Wikipedia

5 Pułk Strzelców Podhalańskich (II RP)

Ten artykuł dotyczy 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. Zobacz też: 5 Pułk Piechoty - inne pułki piechoty z numerem 5.

5 Pułk Strzelców Podhalańskich (5 psp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

5 Pułk Strzelców Podhalańskich
Ilustracja
Historia
Państwo  Polska
Sformowanie 1 października 1921
Rozformowanie 10 września 1939
Nazwa wyróżniająca Strzelcy podhalańscy
Tradycje
Święto 14 sierpnia
Nadanie sztandaru 18 maja 1924 Chyrów
Rodowód 4 Pułk Strzelców Polskich
46 Pułk Strzelców Kresowych
Kontynuacja 5 Pułk Strzelców Podhalańskich im. gen. Andrzeja Galicy
5 Batalion Strzelców Podhalańskich
Dowódcy
Ostatni ppłk Antoni Żółkiewski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Szelkowem (9 VIII 1920)
bitwa o przedmoście warsz. (13–16 VIII 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja Przemyśl
Rodzaj sił zbrojnych wojsko
Rodzaj wojsk piechota
Podległość 2 Dywizja Strzelców Polskich
11 Dywizja Piechoty
2 Dywizja Górska
22 Dywizja Piechoty Górskiej
Multimedia w Wikimedia Commons

Formowanie i zmiany organizacyjneEdytuj

Organizacja Pułku rozpoczęła się 5 listopada 1918 roku na terenie Włoch jako „1 pułk strzelców im. Henryka Dąbrowskiego”. Na początku stycznia 1919 roku oddział został przewieziony do Lotaryngii. Tam wszedł w skład Armii Polskiej we Francji i został wcielony do 2 Dywizji Strzelców Polskich, jako „4 pułk Strzelców Polskich”[1].

Osobny artykuł: Armia Polska we Włoszech 1918–1919.

25 kwietnia z Saint-Dizier wyjechał do Polski pierwszy transport pułku. Po przybyciu wszystkich pododdziałów pułk został skoncentrowany w Hrubieszowie. 1 września 1919 roku, w wyniku scalenia Armii Polskiej we Francji z armią krajową oddział został przemianowany na „46 pułk Strzelców Kresowych”[2].

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Samborze[3].

Walki w latach 1919–1920Edytuj

Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku.

31 sierpnia 1920 roku ogłoszono rozkaz L. O.I. 10412.Org. Ministra Spraw Wojskowych generała porucznika Kazimierza Sosnkowskiego z 17 sierpnia 1920 roku w sprawie czasowego rozwiązania 46 pp: „zatwierdza się rozporządzenie Dowództwa Frontu Północnego dotyczącego rozwiązania 46 pp za sromotne opuszczenie stanowisk pod Radzyminem w nocy z 13 na 14 sierpnia br. i wcielenia go do 19 Dywizji Piechoty, która kontratakiem odzyskała utracone pozycje. Pułk ten powstanie znów dopiero w chwili, gdy 11 Dywizja Piechoty odkupi winę swojego pułku przez wybitne, waleczne i skuteczne zachowanie się w boju. Rozkaz powyższy należy ogłosić wszystkim oddziałom w kraju i na froncie, ażeby służył za przestrogę przed hańbiącym zachowaniem się przed nieprzyjacielem”[4].

9 listopada 1920 roku Minister Spraw Wojskowych działając na podstawie wniosku Naczelnego Dowództwa WP anulował zarządzenie L. 16871/Mob. w sprawie rozwiązania baonu zap. 46 pp oraz polecił przemianować ponownie stacjonujące w Samborze baon zap. 85 pp i PKU Nr 85 na baon zap. 46 pp i PKU Nr 46[5].

Mapy walk pułkuEdytuj

Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Kem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1920 roku[6]

  • por. Andrzej Biskupski (dowódca 9 kompanii)
  • plut. Józef Błaż
  • płk Jan Branicki (dowódca pułku)
  • por. Antoni Czyżewski
  • mjr Józef Liwacz (dowódca I batalionu)
  • kpr Jan Magdziarz
  • mjr Jan Zdziarski (dowódca I batalionu)

Pułk w okresie pokojuEdytuj

 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Warszawie - delegacja składa wieniec; 1935 r.
 
 
Trzej strzelcy podhalańscy salutują szablami przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie; 1936 r.
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Warszawie - prezydent Mościcki przed frontem Pułku
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Warszawie. Prezydent Mościcki wśród żołnierzy
 
Orkiestra 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu z pucharem za I miejsce w konkursie muzycznym
 
Wycieczka 5 Pułku Strzelców Podhalańskich do Poznania - orkiestra na pl. Wolności; 1935 r.
 
