6 Armia (6 A)związek operacyjny Wojska Polskiego, utworzony w trakcie wojny polsko-bolszewickiej rozkazem Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z 7 marca 1920.

6 Armia
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

7 marca 1920

Rozformowanie

1 czerwca 1921

Dowódcy
Pierwszy

gen. ppor. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański

Ostatni

gen. por. Stanisław Haller

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Brodami i Beresteczkiem
(29 lipca–4 sierpnia 1920)
(wyprawa kijowska, Bitwa Warszawska)
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Podległość

NDWP (1920, 1920-1921)
Front Ukraiński/gen. Rydza-Śmigłego/Południowo-Wschodni (1920)
Front Południowy (1920)

Skład

patrz niżej

Bitwa pod Brodami
Bitwa pod Komarowem

6 Armia Wojska Polskiego prowadziła działania przeciwko 3 armiom przeciwnika, skutecznie wiązała związki taktyczne Armii Konnej, głównej siły uderzeniowej Frontu Południowo-Zachodniego, z powodzeniem wypełniła zadanie osłony Małopolski Wschodniej, a zwłaszcza jej stolicy, bijąc pod Lwowem oraz pod Komarowem dywizje Budionnego.

Formowanie i struktura sztabu edytuj

Odrodzone Wojsko Polskie do wiosny 1920 nie posiadało związków operacyjnych szczebla armii. W listopadzie 1918 walczące z Ukraińcami oddziały i grupy taktyczne podporządkowano Dowództwu Wojsk Polskich na Galicję Wschodnią kierowanemu początkowo przez gen. por. Tadeusza Rozwadowskiego, a od połowy marca 1919 przez gen. por. Wacława Iwaszkiewicza. 29 maja z rozwiązanego Frontu Wołyńskiego i Dowództwa „Wschód” powstał Front Galicyjsko-Wołyński gen. lwaszkiewicza. W lipcu wydzielono z niego dowództwo Frontu Wołyńskiego, a Front Galicyjsko-Wołyński przekształcono we Front Galicyjski. 2 stycznia 1920 ten ostatni przemianowano na Front Podolski. Na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa WP nr 1940/I z 7 marca 1920, zlikwidowano dowództwa frontów, tworząc w ich miejsce dowództwa armii, a rozkazem z Nr 1980/I z 9 marca 1920, przemianowano Front Podolski na 6 Armię[1]. Rozkazy dotyczące utworzenia 6 Armii wchodziły w życie z dniem 1 kwietnia 1920.

W skład sztabu armii wchodziły oddziały: I organizacyjny, II informacyjny, III operacyjny, V personalny oraz szefostwa łączności, lotnictwa, inżynierii i saperów, kolejnictwa i ekspozytury żandarmerii polowej armii[2]. Szef sztabu 6 Armii miał do dyspozycji adiutanta, ordynansa kancelaryjnego oraz dwóch ordynansów osobowych, dwóch szoferów i dwóch woźniców[3]. Kwatermistrzostwo armii dysponowało oddziałem IV etapowym oraz szefostwami intendentury i sanitarnym, referatami sądu polowego i poczty polowej. W jego składzie byli też: naczelny lekarz weterynaryjny i duszpasterstwo. W skład dowództwa armii wchodzili także inspektorzy wyszkolenia armii i komisarz polityczny oraz kompania sztabowa i pluton taborów[2].

Operacje i walki 6 Armii edytuj

Reorganizacja wojsk wiązała się z wyprawą kijowską, w której 6 Armia miała podjąć działania na południowym odcinku frontu, razem ze sprzymierzonymi oddziałami Petlury (ekwiwalent jednej brygady).

Okres wypadów przed przedni skraj obrony edytuj

Na początku kwietnia 6 Armia obsadzała odcinek frontu przebiegający przez Podole, od granicy z Rumunią na Dniestrze po Ikwę. W okresie przed rozpoczęciem „wyprawy kijowskiej” – obie strony zachowywały się dość pasywnie, nie przeprowadzając poważniejszych akcji zaczepnych. Polskie związki taktyczne rozbijały lokalnymi wypadami koncentracje większych sił przeciwnika. Jednocześnie same przygotowywały się do ofensywy[4]. Dowództwo sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego wstrzymało działania ofensywne, nakazując prowadzenie aktywnej obrony oraz intensywnej działalności wywiadowczej, przygotowanie grupy uderzeniowej i przerzucenie na pierwszą linię brygad Ukraińskich Strzelców Siczowych. Oczekiwano przybycia Armii Konnej. Rozkaz do obrony Jegorow ponowił 15 kwietnia[5]. 1 kwietnia jednostki 6 Armii wykonywały rozkaz operacyjny Dowództwa Frontu Podolskiego z 28 marca, mający na celu rozpoznanie i rozbicie sił nieprzyjaciela w rejonie Baru i Wołkowiniec oraz dokonanie zniszczeń na stacjach i linii kolejowej Bar-Mohylew[6]. W walkach po stronie 6 Armii udział wzięło osiem pułków piechoty i pułk jazdy oraz innych pięć baonów piechoty. Nie powiódł się zamiar Dowództwa 6 Armii zdobycia pociągów pancernych w rejonie stacji Komarowce, natomiast w zajętym Jełtuszkowie znaleziono spore zapasy cukru. Odparto atak sowieckiej brygady na prawym skrzydle 18 DP. Wzięto kilkudziesięciu jeńców, armatę, ponad 20 ckm-ów, kilka koni i kilkanaście wozów, bogaty sprzęt telefoniczny. Na południe od toru kolejowego oddziały sowieckie wycofały się poza linię Jełtuszków-Michajłowce-Doliniany-Wierzbowiec zrywając styczność z jednostkami polskimi. Dowództwo 12 DP zamierzało pozostać do 2 kwietnia w Jełtuszkowie i wywieźć cały zapas cukru do Daszkowiec, jednak gen. Iwaszkiewicz nakazał natychmiastowy odwrót. Jedynie Grupa płk. Oświęcimskiego wywiozła ok. 50 ton cukru, czyli zaledwie 5 proc. spośród ok. 1000 ton, znajdujących się w cukrowni[7].

