberger
adiutant batalionu	ppor. Karol Stachowiak
dowódca 7 kompanii strzeleckiej	kpt. Kazimierz Maryański
dowódca 8 kompanii strzeleckiej	kpt. Franciszek Sztuka
	ppor. Kazimierz Kuliga
dowódca 9 kompanii strzeleckiej	por. Władysław Rydzewski
dowódca 3 kompanii ckm	por. Czesław Barylewski
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadu	por. Jan Duszyński
dowódca kompanii przeciwpancernej	por. Bernard Wiewiórski
dowódca plutonu pionierów	por. Stefan Hieronim Lajourdie
dowódca plutonu artylerii	por. art. Florenty Aleksander Orzeszko
Batalion km i broni towarzyszących nr 6
dowódca batalionu	mjr piech. Henryk Skaczyła (b. zca dcy baonu KOP „Bereźne”)
zastępca dowódcy batalionu	kpt. piech. Leon Graczyk
dowódca 1 kompanii km	por. Kazimierz Lewandowski (b. dowódca plutonu w 9/59 pp)
dowódca 1 kompanii km	por. Stanisław Wanat (b. dowódca plutonu 2/59 pp)
dowódca 1 kompanii km	ppor. Edmund Łukasik (b. dowódca plutonu w 9/59 pp)
dowódca kompanii strzeleckiej	por. Waliński

Symbole pułkowe

Sztandar

16 stycznia 1919 roku w Inowrocławiu 1 i 2 Pułki Grenadierów Kujawskich otrzymały chorągwie ufundowane przez miejscowe społeczeństwo. Po zakończeniu działań wojennych chorągwie zostały przekazane do Wielkopolskiego Muzeum Wojska w Poznaniu.

Nowy sztandar ufundowało społeczeństwo Kujaw i miasta Łomży. Wręczył go 4 sierpnia 1924 roku Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski. Na sztandarze umieszczono herby Łomży, Rypina i Inowrocławia oraz miejsca i daty walk: Domżeryce, Łomża i Izabelin. Ojcem chrzestnym sztandaru był por. Stanisław Burzyński - syn porucznika adiutanta generała Henryka Dąbrowskiego, matką chrzestną została żona generała Władysława Junga - dowódcy 15 Dywizji Piechoty, w skład której wchodził 59 pułk.

W czasie bitwy nad Bzurą sztandar został zakopany. 30 stycznia 1986 roku został odnaleziony w Wólce Węglowej i przekazany do Muzeum Ziemi Sochaczewskiej.

Odznaka pamiątkowa

14 października 1924 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził odznakę pamiątkową 59 pułku piechoty. Odznaka o wymiarach 37 × 32 mm ma kształt tarczy, którą wypełnia płaskorzeźba orła z rozpostartymi skrzydłami, trzymającego w szponach bagnet, nieco wysunięty z pochwy. W dolnej części złamany biało-czarny słup graniczny i pikielhauba. Obok słupa zatknięty proporzec biało-czerwony, dalej numer i inicjały „59 PP WLKP”. Odznaka jednoczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, częściowo emaliowana. Na rewersie próba srebra, imiennik grawera WG i numer. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

• kpt. Paweł Cyms (7 I – 14 III 1919)
• płk Wacław Przeździecki (15–22 III 1919)
• płk Stanisław Mikołaj Wrzaliński (23 III 1919 – 6 VIII 1920 z przerwą w VI 1920 na leczenie szpitalne)
• płk Władysław Grabowski (1–27 VI 1920)
• kpt. Marceli Cerklewicz (7 VIII – 26 IX 1920)
• mjr Konrad Golniewicz (27 IX – 2 X 1920)
• ppłk Maciej Mielżyński (od 3 X 1920)
• płk Maksymilian Hoborski
• ppłk piech. Karol Jan Dziekanowski (p.o. 5 IV 1921 – 21 VIII 1926 → oficer sztabowy PW 2 DP Leg.)
• płk dypl. piech. Romuald Wolikowski (21 VIII 1926 – 31 III 1930 → dowódca piechoty dywizyjnej 4 DP)
• ppłk / płk dypl. piech. Tadeusz Kalina-Zieleniewski (31 III 1930 – 1 III 1932 → dyspozycja szefa SG)
• ppłk / płk piech. Bolesław Mirgałowski (II 1932 – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

• mjr / ppłk piech. Eugeniusz Zabawski (10 VII 1922 – 1925)
• ppłk dypl. piech. Stanisław Jan Walawski (26 IV 1928 – 29 I 1929 → zastępca dowódcy 2 pp Leg.)
• ppłk piech. Julian Królikowski (12 III 1929 – 31 VIII 1935 → stan spoczynku)
• ppłk dypl. piech. Zenon Wzacny (od 4 VII 1935)
• ppłk dypl. piech. Michał Talikowski (do VIII 1939)

II zastępca (Kwatermistrz)

• mjr / ppłk piech. Antoni Kaczmarczyk (VIII 1935 – VIII 1939)

• 
  kpt. Paweł Cyms
• 
  płk Wacław Przeździecki
• 
  płk Stanisław Wrzaliński
• 
  ppłk Maciej Mielżyński
• 
  kpt. Marceli Cerklewicz
• 
  płk Maksymilian Hoborski
• 
  ppłk Karol Dziekanowski
• 
  płk dypl. Romuald Wolikowski
• 
  płk Bolesław Mirgałowski

Żołnierze 59 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Boberski Leon	ppor. rez.	kupiec		Katyń
Buczkowski Wacław	por. rez.	magister chemii		Katyń
Kajewski Walter	ppor. rez.	urzędnik		Charków
Markowski Bolesław	por. rez.	inżynier rolnik	gospodarstwo w Kruczynie	Katyń
Nowicki Florian	ppor. rez.	nauczyciel		Katyń
Olejniczak Władysław	ppor. rez.	nauczyciel		Katyń
Wegenke Kazimierz	ppor. rez.	prawnik	sędzia grodzki w Kole	Katyń

Upamiętnienie

Nazwę i imię 59 pułku piechoty noszą:

• ulica w Inowrocławiu na osiedlu Rąbin.
• Szkoły Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 w Inowrocławiu:
  • Technikum im. 59. Pułku Piechoty Wielkopolskiej
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. 59. Pułku Piechoty Wielkopolskiej

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Bolesław Mirgałowski: List do mgr. Rajmunda Kuczmy. [w:] B.I.27b [on-line]. IPMS, 1970-01-30. [dostęp 2018-03-24].
• Franciszek Nowicki: Zarys historji wojennej 59-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Praca zbiorowa Jednodniówka w 10 rocznicę istnienia 59 Pułku Piechoty Wielkopolskiej Inowrocław 1929 (Drukarnia Kujawska Sp. A.)
• Biuletyn Informacyjny klubu środowiska byłych żołnierzy 59 pp wlkp, Inowrocław 1983 - 1996
• Krzysztof Drozdowski: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 15 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-607-9.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.