Wycieczka 5 Pułku Strzelców Podhalańskich do Poznania - koncert orkiestry pułkowej; 1935 r.
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - pułk w marszu, 1935 r.
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - orkiestra pułkowa w marszu; 1935 r.
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - dyrygent podczas koncertu orkiestry pułkowej
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - trębacze w orkiestrze pułkowej; 1935 r.
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - dudziarze w orkiestrze pułkowej; 1935 r.
 
Wizyta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Krakowie - fleciści w orkiestrze pułkowej; 1935 r.


1 października 1921 roku 46 pp został przemianowany na „5 pułk strzelców podhalańskich”.

W okresie międzywojennym stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr X w garnizonie Przemyśl. Kadra batalionu zapasowego czasowo w Samborze. Podporządkowany był dowódcy 22 Dywizji Piechoty Górskiej[7].

Na początku lat 20. w pułku, wzorem z C. i K. Armii, została zorganizowana kompania jagliczna dla żołnierzy chorych na jaglicę. Dowódcą tego pododdziału był por. Kazimierz Paklikowski, a od 1 czerwca 1923 roku – por. Adam Kramarz[8].

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 9 maja, jako datę święta pułkowego[a][b]. 14 lipca 1928 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 5 pspodh z dnia 9 maja na dzień 14 sierpnia[9].

Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej pułk szkolił rekrutów dla potrzeb Korpusu Ochrony Pogranicza[10].

Działania bojoweEdytuj

Mobilizacja

W ramach mobilizacji alarmowej w grupie "brązowej" w 5 pułku strzelców podhalańskich zmobilizowano kompanię km plot. typu B nr 105. Natomiast w ramach mobilizacji alarmowej w grupie "zielonej" od 27 sierpnia 1939 roku zmobilizował pułk własne etatowe pododdziały oraz pododdziały dywizyjne: kompanię kolarzy nr 102, kompanie asystencyjne nr 197 i 107, park intendentury nr 12 i kompanię sanitarną nr 12. Materiałowo wyposażał też dowództwo dywizji i kompanię łączności 22 DPG. W ramach mobilizacji powszechnej w II jej rzucie mobilizował III batalion 156 pp, własny batalion marszowy i uzupełnienia marszowe kompanii kolarzy[11]. W koszarach w Przemyślu mobilizowano; pododdziały pułkowe i I batalion. W Nehrybce pod Przemyślem zmobilizowano II i III bataliony. Mobilizacja alarmowa została zakończona 30 sierpnia, tego dnia dokonano zaprzysiężenia pułku i innych zmobilizowanych pododdziałów w Nehrybce. 31 sierpnia wieczorem rozpoczęto załadunek poszczególnych pododdziałów pułku do transportów kolejowych na stacji Przemyśl-Bakończyce[12].