W następnych dniach kwietnia organizowano kolejne wypady. Siłami trzech dywizji piechoty, pułku strzelców podhalańskich i pułku jazdy (razem około 15 tys. „bagnetów” i „szabel”, 736 karabinów maszynowych, 128 dział) skutecznie walczono z oddziałami 12 i 14 Armii liczącymi w sumie około 11 000 „bagnetów” i „szabel”, ponad 500 karabinów maszynowych i 100 dział. Najbardziej zacięte walki miały miejsce na przełomie pierwszej i drugiej dekady kwietnia. Strona polska utrzymała pozycje, a przeciwnikowi nie powiódł się zamiar zdobycia rejonu Kamieńca Podolskiego[8].

Wyprawa kijowska edytuj

Osobny artykuł: Wyprawa kijowska (1920).

Naprzeciwko pozycji armii stała 14 Armia Uborewicza, w składzie: 41, 45 i 60 DS, I SBK i III Brygada Galicyjska CzUHA, która 24 kwietnia zbuntowała się i okopała się koło stacji Mytki. Sama operacja rozpoczęła się rankiem 25 kwietnia, lecz sama 6 Armia tylko wiązała siły wroga. Ruszyła, dopiero gdy 14 A rozpoczęła odwrót związany z niepowodzeniami na zachód od Kijowa. W tym czasie 18 DP wykorzystała lukę po buncie II Brygady Halickiej i zajęła Winnicę, 12 DP Żmerynkę, a sojuszniczy Ukraińcy Mohylów.

W dniach 28–30 kwietnia wojska polskie podjęły kolejne natarcie. 6 Armia przesunęła się na odcinek Gniewań nad Bohem-Murafa nad Murafą, oraz obsadziły dolny nurt tej rzeki po ujście do Dniestru (gdzie znajdowały się zaprzyjaźnione wojska rumuńskie). Wówczas 14 Armia skupiła się w rejonie odcinka Boh-Dniestr. Ponadto wojska radzieckie w rejonie Kijowa (12 Armia) zdecydowały o wycofaniu się z miasta, a resztki 47 i 58 DS i 17 DK, znajdujące się w Białej Cerkwi przekazano Uborewiczowi.

Na początku maja na froncie polsko-bolszewickim panował zastój. Dopiero w nocy z 5 na 6 maja rozpoczęło się natarcie na Kijów, zakończone 7 maja wkroczeniem bez walki do miasta. Wówczas 2. i 6 Armia zaczęły zbierać siły do uderzeń zaczepnych na południowym odcinku frontu, dokąd przybywały pierwsze oddziały 1 Armii Konnej Budionnego. Ostatecznie jednak do końca maja trwał względny spokój, a pozycje 6 Armii przebiegały wzdłuż linii Jaruga-Bracław-Lipowiec.

Obrona i odwrót edytuj

27 maja inicjatywę przejęła Armia Czerwona, atakując polskie pozycje wokół Kijowa i okolic na południe od niego. Dokonało się to w chwili niekorzystnej dla Polaków, gdyż 25 maja zreorganizowano wojska na ukraińskim teatrze działań, rozwiązując 2 Armię, jej jednostki przekazano 3. i 6. armii, które włączono w skład Frontu Ukraińskiego. To właśnie na styku tych formacji, na linii Lipowiec-Samhorodek obsadzonej 13 DP spadło uderzenie 6 Dywizji Kawalerii Armii Konnej. Doprowadziło to do ciężkich i zażartych pięciodniowych walk, w których ostatecznie uczestniczyły: 13 DP i 1 DJ, wzmocnione kilkoma batalionami z odwodów Frontu Ukraińskiego oraz cała armia Budionnego (4, 6, 11 i 14 DK). Mimo początkowych klęsk (doszczętne wybicie 28 maja dwóch batalionów) ostatecznie wojska polskie osiągnęły sukces, okupiony jednak zużyciem odwodów.

5 czerwca Konarmia zaatakowała ponownie, tym razem zmieniając taktykę – tym razem miała dokonywać pozorowanych ataków oraz koncentrować siły w określonych punkcie. Takim był Samhorodek, będący na styku dwóch armii. W wyniku tego 1 AK dostała się na tyły polskie, zagrażając całemu Frontowi Ukraińskiemu. Mimo zagrożenia, formacja Iwaszkiewicza odniosła sukces w walce z 14 A pod Hajsynem, odtwarzając tym samym linię frontu. Nie zmniejszyło to zagrożenia, tym samym polskie jednostki rozpoczęły odwrót. W jego wyniku 6 Armia utraciła Winnicę i Murafę oraz toczyła walki pod Żmerynką.

10 czerwca Naczelne Dowództwo wydało rozkaz wycofania 6 Armii na linię Koziatyn–Winnica–Żmerynka–Mohylew, na pozycje osłaniające linię kolejową Żmerynka–Koziatyn. Węzeł kolejowy w Koziatynie miał być silnie trzymany przez 13 DP, 18 DP miała obsadzić odcinek Stare Pryłuki–Winnica, 12 DP rejon Żmerynki, dalej na południe po Dniestr oddziały ukraińskie. Nakazane rejony należało zająć najdalej do 16 czerwca. Sam odwrót miał być wykonany stopniowo i niepostrzeżenie dla przeciwnika. Dowództwu 6 Armii nakazano również porozumienie się z gen. Pawlenką odnośnie do przesunięcia jego jednostek. Nakazano bezzwłoczne rozpoczęcie prac fortyfikacyjnych na nowym odcinku z włączeniem do nich ludności cywilnej[9].

