5 Pułk Lotniczy (5 plot.) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

5 Pułk Lotniczy
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa pułku
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

14 lipca 1928

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

31 maja

Dowódcy
Pierwszy

płk Piotr Abakanowicz

Ostatni

płk Jerzy Garbiński

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Lida-Wilno

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

lotnictwo

Podległość

Departament IV MSWojsk.
1 Grupa Aeronautyczna
1 Grupa Lotnicza

Wizyta łotewskich lotników w 5 pułku lotniczym w Lidzie. Płk Piotr Abakanowicz (1 z prawej) żegna wsiadającego do samochodu dowódcę łotewskiego
Powitanie kpt Bolesława Orlińskiego w 5 pułku lotniczym w Lidzie po jego powrocie z lotu Warszawa-Tokio; 1926 r.

Święto pułkowe obchodzono w dniu 31 maja, w rocznicę wydania pierwszego rozkazu organizacyjnego 11 pułku myśliwskiego w 1925.
Litera identyfikacyjna na samolotach pułku „C”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Zgodnie z koncepcją tworzenia „mieszanych” pułków lotniczych składających się z dywizjonów różnego rodzaju lotnictwa, rozkazem MSWojsk.BOO L.dz. 10717/tjn.Og.Org. z 14 lipca 1928 rozwiązano 11 pułk myśliwski, powołując w jego miejsce 5 pułk lotniczy[1][2]. Wchodzące dotychczas w skład 11 pułku myśliwskiego eskadry dywizjonu myśliwskiego (113 i 114) zostały we wrześniu włączone do 2 pułku lotniczego w Krakowie i przemianowane na 121 i 122 eskadrę myśliwską. W ich miejsce z Krakowa przybyły do Lidy 23 i 24 eskadry II dywizjonu lotniczego, które to przemianowane zostały na 54 i 55 eskadrę[1].

Na początku 1931 sformowany został w pułku dywizjon szkolny. Na jego dowódcę wyznaczony został mjr.pil. Stanisław Ratomski. Jesienią 1932 odkomenderowano grupę personelu na lotnisko Porubanek w celu organizacji Wydzielonego Oddziału Lotniczego. W skład oddziału miały wejść między innymi 51 eskadra liniowa i 53 eskadra towarzysząca. Eskadrę towarzyszącą formowano w Wilnie, a liniową przesunięto z Lidy. Rozkazem MSWojsk. L.dz. 2446/tjn.Org. z 7 sierpnia 1933 Wydzielony Oddział Lotniczy przemianowano w Detaszowany Dywizjon Lotniczy. Dowodził nimi mjr.pil. Adam Kowalczyk. Tym samym rozkazem nakazano organizację 56 eskadry towarzyszącej[3].

Wiosną 1929 roku pułk został włączony w skład 1 Grupy Aeronautycznej. W 1933 rozformowana została 54 eskadra liniowa.

Rozkazem MSWojsk.DDO L.dz. 4359 z 19 lipca 1937 rozwiązano detaszowany dywizjon lotniczy. W jego miejsce w 1938, na lotnisku Porubanek zorganizowany został III dywizjon myśliwski 5 pułku lotniczego, w składzie dwóch eskadr: 151 i 152. W tym też roku przesunięto eskadrę liniową z Porubanka do Lidy, natomiast eskadra towarzysząca pozostała w dotychczasowym miejscu, organizacyjnie podlegała dowódcy lotniska Porubanek, a taktycznie dowódcy 5 pułku lotniczego. W Lidzie sformowano kolejną eskadrę towarzyszącą. Umożliwiło to utworzenie IV/5 dywizjonu towarzyszącego. Dowódcą dywizjonu został mjr.pil. Julian Skrzat[4].

W tym czasie eskadry liniowe przezbrojone zostały w samoloty PZL-23 „Karaś”. Z początkiem 1938 stosunki polsko-litewskie stały się bardzo napięte. W marcu konflikt graniczny spowodował, że polskie władze lotnicze nakazały skoncentrować na lotnisku Lida dywizjony liniowe, a na Porubanku zgrupowanie myśliwskie 1 pułku lotniczego. Koncentracja zakończona została 20 marca demonstracyjnym lotem polskich jednostek liniowych i myśliwskich wzdłuż granicy polsko-litewskiej[4].