Walki pułku w kampanii wrześniowej

W 1939 roku w trakcie kampanii wrześniowej walczył w składzie 22 Dywizji Piechoty Górskiej (Armia „Kraków”). Transporty pułku kierowane były trasą przez Tarnów-Kraków do rejonu Trzebnia-Dulów, gdzie rano 2 września 1939 roku następował wyładunek poszczególnych pododdziałów pułku. W trakcie przemieszczania się transporty były atakowane przez lotnictwo niemieckie. Jadący jako ostatni w transportach III batalion pułku, został w rejonie Krakowa rozładowany i skierowany 3 września z Krakowa do Wieliczki, gdzie wszedł w skład mobilizowanego 156 pp. III/5 psp nie walczył w składzie macierzystego pułku i nigdy nie dołączył do niego. W dniu 3 września w godzinach porannych 5 psp wymaszerował w kierunku Olkusza i po południu pułk zajął pozycje obronne w rejonie miejscowości Klucze koło Olkusza. Nocą 4/5 września 5 psp podjął marsz trasą Pazurek-Mała i Wielka Ulkina osiągając miejscowość Krępa. Następnie nocą 5/6 września znajdował się w dalszym odwrocie na trasie Miechów-Racławice-Działoszyce. W trakcie marszu pułk codziennie był atakowany przez lotnictwo niemieckie i nękany przez pancerno-motorowe podjazdy niemieckiej 5 Dywizji Pancernej. Działoszyce zostały osiągnięte 6 września wieczorem. 7 września pułk w rejonie Złota i Jurkowa osłaniał przeprawę dywizji przez Nidę. Następnie 5 psp przeprawił się przez Nidę i zajął Las Kobylniki będąc w odwodzie 22 DPG[13]. W dniu 8 września jako ubezpieczenie dywizji został wysunięty I batalion od strony Zagość-Winiary. Wbrew rozkazowi dowódcy Armii "Kraków" samowolnie dowódca 22 DPG płk Endel-Ragis podjął decyzję wykonania natarcia całą dywizją na Busko Zdrój. 5 psp wraz z dywizjonem artylerii podjął marsz wieczorem 8 września, miał maszerować jako boczna kolumna dywizji po osi Skotniki-Winiary, dalej szosą Pińczów-Busko i następnie na Owczary. Po osiągnięciu Owczar na rozkaz dowódcy dywizji czołowy I batalion ze wsparciem plutonu artylerii piechoty i kompanii przeciwpancernej wszedł do walki wspierając 6 psp, który walczył z niemieckim Oddziałem Wydzielonym VII Korpusu Armijnego pod Żernikami Górnymi. O świcie 9 września pododdziały 6 psp oraz własna artyleria, ostrzelały walczący z jednostkami niemieckimi I batalion 5 psp. I batalion poniósł straty 13 poległych i kilkunastu rannych. Żle dowodzone bataliony 6 psp i I/5 psp podjęły nieskoordynowane natarcia na niemiecki OW VII KA na linii wzgórz za drogą Grójec-Czesławice. Ok. godz. 11 na zajmujące wieś Owczary drugorzutowe II/5 psp III/6 psp, część artylerii i tabory uderzyła niemiecka 27 DP przy wsparciu ognia artyleryjskiego, idąca na pomoc OW VII KA. II/5 psp i część pododdziałów pułkowych w pośpiechu i częściowym nieładzie wycofała się w kierunku miejscowości Skotniki i Smogorzów. Walczące pod Broniną, bataliony 6 psp i I/5 psp w efekcie uderzenia na ich tyły niemieckiej piechoty poniosły znaczne straty. Część żołnierzy dostała się do niewoli, część w rozproszeniu lub niepełnymi pododdziałami przedarła się w kierunku na Skotniki, Janinę i Kurozwęki oraz Prusy[14]. Wieczorem 9 września na miejscu zbiórki 22 DPG w rejonie Prusy-Kuchary-Smogorzów zebrało się ok. 1200-1500 żołnierzy pułku. Żołnierze 5 psp wspierali w walce 2 psp w obronie linii Skrobaczów-Prusy. W dotychczasowych walkach pod Broniną, Owczarami i Prusami poległo od kilkudziesięciu do ok. 200 żołnierzy, do niewoli dostało się kilkuset żołnierzy 5 psp. Poza żołnierzami, którzy dołączyli do pułku lub zgrupowań 2 i 6 psp, kilkuset rozproszyło się i sukcesywnie dołączyło do innych jednostek WP. Grupa kilkudziesięciu strzelców podhalańskich z ppor. rez. S. Kumikiem z 2 kompanii ckm, dołączyła do 3 psp w rejonie Tomaszowa Lubelskiego. Nocą 9/10 września broniące linii Kuchar, Prus i Skrobaczowa oddziały pozostałych sił dywizji zeszły z linii obrony i pomaszerowały kolumną do Stopnicy i dalej szosą na Staszów i Rytwiany dowództwo jej sprawował płk Jan Stefan Woźniakowski dowódca Artylerii Dywizyjnej, od godz. 8.00 10 września dowódca dywizji. Inne zgrupowanie 22 DPG zebrane samorzutnie z żołnierzy przedzierających się z rejonu Broniny, po odejściu sił głównych dywizji, bez dowództwa liczące ok. 2 000 żołnierzy, wyruszyło w godzinach porannych z rejonu Prusy w kierunku Kurozwęki. W składzie tego zgrupowania znalazły się grupki żołnierzy 5 psp prawdopodobnie wraz z dowódcą 2 kompanii ckm kpt. L. Rylskim i dowódcą plutonu pionierów ppor. rez. T. Gibalewiczem. W lasach w rejonie wsi Mokre odpoczywające i przygotowujące się do przedarcia za Wisłę zgrupowanie zostało otoczone i wzięte do niewoli przez oddziały niemieckiej 68 DP. Na czele zgrupowania 22 DPG po uporządkowaniu się w lesie koło wsi Niziny, maszerował 5 psp w kierunku lasów na zachód od Rytwian. Podhalanie z 5 pułku stoczyli walkę z czołgami i niemiecką piechotą zmotoryzowaną nadciągającą od strony Staszowa. 