Wobec niepowodzeń dowództwo polskie zdecydowało reaktywować 2 Armię, w której skład weszła wydzielona z 6 A 5 DP. Mimo sukcesów przez nią osiągniętych, Iwaszkiewicz 20 czerwca utracił Żmerynkę, a 28 czerwca powstał wyłom między armiami, zwiększony faktem cofnięcia linii 2. armii o 50 km w stosunku do innych formacji. Jednak nowy dowódca Frontu, gen. por. Edward Rydz-Śmigły postanowił skorzystać z sytuacji i przy okrążyć Budionnego 2 A i przy oskrzydleniu przez 1 DPLeg. (3 A) i 18 DP, która miała uderzyć na Równe i 30 czerwca doszło do walk spotkaniowych koło Hrycowa, które ostatecznie poprawiły sytuację 2 Armii. W tej sytuacji dowództwo sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego (12 A, 14 A i 1 AK) zdecydowało o użyciu przeciwko dywizji gen. por. Krajowskiego 45 DS wspomaganej przez brygadę kawalerii. Do starcia doszło w okolicach Zasławia i zakończyły się zwycięstwem polskim i czasowym zdobyciem Hrycowa, który dopiero 3 lipca został ostatecznie zdobyty.

W tym samym czasie na prawej linii wojsk 6 Armii (28 czerwca stanowisko dowódcy 6 Armii objął gen. Jan Romer. Gen. Iwaszkiewicz udał się na urlop[10].) doszło do przerwania frontu w rejonie Baru przez 60 DS i wejścia na tyły wojsk polskich przez 8 DK w Płoskirowie, co doprowadziło do rozpoczęcia odwrotu na Zbrucz. 4 lipca 2 Armia utraciła Równe, mimo to 5 lipca 18 DP zdobyła Zasław i połączyła się z XX BP z 5 DP z tejże armii. Następnie 8/9 lipca grupa gen. Krajowskiego rozpoczęła odwrót na Krzemieniec, w którym była bezskutecznie atakowana przez 11, 8 i 14 DK i 45 DS. Położenie 18. dywizji poprawiło się 10 lipca, gdy Budionny wezwał 14 DK w rejon Równego.

Od tej pory głównym zadaniem 6 Armii była obrona Zbrucza (większość sił) i Ikwy (18 DP). 12 lipca wojska Frontu Południowo-Zachodniego ponownie zaatakowały: 14 A na Zbrucz, a 11 DK na Dubno, utracone 13 lipca po kontrataku dywizji Krajowskiego. Zmusiło do Budionnego do użycia większości sił swojej armii, przez co walki pod Brodami i Podwołoczyskami trwały do 23 lipca i zakończyły się odwrotem wojsk polskich na Tarnopol. Brody utracono 27 lipca, kiedy to na pozycje 18 DP uderzyła cała Armia Konna. Doprowadziło to do utraty łączności przez dywizję i jej faktycznego przejścia w skład 2 A.

Kontrofensywa edytuj

W związku z nowymi dyrektywami 6 Armia miała podlegać Frontowi Południowemu i swoimi siłami wiązać Konarmię, by ta nie wspomogła Tuchaczewskiego w pochodzie za Wisłę. Lecz dowództwo Frontu Południowo-Zachodniego miało inne plany – formacjami Budionnego zdobyć Lwów i przerzucić je do walki z wojskami Wrangla na Krymie. W tym celu 19 sierpnia Armia Konna ruszyła na miasto, skąd po ciężkich walkach (jak np. bitwa pod Zadwórzem) wycofała się 20 sierpnia i po naleganiach Tuchaczewskiego skierowała się na Lubelszczyznę.

26 sierpnia Budionny ruszył ponownie, przełamując pod Bełzem pozycje grupy gen. por. Hallera (13 DP i 2 DJ) i oblegając Zamość. Wpadł tam w zasadzkę 3 Armii i grupy gen. Hallera. W wyniku bitwy pod Komarowem resztki Konarmii musiały ustąpić na Hrubieszów, a 6 września, po ciężkich walkach odwrotowych przełamały front i wyszły z okrążenia. Następnie ruszyła ofensywa 3 Armii, wspomagana przez grupę gen. por. Hallera, która wzmocniona 2 DJ z Hrubieszowa parła na Łuck, zdobyty 16 września.

14 września natarcie rozpoczęła 6 Armia, uderzając na Tarnopol i w kierunku Brodów. 14 Armia z ciężkimi startami wycofała się najpierw z Tarnopola (18 września) i Jampolu (21 września), aż 24 września przekroczyła Zbrucz. Także Konarmia i 12 A próbowały stawić opór nad Horyniem i później nad Słuczem oraz Uborcią, ale plany pokrzyżował im Korpus Jazdy gen. Rómmla, dokonując głębokiego zagonu na Korosteń. Ofensywę zakończył rozejm, wchodzący w życie 18 października. Zarówno postanowienia rozejmu, jak i traktatu ryskiego przewidywały wycofanie wojsk 6 Armii na wschód, na linię Zbrucza, przez Wołyń do Polesia. Jednak dowództwo armii rozwiązano dopiero 1 czerwca 1921, kiedy ryzyko odnowienia działań wojennych stopniało do zera.

Ordre de Bataille 6 Armii edytuj

Pierwszy skład 6 Armii

Jednostki ogólnowojskowe

Wojska łączności armii

  • polowa stacja radiowa nr 2
  • stała stacja radiowa „Lwów”
  • kompania radiotelegraficzna parkowa
  • kompania telegraficzna ciężka nr 6
  • kompania telegraficzna parkowa nr 6
  • stacja Hughesa
  • pluton budowlany, pluton specjalny
  • stacja gołębi pocztowych.

