Wikipedia

5 Pułk Strzelców Podhalańskich (II RP)

Ten artykuł dotyczy 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. Zobacz też: 5 Pułk Piechoty - inne pułki piechoty z numerem 5.

5 Pułk Strzelców Podhalańskich (5 psp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

5 Pułk Strzelców Podhalańskich
Ilustracja
Historia
Państwo  Polska
Sformowanie 1 października 1921
Rozformowanie 10 września 1939
Nazwa wyróżniająca Strzelcy podhalańscy
Tradycje
Święto 14 sierpnia
Nadanie sztandaru 18 maja 1924 Chyrów
Rodowód 4 Pułk Strzelców Polskich
46 Pułk Strzelców Kresowych
Kontynuacja 5 Pułk Strzelców Podhalańskich im. gen. Andrzeja Galicy
5 Batalion Strzelców Podhalańskich
Dowódcy
Ostatni ppłk Antoni Żółkiewski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Szelkowem (9 sierpnia 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja Przemyśl
Rodzaj sił zbrojnych wojsko
Rodzaj wojsk piechota
Podległość 2 Dywizja Strzelców Polskich
11 Dywizja Piechoty
2 Dywizja Górska
22 Dywizja Piechoty Górskiej
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Bitwa radzymin a 1920.png
22 DP w 1938
Bronina - pomnik żołnierzy 22 Dywizji Piechoty Górskiej poległych w bitwie pod Broniną
Korpusówka Strzelców Podhalańskich (do 1945)
Tablica pamiątkowa w Jaśle na cześć Tadeusza Klimeckiego
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Warszawie - delegacja składa wieniec; 1935 r.
Trzej strzelcy podhalańscy salutują szablami przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie; 1936 r.
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Warszawie - prezydent Mościcki przed frontem Pułku
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Warszawie. Prezydent Mościcki wśród żołnierzy
Orkiestra 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu z pucharem za I miejsce w konkursie muzycznym
Wycieczka 5 Pułku Strzelców Podhalańskich do Poznania - orkiestra na pl. Wolności; 1935 r.
Wycieczka 5 Pułku Strzelców Podhalańskich do Poznania - koncert orkiestry pułkowej; 1935 r.
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - pułk w marszu, 1935 r.
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - orkiestra pułkowa w marszu; 1935 r.
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - dyrygent podczas koncertu orkiestry pułkowej
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - trębacze w orkiestrze pułkowej; 1935 r.
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - dudziarze w orkiestrze pułkowej; 1935 r.
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - fleciści w orkiestrze pułkowej; 1935 r.

FormowanieEdytuj

Organizacja Pułku rozpoczęła się 5 listopada 1918 roku na terenie Włoch jako „1 pułk strzelców im. Henryka Dąbrowskiego‎”. Na początku stycznia 1919 roku oddział został przewieziony do Lotaryngii. Tam wszedł w skład Armii Polskiej we Francji i został wcielony do 2 Dywizji Strzelców Polskich, jako „4 pułk Strzelców Polskich”[1].

Osobny artykuł: Armia Polska we Włoszech 1918–1919.

25 kwietnia z Saint-Dizier wyjechał do Polski pierwszy transport pułku. Po przybyciu wszystkich pododdziałów pułk został skoncentrowany w Hrubieszowie. 1 września 1919 roku, w wyniku scalenia Armii Polskiej we Francji z armią krajową oddział został przemianowany na „46 pułk Strzelców Kresowych”[2].

Walki w latach 1919–1920Edytuj

Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku.

31 sierpnia 1920 roku ogłoszono rozkaz L. O.I. 10412.Org. Ministra Spraw Wojskowych generała porucznika Kazimierza Sosnkowskiego z 17 sierpnia 1920 roku w sprawie czasowego rozwiązania 46 pp: „zatwierdza się rozporządzenie Dowództwa Frontu Północnego dotyczącego rozwiązania 46 pp za sromotne opuszczenie stanowisk pod Radzyminem w nocy z 13 na 14 sierpnia br. i wcielenia go do 19 Dywizji Piechoty, która kontratakiem odzyskała utracone pozycje. Pułk ten powstanie znów dopiero w chwili, gdy 11 Dywizja Piechoty odkupi winę swojego pułku przez wybitne, waleczne i skuteczne zachowanie się w boju. Rozkaz powyższy należy ogłosić wszystkim oddziałom w kraju i na froncie, ażeby służył za przestrogę przed hańbiącym zachowaniem się przed nieprzyjacielem”[3].