5 psp odrzucił niemiecki oddział i wycofał się do lasów w rejonie wsi Sichów. Jednocześnie na maszerujący w ariergardzie 2 psp i będący w środku kolumny dywizji 6 psp uderzyła niemiecka 27 DP. Nastąpiło rozdzielenie oddziałów 22 DPG, 2 psp pomaszerował oddzielnie, jak również część 6 psp też oddzielnie, 5 psp i grupki z 6 psp oraz ocalała artyleria dywizyjna - dwa dywizjony z 22 pal, kompanie kolarzy, łączności i część kawalerii dywizyjnej dotarła do lasów Sydzyna, gdzie zatrzymała się na odpoczynek i reorganizację. W trakcie ostatnich walk ubyło z pułku wielu żołnierzy, którzy dostali się do niewoli, rozproszyli się lub zdezerterowali. Obniżył się znacznie stan moralny żołnierzy, akcję podjęli dywersanci. W trakcie opanowywania objawów paniki, został zastrzelony przez dywersanta w polskim mundurze dowódca II batalionu mjr M. Kubasiewicz. Dowództwo II batalionu na rozkaz dowódcy pułku objął por. Józef Wojciechowski[15]. 5 psp podjął marsz ze zgrupowaniem dywizji nocą 10/11 września, docierając rano 11 września do Wisły pod Połańcem. Pułk przeprawił się w bród, broń ciężka i artyleria promem. Po odpoczynku podjęto kolejny marsz nocny 11/12 września w kierunku Puszczy Sandomierskiej, w straży przedniej pułku i zgrupowania maszerował II batalion. Rano u celu marszu w Jaślanach II batalion, wsparty plutonem artylerii piechoty 5 psp i baterią 5/22 pal stoczył walkę z niemieckim zmotoryzowanym oddziałem 8 DP. Armaty piechoty 5 psp ogniem na wprost zniszczyły 2 samochody pancerne wroga, II batalion bronił Jaślan mimo podpalenia ich przez ogień artylerii niemieckiej zgodnie z rozkazem do godz. 14.00. Ostrzał II i III dywizjonów 22 pal pozycji wroga, pozwolił oderwać się od oddziałów niemieckich batalionowi. Następnie II batalion wraz z artylerią wycofał się w ślad za zgrupowaniem płk Woźniakowskiego do Puszczy Sandomierskiej w kierunku Rozwadowa. Straż tylną stanowił pluton artylerii piechoty por. R. Kornickiego. 12 września wieczorem pułk osiągnął wieś Dęba. 13/14 września prowadzono marsz w kierunku Sanu. Zgrupowanie płk Woźniakowskiego z 5 psp 14 września dotarło do wsi Krawce na pobliżu Rozwadowa. Wobec okrążenia puszczy i zajęcia linii rzeki San przez wojska niemieckiej 8 DP, marszami w dniach 14-16 września usiłowano wydostać się z okrążenia. 17 września w pobliżu Niska również nie uzyskano możliwości wyjścia z okrążenia, cofnięto zgrupowanie do rejonu wsi Krawce, które osiągnięto 18/19 września. Z uwagi na okrążenie zgrupowania, brak żywności i wyczerpującą się amunicję płk Woźniakowski rozwiązał zgrupowanie. Dowódca 5 pułku strzelców podhalańskich na odprawie z dowódcami batalionów i adiutantem pułku podjął decyzję o zakopaniu i zniszczeniu sprzętu i broni ciężkiej, natomiast dowódcy batalionów podjęli próby przebicia się, na południe w kierunku Lwowa. II batalion podzielony na oddzielne plutony, natomiast I batalion w całości wraz z dywizyjną kompanią łączności[16]. I batalion dotarł 21 września w pobliże wsi Wilcza Wola, tam ostrzelany przez niemiecki samolot częściowo rozproszył się, zebrało się z niego ok. 80 żołnierzy. Batalion rozwiązano, większość żołnierzy zwolniono, zakopano część broni, utworzona grupa ochotników po dotarciu do wsi Tarnawka na wschód od Rzeszowa, na wieść o wkroczeniu wojsk sowieckich rozwiązała się. Dowódca pułku ppłk A. Żółkiewski z żołnierzy; kompanii zwiadowców, plutonu artylerii piechoty, artylerzystów z 22 pal i pozostałości Kawalerii Dywizyjnej 22 DPG utworzył konny oddział, na czele którego podjął marsz na południe, tocząc potyczki przekroczył szosę Rzeszów-Łańcut. 23 września dotarł do miejscowości Markowa, gdzie po otrzymaniu informacji o wkroczeniu wojsk sowieckich i wrogiego nastawienia ludności ukraińskiej w tym rejonie, żołnierze przebrali się w ubrania cywilne i rozproszyli się w terenie. Część udała się do Przemyśla, część w kierunku granicy rumuńskiej i węgierskiej[17].