Wojska saperskie

  • 6 batalion saperów

Wojska kolejowe

  • I batalion wojsk kolejowych
  • VI batalion wojsk kolejowych
  • kompania motorowa
  • pociągi pancerne „Iwaszkiewicz”, „Pionier” i „Hallerczyk”

Wojska samochodowe

  • polowy dywizjon samochodowy nr 6,
    • polowa kolumna samochodów osobowych nr 6
    • kolumna sanitarna nr 75
    • kolumny samochodów ciężarowych nr 11, 20 i 86

Lotnictwo

  • III grupa lotnicza
    • 5 eskadra wywiadowcza
    • 6 eskadra wywiadowcza
    • 7 eskadra myśliwska
    • III park lotniczy

Okręg Etapowy „Tarnopol”

  • I, II i III Lwowski batalion etapowy
  • III Kielecki batalion etapowy
  • III Lubelski batalion etapowy
  • III Łódzki batalion etapowy
Zmiany w składzie armii

Obsada personalna dowództwa edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie dowództwa 6 Armii (II RP).

Ważniejsze stanowiska:

Stanowisko Stopień, imię i nazwisko Okres pełnienia służby
dowódca armii gen. ppor. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański 1 IV – VIII1920
gen. Jan Romer 28 VI[12] – 20 VII 1920
gen. por. Władysław Jędrzejewski VIII 1920
gen. por. Robert Lamezan-Salins VIII – IX 1920
gen. por. Stanisław Haller IX – IX 1920
szef sztabu płk Edmund Kessler IV – VIII1920
płk szt.gen. Julian Stachiewicz 14 IX1920 – 15 V 1921
kwatermistrz gen. ppor. Henryk Zemanek
Inspektor jazdy ppłk Gąssowski V 1920
dowódca etapów armii płk Franciszek Fabry
szef służby łączności por. Juliusz Ornatowski 1 IV 1920 –
szef inżynierii i saperów kpt. Norbert Rustowski 1 IV 1920 –
szef kolejnictwa kpt. inż. Władysław Gallas 1 IV 1920 –
szef lotnictwa kpt. pilot Stefan Bastyr 1 IV 1920 –
referent samochodowy kpt. Roman Misiągiewicz 1 IV 1920 –
Obsada personalna dowództwa 6 Armii w okresie od 1 kwietnia do 12 sierpnia 1920[13]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca Armii gen. por. Wacław Iwaszkiewicz
wz. gen. por. Jan Romer (27 VI–22 VII)
Adiutant por. Stanisław Imiela
Oficer ordynansowy kpt. Paweł Juracki
Szef sztabu ppłk szt. gen. Edmund Kessler
Adiutant ppor. Jan Meyer
Kwatermistrz płk szt. gen. Henryk Zemanek
Adiutant ppor. Roman Ligęza
Inspektor piechoty ppłk Karol Blok
Inspektor artylerii gen. ppor. Wincenty Kaczyński
płk art. Józef I Dzięgielewski (od 20 V)
Oficer inspektoratu ppor. Jan Rehman
Oficer inspektoratu ppor. Kazimierz Sawicki
Inspektor jazdy ppłk Maurycy Gąssowski (do 24 VI)
ppłk Włodzimierz Wołkowicki
Oficer łącznikowy NW płk szt. gen. Karol Bołdeskuł
gen. ppor. Adam Nowotny (od 26 VII)
Komisarz cywilny 6 Armii urz. wojsk. V r. Ludwik Romocki
zastępca Franciszek Rakoczyński (od 1 VII)
Oddział I (organizacyjny)
Szef kpt. Gwido Kawiński
Sekcja organizacji i uzupełnień ppor. Stanisław Sanetra
Sekcja OdB i stanów liczebnych ppor. Antoni Wyszyński
Oficer sekcji pchor. Stefan Minasowicz
Referent wyszkolenia por. Edmund Lewandowski
Inspektor spraw jeńców kpt. Sylwester Strzelczyk
kpt. Paweł Juracki
ppłk Paweł Geissler
Referent jeńców ppor. Jan Lis (do 9 VIII)
ppor. Józef Dura
Oficer oddziału ppor. Ferdynand Csala
Oficer oddziału ppor. Wincenty Zarębski
Oddział II (informacyjny)
Szef kpt. Walery Sławek (do 24 IV)
por. Władysław Włoskowicz
Sekcja defensywy ppor. Henryk Królikowski Muszkiet
Oficer sekcji ppor. Jerzy Skowroński
Oficer sekcji ppor. Ludwik Krakowski (od 5 VIII)
Oficer sekcji ppor. Wacław Grzybowski (od 9 VIII)
Referent śledczy ppor. Piotr Stembalski
Referent inwigilacyjny ppor. Kowalski
Referent stacji kontrolnych ppor. Zagórowski
Sekcja ofensywy por. Władysław Włoskowicz (do 24 IV)
ppor. Witold Wielogłowski
Referent oświatowy ppor. Antoni Dąbrowski
Referent polityczno prasowy ppor. Antoni Szaszkiewicz
Protokół i registratura por. Lucjan Rehan
Oddział III (operacyjny)
Szef mjr szt. gen. Bogusław Szul-Skjóldkrona
kpt. Adam Ajdukiewicz-Brzechwa (od 3 V)
Sekcja rozkazodawcza por. Michał Stefanicki
Sekcja ewidencyjna rtm. Ignacy Drozdowski
Oficer sekcji por. ad. szt. Bronisław Roganowicz
Oficer gazowy ppor. Stanisław Krupa (do 26 VI)
Nast. ppor. Władysław Wierzbanowski