9 listopada 1920 roku Minister Spraw Wojskowych działając na podstawie wniosku Naczelnego Dowództwa WP anulował zarządzenie L. 16871/Mob. w sprawie rozwiązania baonu zap. 46 pp oraz polecił przemianować ponownie stacjonujące w Samborze baon zap. 85 pp i PKU Nr 85 na baon zap. 46 pp i PKU Nr 46[4].

Pułk w okresie pokojuEdytuj

1 października 1921 roku 46 pp został przemianowany na „5 pułk strzelców podhalańskich”.

W okresie międzywojennym stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr X w garnizonie Przemyśl. Kadra batalionu zapasowego czasowo w Samborze. Podporządkowany był dowódcy 22 Dywizji Piechoty Górskiej[5].

Na początku lat 20. w pułku, wzorem z C. i K. Armii, została zorganizowana kompania jagliczna dla żołnierzy chorych na jaglicę. Dowódcą tego pododdziału był por. Kazimierz Paklikowski, a od 1 czerwca 1923 roku – por. Adam Kramarz[6].

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 9 maja, jako datę święta pułkowego[a][b]. 14 lipca 1928 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 5 pspodh z dnia 9 maja na dzień 14 sierpnia[7].

Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej pułk szkolił rekrutów dla potrzeb Korpusu Ochrony Pogranicza[8].

Kampania wrześniowa 1939Edytuj

W 1939 w trakcie kampanii wrześniowej walczył w składzie 22 Dywizji Piechoty Górskiej (Armia „Kraków”).

W dniu 2 września 1939 roku w trakcie transportu pułk został zbombardowany i odłączył się od niego III batalion.

W dniu 3 września pułk zajął pozycje obronne w rejonie miejscowości Klucze koło Olkusza. Następnie w dniach 4–5 września znajdował się w odwrocie do rejonu Miechowa i Działoszyc.

W nocy z 6 na 7 września pułk w rejonie Złota i Jurkowa osłaniał przeprawę dywizji przez Nidę. W dniu 8 września walczył pod miejscowością Owczary, a w dniu 9 września pod Broniną, gdzie poniósł znaczne straty. W dniu 10 września w trakcie marszu na Staszów 22 Dywizja Piechoty Górskiej została rozproszona.

11 września pułk wchodzi w skład zgrupowania płk. Woźnikowskiego, wraz z którym przeprawił się przez Wisłę pod Połańcem i skierował się w kierunku Rozwadowa, aby w dniu 12 września stoczyć walkę w Jaślanach. W dniu 18 września pułk wobec okrążenia i niemożności prowadzenia dalszych walk został rozwiązany.

Natomiast III batalion 2 września podporządkowany został dowódcy 156 rezerwowego pułku piechoty, ppłk Walerianowi Młyńcowi.

W ramach Armii KrajowejEdytuj

W lipcu 1944 nastąpiło odtworzenie pułku w ramach Armii Krajowej na terenie podokręgu Rzeszów w rejonie Jasła. Pułk został rozwiązany po zajęciu terenu jego działania przez oddziały Armii Czerwonej.