Wiosną 1939 eskadra towarzysząca na Porubanku wymieniła samoloty R-XIII na RWD-14 „Czapla”. Z chwilą ogłoszenia mobilizacji 24 sierpnia 1939, rozwiązany został 5 pułk lotniczy, a działalność podjęła Baza nr 5 na czele której stanął mjr tech. Kazimierz Górski. W trakcie mobilizacji rozformowano 59 eskadrę towarzyszącą, a 55 eskadra liniowa przemianowana została na 55 samodzielną eskadrę bombową[4].

 
 

Struktura organizacyjna pułku

edytuj
Struktura pułku[5]
Lata Dywizjony Eskadry Numery samolotów
1930 51 eskadra liniowa
52 eskadra liniowa
54 eskadra liniowa
55 eskadra liniowa
53 eskadra towarzysząca
1936 51 eskadra liniowa
55 eskadra liniowa
53 eskadra towarzysząca
56 eskadra towarzysząca
1937 51 eskadra liniowa
55 eskadra liniowa
III/5 dywizjon myśliwski 151 eskadra myśliwska
152 eskadra myśliwska
53 eskadra towarzysząca
56 eskadra towarzysząca
59 eskadra towarzysząca
VIII 1939 51 eskadra liniowa
55 eskadra liniowa
III/5 dywizjon myśliwski 151 eskadra myśliwska
152 eskadra myśliwska
IV/5 dywizjon towarzyszący 53 eskadra towarzysząca
56 eskadra towarzysząca
59 eskadra towarzysząca
Baza 5 pułku lotniczego lotniczy plaplot
Oddział portowy pluton wartowniczy (cywilny)
straż pożarna (cywilna)
lotniczy plaplot[6]
eskadra treningowa
eskadra szkolna

24 sierpnia 1939, w trakcie mobilizacji alarmowej, przeprowadzone zostały następujące zamierzenia organizacyjne:

Rzut kołowy Bazy Lotniczej nr 5 został ewakuowany do Grodna, gdzie w dniach 20-21 września 1939 uczestniczył w obronie miasta przed Armią Czerwoną.

Żołnierze pułku

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 5 Pułku Lotniczego.
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy

Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[9]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Dembicki-Jaxa Józef[10] porucznik prawnik wiceprezes Sądu Okr. w Warszawie Katyń

Odznaka pułkowa i znaki na samolotach

edytuj

Odznaka zatwierdzona została w dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 4, poz. 40 z 10 marca 1936. Stanowi ją stylizowany srebrny krzyż wpisany w koło koloru srebrnego. Na rum nałożony centrycznie biało – czerwono emaliowany samolot z numerem „11” na sterach. Samolot opleciony jest złotą cyfrą 5[11][1].

Wersje[12]
  • żołnierska –lakierowana lub bez lakieru
Znaki na samolotach pułku w latach 1927 – 1932
Regulaminowe tło pod godło eskadr 5 pułku lotniczego obowiązujące od 1932 i godła „zwierzęce” eskadr[13]
Umieszczane pod skrzydłem litery identyfikacyjne 5 pułku lotniczego[4][14]  lub  

Przypisy

edytuj
  1. a b c Pawlak 1989 ↓, s. 316.
  2. Dziennik Rozkazów MSWojsk. Nr 21 z 2 sierpnia 1928 roku, poz. 235.
  3. Pawlak 1989 ↓, s. 317.
  4. a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 318.
  5. Kowalski 1981 ↓, s. 12.
  6. dwie 40 mm armaty przeciwlotnicze wz. 1936 i cztery ckm wz. 1914
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 126 z 26 listopada 1925, s. 685.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 363.
  9. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  10. Księgi Cmentarne – wpis 610.
  11. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 339.
  12. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 340.
  13. Kowalski 1981 ↓, s. 121.
  14. Kowalski 1981 ↓, s. 93.

Bibliografia

edytuj
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5.
  • Janusz Kędzierski: Z kabiny obserwatora. Wyd. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06570-5.
  • Tomasz Kowalski: Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 978-83-206-0149-7.
  • Łukasz Łydżba: Wileński III/5 Dywizjon Myśliwski. Poznań: Wydawnictwo „Vesper”, 2010. ISBN 978-83-7731-019-9.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.