Protokół i registratura ppor. Wojciech Marczewski
Oddział IV (etapowy)
Szef mjr Henryk Sobera
kpt. szt. gen. Eugeniusz Kordzik (od 2 VIII)
Szef sekcji uzbrojenia kpt. Cyryl Strzelczyk
Oficer zdobyczy armii por. Wacław Kuehnel
Zastępca ppor. Stanisław Galiński
Szef sekcji ogólnej por. Bolesław Krokowski
Oficer oddziału por. ad. szt. Emil Izydor Modrycki
Oficer oddziału por. Peiper
Oficer oddziału por. Umański
Oficer oddziału ppor. Bartosz
Oficer oddziału ppor. Bion
Oficer oddziału ppor. Czesław Dobrowolski
Oficer oddziału ppor. Dziubiński
Oficer oddziału ppor. Alfred Fliederbaum-Bzowiecki
Oficer oddziału ppor. Klimuntowski
Oficer oddziału ppor. Franciszek Kraczkiewicz
Oficer oddziału ppor. Potkel (Emil Potkaehl?)
Oficer oddziału ppor. Tadeusz Solecki
Oficer oddziału ppor. Karol Staffa
Oficer oddziału ppor. Stanisław Steczkowski
Oficer oddziału ppor. Alojzy Trojanowski
Oficer oddziału ppor. Stanisław Trzaska
Oficer oddziału ppor. Ferdynand Ziomek
Oddział V (personalny)
Szef kpt. Józef Skiba
Sekcja spraw personalnych por. Emil Dąbrowski
Oficer sekcji ppor. Ludwik Goetz
Oficer sekcji ppor. Tadeusz Makuch
Oficer sekcji ppor. Edward Matuszkiewicz
Sekcja służby wewnętrznej por. Władysław Dybowski
Oficer sekcji ppor. Józef Dura (do 9 VI)
Protokół i registratura urz. wojsk. XI r. Zygmunt Kozubal
Redakcja rozkazów, litografia i drukarnia ppor. Marian Krajewski
Oficer do specjalnych poruczeń ppor, Tadeusz Pliszewski
Oficer oddziału por. Rudolf Pommersbach
Oficer oddziału ppor. Jan Bojański vel Bojarski (od 2 VI)
Oficer oddziału ppor. Józef Nowicki
Oficer oddziału urz. wojsk. X r. Jan Papierkowski (do 2 VI)
Szef łączności armii por. Juliusz Ornatowski
Adiutant pchor./ppor. Wacław Gawroński
ppor. Józef Mościcki (od 28 IV)
Szef radiotelegrafii urz. wojsk. IX r. dr inż. Tadeusz Malarski
Oficer telegrafu ppor. inż. Józef Pietruszewicz
Oficer techniczny por. Zdzisław Piątkiewicz
Kierownik kancelarii urz. wojsk. XI r. Franciszek Wojtowicz
Oficer kasowy ppor. Roman Loteczka
Oficer prowiantowy ppor. Bruno Kaczkowski
Szef lotnictwa armii kpt. pil. Stefan Bastyr († 6 VIII)
mjr pil. Cedric Fauntleroy (od 11 VIII)
Adiutant por. Zbigniew Orzechowski
Referent techniczny por. Kazimierz Skwerczyński
Referent taktyczny ppor. obs. Tomasz Turbiak
Oddział aero-foto ppor. Hugo Hierse
Oficer oddziału ppor. Józef Zając
Komisja gospodarcza ppor./kpt. Leon Sakowicz
Szef kolejnictwa armii kpt. inż. Władysław Gallas
Adiutant por. Stanisław Hałaszyński
Sekcja 1 wojsk kolejowych por. inż. Witold Hertel
Referent por. Stanisław Fabiański
Sekcja 2 transportów polowych urz. wojsk. VIII r. dr Stanisław Maresz
W sekcji por. Mieczysław Borowiecki
Szef inżynierii i saperów kpt. Norbert Rustowski
Oficer szefostwa por. Roman Chobrzyński
Oficer szefostwa ppor. Tadeusz Wallner
Oficer szefostwa ppor. Jan Prohaska
Oficer szefostwa ppor. Jan Toczyski
Szef ekspozytury żandarmerii polowej por. Franciszek Gorczyca
Oficer ekspozytury ppor. Franciszek Bieńkowski
Oficer ekspozytury ppor. Jerzy Gaspary
Oficer ekspozytury ppor. Tadeusz Kurzeja
Oficer ekspozytury ppor. Leonard Szymanowski
Oficer ekspozytury ppor. Alfred Tener
Szef intendentury armii mjr int. Ferdynand Zatrzewski
Zastępca szefa kpt. int. Fryderyk Golling
Oficer do zleceń ppor. rach. Józef Czernecki
Szef wydziału żywnościowego por. prow. Wiktor Romański
Referent żywnościowy por. Ludwik Ładoś (od 20 V)
Oficer wydziału ppor. rach. Edward Banasiak
Oficer wydziału urz. cyw. Antoni Truchanowicz
Szef wydziału ekwipunkowego i materiałowego ppor. rach. Józef Chałupka
Oficer wydziału ppor. rach. Józef Zborowski
Oficer wydziału ppor. rach. Tadeusz Wiśniewski
Szef wydziału finansowego ppor. rach. Stanisław Czerny
Oficer wydziału ppor. rach. Zygmunt Kiszka
Oficer wydziału ppor. rach. Włodzimierz Kazimierz Herzig
Szef wydziału organizacyjno-personalnego ppor. rach. Kazimierz Malczewski
Oficer wydziału ppor. rach. Ludwik Kuszczak
Oficer wydziału ppor. rach. Wiktor Schindler
Kierownik kancelarii urz. cyw. Aleksander Wilusz
Kasa operacyjna mjr rach. Marek Steissel