Strzelcy podhalańscyEdytuj

Dowódcy pułku[9][c]
  • mjr Henryk Witkowski (8 XII 1918 – 5 I 1919 we Włoszech)
  • ppłk Franciszek Kozłowski (6 I – 4 II 1919 we Francji)
  • płk Marian Mercier (5 II – 19 X 1919 we Francji i Polsce)
  • ppłk / płk Eugeniusz Stecz (20 X 1919 – 20 V 1920)
  • mjr Józef Liwacz (21 V – 8 VIII 1920)
  • płk Bronisław Krzywobłocki (9 – 13 VIII 1920)
  • mjr Józef Liwacz (14 – 28 VIII 1920)
  • płk Jan Branicki (29 VIII 1920 – 19 III 1927)
  • płk Filip Brzezicki (14 IV 1927 – 20 I 1930)
  • płk piech. Julian Janowski (21 I 1930 – 1936)
  • ppłk dypl. Tadeusz Klimecki (1936 – 1938)
  • ppłk piech. Antoni Żółkiewski (1938 – 1939)
Zastępcy dowódcy pułku

Stanowisko zastępcy dowódcy pułku zostało utworzone latem 1922 roku. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

  • ppłk piech. Tadeusz Wołkowicki (10 VII 1922 – 9 III 1923 → p.o. dowódcy 75 pp[11])
  • mjr / ppłk piech. Apolinary Klimaszewski (18 IV 1923[12] – 5 V 1927 → dyspozycja dowódcy OK X)
  • mjr / ppłk piech. Władysław Wojakowski (5 V 1927 – 31 III 1930 → kierownik Okr. Urz. WFiPW DOK V)
  • ppłk piech. Stefan III Michalski (31 III 1930 – 4 VII 1935 → dowódca 66 pp)
  • ppłk dypl. Tomasz Kazimierz Rybotycki (4 VII 1935[13] - 1937 ? 1938 → I zastępca dowódcy 57 pp)
  • ppłk piech. Jan Matuszek (do VIII 1939)
Kwatermistrzowie pułku
  • mjr piech. Stefan Stolarz (1923 – 1924 → dowódca III baonu)
  • mjr piech. Wacław Spilczyński (1925)
  • mjr / ppłk piech. Władysław Śpiewak (1928 – 12 III 1929 → zastępca dowódcy 29 pp)
  • mjr piech. Rafał Nowicki (6 VII 1929 – 23 III 1932 → dowódca baonu)
  • mjr piech. Piotr Parfianowicz (od 23 III 1932 – 18 IV 1935 → dowódca baonu)
  • mjr / ppłk piech. Ludwik Dudek (18 IV 1935[14] – VIII 1939 → dowódca Grupy „Drohobycz” w składzie Grupy „Stryj”)
  • kpt. Stanisław Maskowicz (IX 1939)
Oficerowie pułku

Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Kem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1920 roku[15]

  • por. Andrzej Biskupski (dowódca 9 kompanii)
  • plut. Józef Błaż
  • płk Jan Branicki (dowódca pułku)
  • por. Antoni Czyżewski
  • mjr Józef Liwacz (dowódca I batalionu)
  • kpr Jan Magdziarz
  • mjr Jan Zdziarski (dowódca I batalionu)

Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[16][d]:

  • dowódca pułku – ppłk Antoni Żółkiewski
  • I z-ca dowódcy – ppłk Jan Stanisław Matuszek
  • adiutant – kpt. Andrzej Stańczyk
  • starszy lekarz – mjr dr Zygmunt Rotter
  • młodszy lekarz – ppor. lek. Zygmunt Brodowski
  • II z-ca dowódcy (kwatermistrz) – ppłk Ludwik Dudek
  • oficer mobilizacyjny - kpt. adm. (piech.) Bolesław Kazimierz Tarzyński
  • z-ca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Zygmunt Tartik
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Stanisław Miro Maskowicz
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Jan Marian Cieszyński
  • oficer żywnościowy – vacat
  • dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Piotr Gibasiewicz
  • kapelmistrz – kpt. adm. (kapelm.) Adam Kazimierz Osada
  • dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Serba
  • dowódca plutonu pionierów – kpt. Władysław Piotr Mazoń
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Ryszard Oskar Władysław Kórnicki
  • dowódca plutonu ppanc. – por. Andrzej Kotarba
  • dowódca oddziału zwiadu – por. Bronisław Józef Romaniec
I batalion
  • dowódca batalionu – mjr dypl. Marian Ewald Drobik
  • dowódca 1 kompanii – kpt. Jacek Bętkowski
  • dowódca plutonu – por. Karol Moos
  • dowódca plutonu – ppor. Edward Hieronim Judkowiak
  • dowódca 2 kompanii – kpt. Antoni Józef Rozborski
  • dowódca plutonu – ppor. Konstanty Wojnarowski
  • dowódca 3 kompanii – por. Mieczysław Władysław Szuba
  • dowódca 1 kompanii km – kpt. Józef Grzegorz Różański
  • dowódca plutonu – por. Jan Dempniak
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Bolesław Talaska
II batalion
  • dowódca batalionu – mjr Feliks Jan Marian Gross
  • dowódca 4 kompanii – kpt. Paweł Mieczysław Gdula
  • dowódca plutonu – ppor. Leonard Władysław Ziętek
  • dowódca plutonu – ppor. Henryk Mieczysław Higersberger
  • dowódca 5 kompanii – kpt. Wacław Hurczyn
  • dowódca plutonu – ppor. Władysław Leon Chawrona
  • dowódca 6 kompanii – por. Alojzy Stanisław Kuza
  • dowódca plutonu – ppor. Mieczysław Marian Antoni Nyczek
  • dowódca 2 kompanii km – kpt. Lucjan Rylski
  • dowódca plutonu – ppor. Antoni Kazimierz Szeliga
III batalion
  • dowódca batalionu – mjr mgr Janusz Alojzy Rowiński
  • dowódca 7 kompanii – kpt. Antoni Jan Mazur
  • dowódca plutonu – ppor. Emil Franciszek Rzechorzek
  • dowódca plutonu – ppor. Zefiryn Ludwik Machalla
  • dowódca 8 kompanii – por. Walerian Euzebiusz Sendor
  • dowódca plutonu – ppor. Edmund Bijakowski
  • dowódca plutonu – ppor. Stanisław Marian Szczepaniec
  • dowódca 9 kompanii – kpt. Ludomir Frąckiewicz
  • dowódca plutonu – por. Mieczysław Gramatyka
  • dowódca plutonu – ppor. Edmund Stanisław Pater
  • dowódca 3 kompanii km – mjr Stefan Chaszczyński
  • dowódca plutonu – por. Bolesław Jan Pietrzewski
  • dowódca plutonu – ppor. Edmund Adam Górczyński
  • na kursie – por. Edward Berezowski
  • na kursie – por. Marcin Adolf Didyk
  • na kursie – por. Stanisław Dembiński
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 22 DP
  • dowódca – mjr Władysław Jan Mróz
  • dowódca plutonu strzeleckiego – ppor. Jan Kubiak (2 psp)
  • dowódca plutonu strzeleckiego – por. Władysław Leon Przybysz (6 psp)
  • dowódca plutonu strzeleckiego – por. Adam Alojzy Chrapkiewicz
  • dowódca plutonu km – por. Józef Wojciechowski

Obsada personalna pułku w kampanii wrześniowej 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna pułku w kampanii wrześniowej 1939 roku[18]