Walki III batalionu 5 pułku strzelców podhalańskich

III batalion wyładowany został z transportów kolejowych kompaniami w nocy 2 września na podkrakowskich stacjach. Skoncentrowany został 3 września w Krakowie i na rozkaz dowódcy Armii "Kraków" gen. bryg. Antoniego Szyllinga pomaszerował z Krakowa do Wieliczki. Podporządkowany został dowódcy 156 rezerwowego pułku piechoty, ppłk Walerianowi Młyńcowi. W godzinach popołudniowych batalion zajął pozycje obronne w rejonie miejscowości Łazany. Po południu 4 września batalion zszedł z zajmowanych pozycji i pomaszerował w kierunku południowym docierając rano 5 września do miejscowości Wiśniowa, skąd po krótkim odpoczynku batalion zawrócono w rejon miejscowości Glichów, gdzie zajął pozycje obronne i nawiązał kontakt bojowy z niemieckimi patrolami pancerno-motorowymi. Artyleria niemiecka ostrzelała pozycje lewoskrzydłowej 7 kompanii strzeleckiej oraz tabory batalionu. Nocą 5/6 września patrole Podhalan ścierały się z patrolami niemieckimi. 6 września zaobserwowano niemieckie kolumny zmotoryzowane maszerujące szosą na Dobczyce. III/5 psp na rozkaz dowódcy pułku pozostał na pozycjach obronnych, pomimo oznak okrążenia. 7 września w godzinach południowych utracono łączność z dowódcą 156 pp, nie posiadając żadnych rozkazów do ewentualnych dalszych działań na rozkaz dowódcy batalionu mjr. A. Rowińskiego, batalion zszedł z pozycji obronnych i rozpoczął odwrót w kierunku Bochni. Nocą 7/8 września szpica batalionu, stoczyła potyczkę we wsi Rawa z pododdziałem niemieckim, w trakcie walki odłączyła się od batalionu 9 kompania bez jej dowódcy. Po zlikwidowaniu taboru, maszerując głównie nocą lasami i bezdrożami z uwagi na zagrożenie przez lotnictwo niemieckie. Batalion toczył potyczki z patrolami zmotoryzowanymi wroga niszcząc samochody i motocykle niemieckie. 8 września batalion przekroczył Rabę w pobliżu Gdowa i skierował się do Puszczy Niepołomickiej. Nocą 8/9 września batalion dotarł do wsi Poszyna w głębi puszczy, tam rano 9 września został otoczony przez oddziały niemieckie i zaskoczony podczas odpoczynku. W trakcie walki poległo ok. 60 żołnierzy, w tym dowódca 3 kompanii ckm kpt. E. Szymański. Część 7 kompanii strzeleckiej wraz z jej dowódcą i mjr. Rowińskim przebiła się z okrążenia, ponosząc dalsze straty. Grupa ta licząca ponad 30 żołnierzy wraz z ppor. Machallą i mjr. Rowińskim dotarła do Niepołomic, tam na rozkaz dowódcy batalionu grupa zakopała większość broni, a ochotnicy mieli przebijać się w kierunku Lwowa[18].

Oddział Zbierania Nadwyżek 5 psp

Pozostałe po mobilizacji nadwyżki zgłaszających się żołnierzy rezerwy i pozostałości sprzętu po sformowaniu wszystkich objętych planem pododdziałów weszły w skład OZN 5 psp pod dowództwem ppłk. Ludwika Dudka. 8 września 1939 roku oddział wymaszerował z Przemyśla ok. godz. 3, kierując się do koszar w Drohobyczu, gdzie przybył późnym wieczorem 10 września. Nocą 11/12 września do Drohobycza przybył Ośrodek Zapasowy 22 DPG pod dowództwem ppłk. Mieczysława Pretscha. Z uwagi na zajęcie Sambora przez jednostki niemieckie większość OZ 22 DPG 12 września przemaszerowała do Stryja, w Drohobyczu pozostał zorganizowany pluton 5 psp por. Jana Dempniaka i ppłk Dudek. Dowództwo nad OZN 5 psp objął kpt. Bolesław Tarczyński. 12 września ppłk Dudek wyjechał do Stryja celem uzyskania wsparcia, natomiast pluton 5 psp stoczył potyczkę na przedpolach miasta z oddziałem niemieckim. Wycofujący się pluton został zawrócony do Drohobycza przez ppłk Dudka w nocy 12/13 września. W Drohobyczu ppłk Dudek po otrzymaniu wzmocnienia utworzył zgrupowanie "Drohobycz" podporządkowując się gen. bryg. Stefanowi Dembińskiemu, który dowodził Grupą "Stryj". OZ 22 DPG po sformowaniu batalionu improwizowanego 6 psp, podjął dalszy marsz w kierunku Bolechowa, osiągając 13 września Dolinę, 14 września w lasach koło miejscowości Wistowa. W dniach 15-17 września utworzono na potrzeby Zgrupowania "Drohobycz" z żołnierzy ośrodka w rejonie Wistowej dwa dalsze improwizowane bataliony. Z żołnierzy 5 psp utworzono w części improwizowany batalion ppłk. Czesława Szpakowskiego. 17 września pozostałość OZ 22 DPG pomaszerowała do Nadwórnej, nazajutrz poprzez Delatyn do Zarzecza. 19 września po cofnięciu się do Delatyna OZ transportem kolejowym przewieziono do Tatarowa, stąd pieszo do Na Przełęcz Tatarską do Worochty. 21 września OZ 22 DPG przeszedł granicę węgierską[19].