Oficer kasy por. rach. Eligiusz Szamota
Komisja kontroli por. Adam Langner
Oficer komisji ppor. rach. M. Zapotoczny
Oficer szefostwa ppor. Bolesław Bielamowicz
Szef sanitarny armii ppłk lek. dr Bolesław Korolewicz
Adiutant ppor, san. Apolinary Wietrzny
Zastępca mjr lek. dr Jakub Skarbiński
Referent pers. i szpit. por. lek. dr Adolf Paśko
Referent higieny kpt. lek. dr Jakub Krzemicki
Referent aptekarski ppor. apt. mgr Roman Hanasz (IV)
por. apt. mgr Abraham Zimmring
Przew. komisji zdrowotności kpt. lek. dr Jakub Krzemicki
Członek komisji kpt. lek. doc. dr Napoleon Gąsiorowski (IV)
Członek komisji kpt. lek. dr Zdzisław Steusing (IV)
Członek komisji por. lek. dr Kazimierz Wewiórski
Kierownik kancelarii ppor. podlek. Leon Koziołkowski
Kier. warszt, san. techn. inż. Mikołaj Wołkow
Ambulatorium oddziałów sztab. por. lek. dr Stanisław Malinowski
Lekarz ppor. podlek. Antoni Pierzchała
Oficer sanitarny ppor. san. Tadeusz Rokicki (VI)
Ambulatorium dentystyczne kpt. lek. dr Henryk Allerhand
Lekarz kpt. lek. dr Leon Katzner (IV)
Lekarz ppor. podlek. Stanisław Dziubek
Lekarz pchor. podlek. Eugeniusz Kapitain
Ambulatorium dentystyczne „Tarnopol” por. lek. dent. Stanisław Beno (IV)
Pełnomocnik PTCK Hilary Bniński
Naczelny lekarz weterynarii mjr lek. wet. Jan Gromczakiewicz
Szef duszpasterstwa armii ks. ppłk dr Jan Idee
Szef referatu sądowo-prawnego mjr dr Zygmunt Hołobut
mjr Józef Zołotarski (VI –pocz. VIII)
ppłk dr Zygmunt Hołobut
Oficer referatu por. Tadeusz Mitraszewski
Oficer referatu por. Tadeusz Skulski
Oficer referatu pchor. Feliks Łączewski
Szef referatu poczty polowej nr 6 N.N.
Oficer referatu urz. wojsk. Jan Krąpiec († 6 VII)
Szef referatu samochodowego kpt. Roman Misiągiewicz
Szef referatu koni i taborów kpt. Władysław Czermak
Oficer referatu ppor. Zygmunt Dziubiński
Oficer referatu ppor. Stanisław Trzaska
Szef referatu ochrony zabytków kpt. Bolesław Geber
Oficer referatu por. Rudolf Huber
Oficer kasowy por. Izydor Lang
Oficer kasowy ppor. Stanisław Zdziechowicz
Oficer prowiantowy por, Marian Jastrzębski
Stołownia oficerska por. Rudolf Pomersbach
Dowódca kompanii sztabowej ppor. Piotrowski
Dowódca plutonu ppor. Andrzej Cyganik
Dowódca plutonu ppor. Wacław Skolimowski
Dowódca plutonu ppor. Roman Zieliński
Dowódca plutonu taborów ppor. Ferdynand Dolny (od 4 VII)
Oficer dowództwa ppłk Ludwik Morawski († 6 VII)
Obsada personalna dowództwa 6 Armii w okresie od 16 sierpnia do 4 września 1920[14]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca armii gen. por. Władysław Jędrzejewski
Szef sztabu mjr szt. gen. Włodzimierz Tyszkiewicz
Adiutant ppor. Wiktor Otton Stabrowski
Oficer łącznikowy ND rtm. Kazimierz Rostworowski
Oficer łącznikowy szefostwa lotnictwa por. Wilhelm Siemieński
Oficer łącznikowy szefostwa lotnictwa ppor. Wiktor Klein
Oddział I (organizacyjny)
Szef mjr Zygmunt Janowski
Zastępca kpt. ad. szt. Mirosław Kalinka
Sekcja stanów liczebnych i OdB ppor. Tadeusz Wojtoń
Sekcja uzupełnień ppor. Józef Bauer
Oddział II (informacyjny)
Szef por. Stanisław Neuman
Sekcja defensywy ppor. Marian Naglicki
Oficer oddziału ppor. dr Stanisław Vincenz
Oficer oddziału ppor. Stanisław Wołowski
Oddział III (operacyjny)
Szef kpt. szt. gen. Fryderyk Maiły
Oficer operacyjny rtm. Edward Kalinowski
Szef sekcji 2 por. Felicjan Sterba
Oficer rozkazodawczy ppor. p. d. szt. gen. Remigiusz Adam Grocholski
Oddział IV (etapowy)
Szef kpt. ad. szt. Edmund Sztark vel Stark
Oficer oddziału por. Tadeusz Dąbrowski
Oficer oddziału por. Władysław Schmid
Referent taborów i koni por. Stanisław Braun
Referent samochodowy por, inż. Paweł Gryniewicz
Referent jeńców ppor. Stefan Wardzyński
Oddział V (personalny)
po. szefa ppor. Stanisław Matusiak
Referent spraw personalnych ppor. Paweł Hugon Sand
Referent służby wewnętrznej por, Romuald Mossoczy
Szef kancelarii głównej ppor./por. Stanisław Petry
Protokół poufny ppor. Kazimierz Sołtysik
Szefostwa i inne komórki
Szef inżynierii kpt. inż. Stanisław Kowalski
Szef służby łączności kpt. Zygmunt Grudziński
Adiutant ppor. Jerzy Stachiewicz
Oficer szefostwa ppor. Józef Mościcki