Dowództwo
  • dowódca pułku – ppłk Antoni Żółkiewski
  • I adiutant – kpt. Andrzej Stańczyk
  • oficer informacyjny – NN
  • oficer łączności – kpt. Stanisław Serba
  • kwatermistrz – kpt. Stanisław Maskowicz
  • oficer płatnik – NN
  • oficer żywnościowy – chor. Władysław Chawliczek
  • naczelny lekarz – NN
  • dowódca kompanii gospodarczej – NN
  • kapelmistrz – kpt. Adam Kazimierz Osada
  • kapelan – kpl rez. ks. Stanisław Grodecki
I batalion
  • dowódca I batalionu – mjr Władysław Mróz
  • adiutant – por. rez. Wiktor Skwirzyński
  • lekarz – por. rez. lek. dr Jan Witkiewicz
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Jacek Bętkowski
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Kazimierz Olchowiak
  • szef – plut. [?] Wiciak
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Adam Alojzy Chrapkiewicz
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. Henryk Mieczysław Higersberger
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Leszek Kwaśniewski
  • dowódca II plutonu – sierż. pchor. rez. Alfred Hofman
  • dowódca III plutonu – ppor. rez. Franciszek Moczulski
  • dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych – por. Andrzej Kotarba
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Wojciech Bachowski
II batalion
  • dowódca II batalionu – mjr Mieczysław Kubasiewicz + 10 IX 1939 Las Rytowiany
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. rez. Stefan Ziobro
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Władysław Leon Chawrona
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Edmund Świtalski
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. Alojzy Stanisław Kuza
  • dowódca I plutonu – ppor. Mieczysław Marian Nyczek
  • szef – st. sierż. [?] Żak
  • dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Lucjan Rylski
  • dowódca I plutonu – sierż. pchor. rez. Jan K. Żaczek
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Alojzy Kopeć
  • dowódca III plutonu – plut. pchor. rez. Adam Mazur
  • dowódca IV plutonu taczanek – ppor. rez. Lewiński
  • dowódca V plutonu moździerzy – ppor. rez. Stanisław Kumik
  • szef – st. sierż. Paweł Gołąb
III batalion
  • dowódca III batalionu – mjr mgr Janusz Rowiński
  • dowódca plutonu łączności – ppor. rez. Władysław Jan Wachułka
  • dowódca 7 kompanii strzeleckiej – ppor. Zefiryn Ludwik Machalla
  • dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Dembiński
  • dowódca I plutonu – ppor. Edmund Bijakowski
  • dowódca 9 kompanii strzeleckiej – kpt. Ludomir Frąckowiak
  • dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Edward II Szymański + 10 IX 1939 Niepołomice
  • szef – st. sierż. Stanisław Paprzycki
Pododdziały specjalne
  • dowódca kompanii zwiadu – por. Bronisław Józef Romaniec
  • dowódca plutonu kolarzy – NN
  • dowódca plutonu konnego – wachm. Józef Iknał
  • szef – plut. Jan Magierski
  • dowódca kompanii przeciwpancernej – kpt. Józef Grzegorz Różański
  • dowódca I plutonu – plut. pchor. rez. Feliks M. Dobrowolski
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Zygmunt Palusiński
  • dowódca III plutonu – plut. pchor. rez. Edmund Żywicki
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Ryszard Oskar Kornicki
  • zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty – ppor. rez. Rudolf Dziadosz
  • szef – plut. [?] Domin
  • dowódca plutonu pionierów – ppor. rez. Tadeusz Piotr Gibalewicz
  • szef – sierż. Franciszek Guzik
  • dowódca plutonu przeciwgazowego – kpt. Władysław Piotr Mazoń
  • dowódca plutonu łączności – NN

UwagiEdytuj

  1. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174, tu błędnie podano dzień „9 czerwca”.
  2. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 20 z 6 lipca 1927 roku, s. 292. Sprostowano błędnie podaną w Dz. Rozk. MSWojsk Nr 16 z 1927 roku datę święta pułkowego 5 psp „9 czerwca” na „9 maja”.
  3. ↑ Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[10].
  4. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[17].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Wyzina 1928 ↓, s. 5-6.
  2. ↑ Wyzina 1928 ↓, s. 7.
  3. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 31 z 31 sierpnia 1920 roku, poz. 693.
  4. ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 120 z 19 listopada 1921 roku.
  5. ↑ Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
  6. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 47 z 13.07.1923 r.
  7. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 18 z 14 lipca 1928 roku, poz. 210.
  8. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
  9. ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  10. ↑ Almanach 1923 ↓, s. 49.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 9 marca 1923 roku, s. 175.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 18 kwietnia 1923 roku, s. 256.
  13. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 40.
  15. ↑ Wyzina 1928 ↓, s. 27.
  16. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 657-658.
  17. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  18. ↑ Moś 1989 ↓, s. 172-175.

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=5_Pułk_Strzelców_Podhalańskich_(II_RP)&oldid=60916487”