W ramach Armii KrajowejEdytuj

W lipcu 1944 nastąpiło odtworzenie pułku w ramach Armii Krajowej na terenie podokręgu Rzeszów w rejonie Jasła. Pułk został rozwiązany po zajęciu terenu jego działania przez oddziały Armii Czerwonej.

Strzelcy podhalańscyEdytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 5 Pułku Strzelców Podhalańskich (II RP).
Dowódcy pułku[20][c]
  • mjr Henryk Witkowski (8 XII 1918 – 5 I 1919 we Włoszech)
  • ppłk Franciszek Kozłowski (6 I – 4 II 1919 we Francji)
  • płk Marian Mercier (5 II – 19 X 1919 we Francji i Polsce)
  • ppłk / płk Eugeniusz Stecz (20 X 1919 – 20 V 1920)
  • mjr Józef Liwacz (21 V – 8 VIII 1920)
  • płk Bronisław Krzywobłocki (9 – 13 VIII 1920)
  • mjr Józef Liwacz (14 – 28 VIII 1920)
  • płk Jan Branicki (29 VIII 1920 – 19 III 1927)
  • płk Filip Brzezicki (14 IV 1927 – 20 I 1930)
  • płk piech. Julian Janowski (21 I 1930 – 1936)
  • ppłk dypl. Tadeusz Klimecki (1936 – 1938)
  • ppłk piech. Antoni Żółkiewski (1938 – 1939)
Zastępcy dowódcy pułku[d]
  • ppłk piech. Tadeusz Wołkowicki (10 VII 1922 – 9 III 1923 → p.o. dowódcy 75 pp[22])
  • mjr / ppłk piech. Apolinary Klimaszewski (18 IV 1923[23] – 5 V 1927 → dyspozycja dowódcy OK X)
  • mjr / ppłk piech. Władysław Wojakowski (5 V 1927 – 31 III 1930 → kierownik Okr. Urz. WFiPW DOK V)
  • ppłk piech. Stefan III Michalski (III 1930 – VII 1935 → dowódca 66 pp)
  • ppłk dypl. Tomasz Kazimierz Rybotycki (VII 1935[24] - 1937 ? 1938 → I zastępca dowódcy 57 pp)
  • ppłk piech. Jan Matuszek (do VIII 1939)
II zastępca dowódcy pułku - (kwatermistrz)

Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[26][e]:
  • dowódca pułku – ppłk Antoni Żółkiewski
  • I z-ca dowódcy – ppłk Jan Stanisław Matuszek
  • adiutant – kpt. Andrzej Stańczyk
  • starszy lekarz – mjr dr Zygmunt Rotter
  • młodszy lekarz – ppor. lek. Zygmunt Brodowski
  • II z-ca dowódcy (kwatermistrz) – ppłk Ludwik Dudek
  • oficer mobilizacyjny - kpt. adm. (piech.) Bolesław Kazimierz Tarzyński
  • z-ca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Zygmunt Tartik
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Stanisław Miro Maskowicz
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Jan Marian Cieszyński
  • oficer żywnościowy – vacat
  • dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Piotr Gibasiewicz
  • kapelmistrz – kpt. adm. (kapelm.) Adam Kazimierz Osada
  • dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Serba
  • dowódca plutonu pionierów – kpt. Władysław Piotr Mazoń
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Ryszard Oskar Władysław Kórnicki
  • dowódca plutonu ppanc. – por. Andrzej Kotarba
  • dowódca oddziału zwiadu – por. Bronisław Józef Romaniec
I batalion
  • dowódca batalionu – mjr dypl. Marian Ewald Drobik
  • dowódca 1 kompanii – kpt. Jacek Bętkowski
  • dowódca plutonu – por. Karol Moos
  • dowódca plutonu – ppor. Edward Hieronim Judkowiak
  • dowódca 2 kompanii – kpt. Antoni Józef Rozborski
  • dowódca plutonu – ppor. Konstanty Wojnarowski
  • dowódca 3 kompanii – por. Mieczysław Władysław Szuba
  • dowódca 1 kompanii km – kpt. Józef Grzegorz Różański
  • dowódca plutonu – por. Jan Dempniak
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Bolesław Talaska
II batalion
  • dowódca batalionu – mjr Feliks Jan Marian Gross
  • dowódca 4 kompanii – kpt. Paweł Mieczysław Gdula
  • dowódca plutonu – ppor. Leonard Władysław Ziętek
  • dowódca plutonu – ppor. Henryk Mieczysław Higersberger
  • dowódca 5 kompanii – kpt. Wacław Hurczyn
  • dowódca plutonu – ppor. Władysław Leon Chawrona
  • dowódca 6 kompanii – por. Alojzy Stanisław Kuza
  • dowódca plutonu – ppor. Mieczysław Marian Antoni Nyczek
  • dowódca 2 kompanii km – kpt. Lucjan Rylski
  • dowódca plutonu – ppor. Antoni Kazimierz Szeliga
III batalion
  • dowódca batalionu – mjr mgr Janusz Alojzy Rowiński
  • dowódca 7 kompanii – kpt. Antoni Jan Mazur
  • dowódca plutonu – ppor. Emil Franciszek Rzechorzek
  • dowódca plutonu – ppor. Zefiryn Ludwik Machalla
  • dowódca 8 kompanii – por. Walerian Euzebiusz Sendor
  • dowódca plutonu – ppor. Edmund Bijakowski
  • dowódca plutonu – ppor. Stanisław Marian Szczepaniec
  • dowódca 9 kompanii – kpt. Ludomir Frąckiewicz
  • dowódca plutonu – por. Mieczysław Gramatyka
  • dowódca plutonu – ppor. Edmund Stanisław Pater
  • dowódca 3 kompanii km – mjr Stefan Chaszczyński
  • dowódca plutonu – por. Bolesław Jan Pietrzewski
  • dowódca plutonu – ppor. Edmund Adam Górczyński
  • na kursie – por. Edward Berezowski
  • na kursie – por. Marcin Adolf Didyk
  • na kursie – por. Stanisław Dembiński
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 22 DP
  • dowódca – mjr Władysław Jan Mróz
  • dowódca plutonu strzeleckiego – ppor. Jan Kubiak (2 psp)
  • dowódca plutonu strzeleckiego – por. Władysław Leon Przybysz (6 psp)
  • dowódca plutonu strzeleckiego – por. Adam Alojzy Chrapkiewicz
  • dowódca plutonu km – por. Józef Wojciechowski