Szef żandarmerii kpt. Kazimierz Koczorowski
Oficer ekspozytury ppor. Stanisław Raut
Referent artylerii ppłk Tadeusz Łodziński
Oficer referatu kpt. dr Aleksander Martynowicz
Oficer referatu ppor. Kazimierz Sawicki
Szef sanitarny ppłk lek. dr Aleksander Domaszewicz
Zastępca ppłk dr Józef Wojciech Topolnicki
Szef intendentury mjr int. Seweryn Lang
Oficer prowiantowy ppor. Rafał Piotrowski
Dowódca kompanii sztabowej ppor. Adam Markowski
Dowódca plutonu ppor. Ryszard Klauziński
Obsada personalna dowództwa 6 Armii w okresie od 4 września 1920[15]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca gen. por. Robert Lamezan-Salins
gen. por. Stanisław Haller (od 16 IX)
Adiutant rtm. Władysław Wolański
Oficer ordynansowy por. Załuski
Szef sztabu płk szt. gen. Jan Thullie (do 14 IX)
płk Julian Stachiewicz
Adiutant ppor. Jan Bojarski
Kwatermistrz ppłk szt. gen. Kazimierz Rylski
Adiutant kpt. Roman Ligęza
ppor. Leon Urban
Oddział I (organizacyjny)
Szef kpt. Gwido Kawiński
Sekcja organizacji i uzupełnień ppor. Stanisław Sanetra
Sekcja OdB i stanów liczebnych por. Antoni Wyszyński
Referent wyszkolenia por. Edmund Lewandowski
Referent artylerii ppłk Jan Dąbrowski
Oddział II (informacyjny)
Szef por. Władysław Włoskowicz
Kierownik sekcji ofensywy ppor. Roman Żajkowski
Oficer sekcji ppor. Zagórowski
Referent ewidencji ppor. Aleksander Krysa
referent sytuacji
referent organizacyjny
kierownik sekcji defensywy
referent śledczy
oficer sekcji
referent ruchu
referent inwigilacyjny
referent oświatowy
kierownik sekcji kulturalno-oświatowej
zastępca
referent polityczno-prasowy
oficer referatu
referent kasowy
Oddział III (Operacyjny)
szef oddziału mjr Adam Brzechwa-Ajdukiewicz
kierownik sekcji rozkazodawstwa
oficer sekcji
kierownik sekcji sytuacyjnej
oficer sekcji kpt. Władysław Kowalski
oficer gazowy
protokół i registratura u. wojsk. XI r. Tadeusz Ferdynand Kończy
Oddział IV (Etapowy)
szef oddziału
Oddział V (Personalny)
szef oddziału
Szefostwo Łączności
Szef łączności por. Juliusz Ornatowski
Adiutant por. Józef Greiner
Szef radiotelegrafii urz. wojsk. IX r. dr inż. Tadeusz Malarski
Oficer telegrafii por. Zdzisław Piątkiewicz
Oficer techniczny ppor. Edward Rauch
Kierownik kancelarii urz. wojsk. XI r. Franciszek Wojtowicz
Oficer kasowy ppor. Roman Loteczka
Oficer prowiantowy ppor. Bruno Kaczkowski
Szefostwo Lotnictwa
Szef lotnictwa mjr pil. Cedric Faunt le Roy
Adiutant por. obs. Adam Paleolog
kpt. pil. Władysław Matula (od 11 X)
Oficer łączności rtm. Zbigniew Orzechowski
Referent techniczny pchor. Andrzej Rybicki
Referent taktyczny por. obs. Kazimierz Kubala
Lekarz III dyonu ppor. podlek. Edward Nowakiewicz
Oficer szefostwa sierż./pchor. obs. Zygfryd Piątkowski
Szefostwo Inżynierii i Saperów
Szef inżynierii i saperów mjr Norbert Rustowski
Referent personalny kpt. Roman Chobrzyński
Oficer materiałowy ppor. Tadeusz Wallner
Ewidencja dróg, mostów, robót fortyfikacyjnych ppor. Wiktor Głowacki
Szefostwo Kolejnictwa
Szef kolejnictwa mjr inż. Władysław Gallas
Adiutant techniczny por. Stanisław Hałaszyński
Kierownik sekcji wojsk kolejowych por. inż. Witold Hertel
Oficer sekcji por. Stanisław Fabiański
Kierownik sekcji transportów polowych por. Mieczysław Borowiecki
Oficer sekcji ppor. Ignacy Birken
Dowódca pociągów pancernych mjr inż. Bolesław Peykert
Ekspozytura Żandarmerii Polowej
Szef ekspozytury żandarmerii rtm. Ignacy Hutter
Adiutant ppor. Franciszek Bieńkowski
1 referent śledczy por. Władysław Herzog
2 referent śledczy ppor. Ludwik Szarowski
Dowódca plutonu sztabowego por. Tadeusz Kurzeja
Dowództwo Taborów
Dowódca taborów mjr Erwin Rossner
Kierownik sekcji taborów i koni mjr Władysław Czerniak
Zastępca rtm. Zygmunt Dziubiński
Oficer sekcji por. Edmund Kamieński
Oficer materiałowy ppor. Stanisław Trzaska
Dowódca zapasu koni por. Julian Uleniecki
Zastępca ppor. Edmund Erdtracht
Lekarz weterynarii zapasu koni mjr lek. wet. Dominik Gregorowicz
Dowódca składu i warsztatów taborowych por. Michał Chajnides
Zastępca ppor. Stanisław Feluś
Szef referatu sądowo prawnego ppłk dr Zygmunt Hołobut