Obsada personalna pułku w kampanii wrześniowej 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna pułku w kampanii wrześniowej 1939 roku[28]

Dowództwo
  • dowódca pułku – ppłk Antoni Żółkiewski
  • I adiutant – kpt. Andrzej Stańczyk
  • oficer informacyjny – NN
  • oficer łączności – kpt. Stanisław Serba
  • kwatermistrz – kpt. Stanisław Maskowicz
  • oficer płatnik – NN
  • oficer żywnościowy – chor. Władysław Chawliczek
  • naczelny lekarz – NN
  • dowódca kompanii gospodarczej – NN
  • kapelmistrz – kpt. Adam Kazimierz Osada
  • kapelan – kpl rez. ks. Stanisław Grodecki
I batalion
  • dowódca I batalionu – mjr Władysław Mróz
  • adiutant – por. rez. Wiktor Skwirzyński
  • lekarz – por. rez. lek. dr Jan Witkiewicz
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Jacek Bętkowski
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Kazimierz Olchowiak
  • szef – plut. [?] Wiciak
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Adam Alojzy Chrapkiewicz
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. Henryk Mieczysław Higersberger
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Leszek Kwaśniewski
  • dowódca II plutonu – sierż. pchor. rez. Alfred Hofman
  • dowódca III plutonu – ppor. rez. Franciszek Moczulski
  • dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych – por. Andrzej Kotarba
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Wojciech Bachowski
II batalion
  • dowódca II batalionu – mjr Mieczysław Kubasiewicz + 10 IX 1939 Las Rytowiany
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. rez. Stefan Ziobro
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Władysław Leon Chawrona
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Edmund Świtalski
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. Alojzy Stanisław Kuza
  • dowódca I plutonu – ppor. Mieczysław Marian Nyczek
  • szef – st. sierż. [?] Żak
  • dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Lucjan Rylski
  • dowódca I plutonu – sierż. pchor. rez. Jan K. Żaczek
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Alojzy Kopeć
  • dowódca III plutonu – plut. pchor. rez. Adam Mazur
  • dowódca IV plutonu taczanek – ppor. rez. Lewiński
  • dowódca V plutonu moździerzy – ppor. rez. Stanisław Kumik
  • szef – st. sierż. Paweł Gołąb
III batalion
  • dowódca III batalionu – mjr mgr Janusz Rowiński
  • dowódca plutonu łączności – ppor. rez. Władysław Jan Wachułka
  • dowódca 7 kompanii strzeleckiej – ppor. Zefiryn Ludwik Machalla
  • dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Dembiński
  • dowódca I plutonu – ppor. Edmund Bijakowski
  • dowódca 9 kompanii strzeleckiej – kpt. Ludomir Frąckowiak
  • dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Edward II Szymański + 10 IX 1939 Niepołomice
  • szef – st. sierż. Stanisław Paprzycki
Pododdziały specjalne
  • dowódca kompanii zwiadu – por. Bronisław Józef Romaniec
  • dowódca plutonu kolarzy – NN
  • dowódca plutonu konnego – wachm. Józef Iknał
  • szef – plut. Jan Magierski
  • dowódca kompanii przeciwpancernej – kpt. Józef Grzegorz Różański
  • dowódca I plutonu – plut. pchor. rez. Feliks M. Dobrowolski
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Zygmunt Palusiński
  • dowódca III plutonu – plut. pchor. rez. Edmund Żywicki
  • dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Ryszard Oskar Kornicki
  • zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty – ppor. rez. Rudolf Dziadosz
  • szef – plut. [?] Domin
  • dowódca plutonu pionierów – ppor. rez. Tadeusz Piotr Gibalewicz
  • szef – sierż. Franciszek Guzik
  • dowódca plutonu przeciwgazowego – kpt. Władysław Piotr Mazoń
  • dowódca plutonu łączności – NN

Symbole pułkuEdytuj

Sztandar
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1923, nr 48, poz. 613. Sztandar, ufundowany przez ludność powiatów samborskiego, starosamborskiego i turczańskiego wręczył pułkowi gen. Lucjan Żeligowski w Chyrowie 18 maja 1924[29].

Wrześniowe losy sztandaru[30]

W zbiorze relacji z Banknock znajduje się zapis: 5 Pułk Strzelców Podhalańskich. Sztandar został rzekomo znaleziony w rowie przydrożnym koło Delatyna przez kolumnę samochodową wojsk lotniczych i przewieziony na Węgry do obozu Szombathely;
W londyńskiej „Piechocie” zamieszczono następującą informację dotyczącą sztandaru 5 pspodh: Sztandar, załadowany 9 IX 1939 r. do pociągu na stacji Bokaczyńce, miał być przewieziony do Drohobycza, nowego m.p. Ośrodka Zapasowego dywizji. Pociąg został nazajutrz zbombardowany pod Samborem. Wszyscy w pociągu zginęli, a sztandar prawdopodobnie spłonął. Według innej wersji, sztandar znalazł się na Węgrzech.
Wersja ppłk. dypl. Władysława Steblika: sztandar 5 pspodh. został schowany w jakimś domu we wsi Prusy koło Skrobaczowa na północny zachód od Stopnicy.
Ostatecznie losy sztandaru pozostają niewyjaśnione.

Odznaka pułkowa

Zatwierdzona w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 13, poz. 129 z 23 kwietnia 1929. Odznaka ma kształt łamanego krzyża o biało emaliowanych trapezowatych ramionach. W centrum okrągła biała tarcza z numerem 5, otoczona kołem z napisem 5 PUŁK STRZELCÓW PODHAL. Między ramionami krzyża stylizowane orły bez korony, nazywane orłami skalnymi. Jednoczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana. Wymiary: 38x38 mm. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk – Warszawa[31].

UpamiętnienieEdytuj

UwagiEdytuj

  1. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174, tu błędnie podano dzień „9 czerwca”.
  2. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 20 z 6 lipca 1927 roku, s. 292. Sprostowano błędnie podaną w Dz. Rozk. MSWojsk Nr 16 z 1927 roku datę święta pułkowego 5 psp „9 czerwca” na „9 maja”.
  3. ↑ Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[21].
  4. ↑ Stanowisko zastępcy dowódcy pułku zostało utworzone latem 1922 roku. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  5. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[27].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Wyzina 1928 ↓, s. 5-6.
  2. ↑ Wyzina 1928 ↓, s. 7.
  3. ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  4. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 31 z 31 sierpnia 1920 roku, poz. 693.
  5. ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 120 z 19 listopada 1921 roku.
  6. ↑ Wyzina 1928 ↓, s. 27.
  7. ↑ Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
  8. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 47 z 13.07.1923 r.
  9. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 18 z 14 lipca 1928 roku, poz. 210.
  10. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
  11. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 150.
  12. ↑ Moś 1996 ↓, s. 18-21.
  13. ↑ Moś 1996 ↓, s. 22-24.
  14. ↑ Moś 1996 ↓, s. 25-31.
  15. ↑ Moś 1996 ↓, s. 32-35.
  16. ↑ Dymek 2019 ↓, s. 252-254.
  17. ↑ Moś 1996 ↓, s. 36-40.
  18. ↑ Moś 1996 ↓, s. 40-42.
  19. ↑ Dymek 2019 ↓, s. 265-267.
  20. ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  21. ↑ Almanach 1923 ↓, s. 49.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 9 marca 1923 roku, s. 175.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 18 kwietnia 1923 roku, s. 256.
  24. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 40.
  26. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 657-658.
  27. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  28. ↑ Moś 1989 ↓, s. 172-175.
  29. ↑ Satora 1990 ↓, s. 170.
  30. ↑ Satora 1990 ↓, s. 171.
  31. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 144.

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=5_Pułk_Strzelców_Podhalańskich_(II_RP)&oldid=64603270”