Oficer referatu por. Tadeusz Skulski
Naczelny lekarz weterynarii mjr lek. wet. Jan Gromczakiewicz
Pomocnik ppor. podlek. wet. Józef Adamek
Oficer do zleceń rtm. lek. wet. Piotr Lech
Duszpasterstwo ks. ppłk dr Jan Idee
Szefostwo Sanitarne
Szef sanitarny płk lek. dr Bolesław Korolewicz
Zastępca ppłk lek. dr Jakub Skarbiński
Referent higieny mjr lek. dr Marian Stawiński
Referent personalny por. lek. dr Adolf Paśko
Referent aptek por. apt. Czesław Okólski
Adiutant ppor. san. Apolinary Wietrzny
Szefostwo Intendentury
Szef intendentury kpt. int. Stanisław Ficowski
Zastępca kpt. int. Fryderyk Golling
Oficer do specjalnych poruczeń por, Eugeniusz Juryś
Szef wydziału żywnościowego por. Roman Borelowski
Oficer wydziału por. Ludwik Ładoś
Oficer wydziału ppor. Zygmunt Illeczko
Szef wydziału ekwipunkowo-materiałowego por. Adam Langner
Oficer wydziału ppor. Feliks Białkowski
Szef wydziału finansowego ppor. rach. Stanisław Czerny
Oficer wydziału ppor. Alfred Błaha
Oficer wydziału ppor. rach. Ludwik Kuszczak
Oficer wydziału ppor. rach. Wiktor Schindler
Oficer wydziału urz. wojsk. XI r. Adam Smutny
Kierownik kancelarii ppor. rach. Ludwik Kuszczak
Kasa operacyjna mjr rach. Marek Steissel
Oficer kasy por. rach. Eligiusz Szamota
Oficer kasy urz. wojsk. XI r. Chaim Haber
Kierownik referatu prawno-rekwizycyjnego por. rach. dr Tadeusz Gutkowski
Oficer referatu ppor. rach. Alfred Rzędowski
Oficer referatu ppor. rach. dr Izrael Feliks Teicher
Kierownik kontroli wstępnej rachunkowości ppor. rach. Józef Feuerstein
Oficer łącznikowy przy Intendenturze NDWP urz. wojsk. XI r. Schaeffer
Oficer łącznikowy przy DOG Kraków por. prow. Julian Biegański
Oficer łącznikowy przy DOG Lwów kpt. Rudolf Pommersbach
Oficer łącznikowy przy Intendenturze Armii URL kpt. Stanisław Zakrzewski
Pomocnik por. Wojciech Kołodziejski
Kierownik komisji skontrującej mjr rach. Leon Doppler
Stołownia oficerska intendentury ppor. prow. Bronisław Kwiatkowski
Kierownik referatu samochodoweg kpt. Kazimierz Kristman Dobrzański
Zastępca kpt. Józef Wacław Rokicki
Adiutant urz. wojsk. IX r. dr Stanisław Hardt
Oficer techniczny por. Bronisław Głąb
Oficer referatu por. inż. Paweł Gryniewicz
Oficer referatu ppor. Michał Zamojski
Oficer zdobyczy wojennej mjr Wacław Kuehnel
Zastępca ppor. Aleksander Denefeld
ppor. Stanisław Galiński
Dowódca Centralnej Stacji Rozdzielczej ppor. Mieczysław Stopczyński
Zastępca ppor. Wojciech Wierzbiński
Oficer kasowy por. Izydor Lang
Oficer prowiantowy por. Marian Jastrzębski
Oficer gospodarczy ppor. Stanisław Zdziechowicz
Stołownia oficerska ppor. prow. Mianowski
Inspektor spraw jeńców płk Paweł Geissler
Referent ppor. Józef Dura
Oficer do specjalnych poruczeń płk Edward Hohenauer
Komisarz polityczny urz. wojsk. V r. Ludwik Ramocki
Kierownik głównej poczty polowej nr 6 urz. wojsk. IX r. Stanisław Ochalik
Kontrola urz. wojsk. X r. Zygmunt Hulka
Służba kancelaryjna urz. wojsk. X r, Julian Gawiński
Służba kancelaryjna urz. wojsk. X r. Feliks Tyszczyński
Spedycja urz. wojsk. X r. Eugeniusz Piotrowski
Służba nadawcza odbiorcza urz. wojsk. XI r. Adam Dziubiński
Spedycja urz. wojsk. XI r. Rudolf Kram
Służba przekazowa urz. wojsk. XI r. Leon Opioła
Dyslokacja ppor. Teofil Karwowski
Dowódca kompanii sztabowej por. Kamil Maniecki vel Maniewski
Dowódca plutonu taborów ppor. Stanisław Trzaska

Przypisy edytuj

  1. Tuliński 2020 ↓, s. 24.
  2. a b Tuliński 2020 ↓, s. 26.
  3. Tuliński 2020 ↓, s. 27.
  4. Tuliński 2020 ↓, s. 75.
  5. Tuliński 2020 ↓, s. 76.
  6. Tuliński 2020 ↓, s. 83.
  7. Tuliński 2020 ↓, s. 86.
  8. Tuliński 2020 ↓, s. 118.
  9. Tuliński 2020 ↓, s. 242.
  10. Tuliński 2020 ↓, s. 304.
  11. Dziennik Rozkazów Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce” Nr 54 z 15 czerwca 1920 roku, pkt 180.
  12. Wyszczelski 2009 ↓, s. 202.
  13. Tuliński 2020 ↓, s. 775.
  14. Tuliński 2020 ↓, s. 780.
  15. Tuliński 2020 ↓, s. 782.

Bibliografia edytuj

  • Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
  • Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.