83 Pułk Strzelców Poleskich
83 Pułk Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta (83 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego.
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1920 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Patron | |
| Tradycje | |
| Święto |
14 sierpnia |
| Nadanie sztandaru |
1923 |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk Józef Werobej |
| Ostatni |
ppłk dypl. Adam Nadachowski |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka bitwa nad Wkrą (14–18 VIII 1920) bitwa pod Chorzelami kampania wrześniowa bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939) bój pod Jeżowem (9 IX 1939) | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Formowanie pułku i zmiany organizacyjne
edytuj16 lipca 1920 roku w Grupie został sformowany 2 Syberyjski pułk piechoty[1]. 14 października 1921 roku oddział został przemianowany na 83 Syberyjski pułk piechoty, a 10 marca 1922 roku na 83 pułk piechoty.
Kawalerowie Virtuti Militari
edytuj
| Odznaczeni srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari” V klasy za wojnę 1918-1920[2] | ||
|---|---|---|
| por. Wincenty Bąkiewicz | sierż. Franciszek Bogacewicz | por. Kazimierz Cybulski |
| kpt. Antoni Cieszkowski | por. Stanisław Galiński | ppor. Jan Gołubski |
| ppor. Eugeniusz Idzikowski nr 7733[3] | ppor. Michał Janczewski | ppor. Arnold Jaskowski |
| sierż. Michał Kadela | por. Antoni Kamiński | kpt. Aleksander Kierski |
| ppor. Jan Koniuszewski | ś.p. kpt. Kazimierz Konieczny | kpr. Lucjan Maciejewski |
| ś.p. kpt. Józef Miłkowski | ppor. Feliks Minkiewicz | ś.p. ppor. Eugeniusz Prantl |
| kpt. Wilhelm Popelka | por. Ignacy Rogowski | plut. Czesław Szczerbo-Niefiedowicz |
| kpt. Włodzimierz Scholze-Srokowski | sierż. Wiktor Schwichtenberg | kpt. Bronisław Szczyradłowski |
| ppor. Feliks Terpiłowski | szer. Bolesław Tesarz | plut. Józef Olszewski |
| st. szer. Stanisław Widawski | mjr Józef Werobej | ppor. Jan Wysocki |
| plut. Witold Zaniewski | por. Franciszek Żebrowski | |
Pułk w okresie pokoju
edytuj
.jpg)
Pułk stacjonował w garnizonie Kobryń[4][5], na terenie Okręgu Korpusu Nr IX[6]. Wchodził w skład 5 Dywizji Strzelców Polskich (1919–1920), Brygady Syberyjskiej (1920–1921) i 30 Poleskiej Dywizji Piechoty (1921–1939).
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 14 sierpnia, jako datę święta pułkowego[7].
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 83 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[8].
| Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[9][a] | |
|---|---|
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
| Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne[11] | |
| dowódca pułku | płk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski |
| I z-ca dowódcy | ppłk Władysław Seweryn |
| adiutant | kpt. Stefan Szerard |
| starszy lekarz | mjr dr Hipolit Gibiński |
| młodszy lekarz | vacat |
| II z-ca dowódcy (kwatermistrz) | mjr Michał Leszczak |
| oficer mobilizacyjny | kpt. Wiktor Górski |
| z-ca oficera mobilizacyjnego | kpt. Piotr Kabata |
| oficer administracyjno-materiałowy | kpt. adm. (piech.) Feliks Aleksander Pawłowski |
| oficer gospodarczy | por. int. Jan Wojas |
| oficer żywnościowy | por. adm. (piech.) Wacław Stelmaszczuk |
| oficer taborowy[b] | por. tab. Leon Alojzy Nowerski |
| kapelmistrz | por. adm. (kapelm.) Jan Węgrzyn |
| dowódca plutonu łączności | por. Leon Nowakowski |
| dowódca plutonu pionierów | por. Stanisław Włodzimierz Sywula |
| dowódca plutonu artylerii piechoty | por. art. Bronisław Makowski |
| dowódca plutonu ppanc. | por. Zygmunt Dmitruk |
| dowódca oddziału zwiadu | por. Stanisław Maksimowicz |
| I batalion | |
| dowódca batalionu | mjr Stefan Gieranowski |
| dowódca I kompanii | por. Antoni Bieroń |
| dowódca plutonu | ppor. Jan Bąk |
| dowódca 2 kompanii | kpt. Tadeusz Jan Nowakowski |
| dowódca plutonu | ppor. Bronisław Szejko |
| dowódca plutonu | ppor. Henryk Miedzowski |
| dowódca 3 kompanii | kpt. Kazimierz Slizewicz |
| dowódca plutonu | ppor. Franciszek Bolesław Magiera |
| dowódca plutonu | ppor. Stanisław Józef Janczak |
| dowódca 1 kompanii km | kpt. Henryk Tober |
| dowódca plutonu | por. Remigiusz Gordon |
| dowódca plutonu | ppor. Józef Socha |
| II batalion | |
| dowódca batalionu | mjr Stanisław II Kalinowski |
| dowódca 4 kompanii | por. Klemens Kaczorowski |
| dowódca 5 kompanii | kpt. Czesław Barański |
| dowódca plutonu | ppor. Stanisław Wójcik |
| dowódca plutonu | ppor. Stanisław Marian Ostaszewski |
| dowódca 6 kompanii | por. Witold Zamiechowski |
| dowódca plutonu | ppor. Waldemar Drejer |
| dowódca 2 kompanii km | kpt. Władysław Sroczyński |
| dowódca plutonu | por. Zygmunt Mikołajewski |
| dowódca plutonu | ppor. Stanisław Barzdo |
| III batalion | |
| dowódca batalionu | mjr Mieczysław Edmund Olęderczyk |
| dowódca 7 kompanii | kpt. Kazimierz Stanisław Rady |
| dowódca plutonu | ppor. Wiktor Bielowicz |
| dowódca 8 kompanii | kpt. Jan Tyczyno |
| dowódca plutonu | ppor. Kazimierz Wagner |
| dowódca 9 kompanii | kpt. Antoni Krzysztoporski |
| dowódca plutonu | por. Jerzy Tadeusz Kokiński |
| dowódca plutonu | ppor. Jan Tadeusz Bergier |
| dowódca 3 kompanii km | p.o. por. Adam Szuba |
| na kursie | por. Józef Szkuta |
| odkomenderowany | por. Eugeniusz Śmiałowski |
| Dywizyjny Kurs Dla Podoficerów Nadterminowych 30 DP | |
| dowódca | kpt. Marian Scisłowski |
| dowódca plutonu | por. Karol Kucharczyk |
| 83 obwód przysposobienia wojskowego „Kobryń” | |
| kmdt obwodowy PW | kpt. adm. (piech.) Franciszek Pietrzkiewicz |
| kmdt powiatowy PW Kobryń | ppor. kontr. piech. Bernard Dietrich |
| kmdt powiatowy PW Drohiczyn | por. kontr. piech. Stanisław Mrozek |
Kampania wrześniowa
edytuj
W kampanii wrześniowej 1939 walczył w składzie macierzystej dywizji (Armia „Łódź”)[12].
Kawalerowie Virtuti Militari
edytujPo zakończeniu walk, były dowódca Armii „Łódź” – gen. dyw. Juliusz Rómmel w „Rozkazie pochwalnym dla 30 Dywizji Piechoty” nadał order Virtuti Militari IV klasy płk. dypl. Adamowi Nadachowskiemu i mjr. Mieczysławowi Olęderczykowi, order Virtuti Militari V klasy: mjr. Stefanowi Gieranowskiemu i mjr. Stanisławowi Kalinowskiemu. Ponadto dowódca armii do dyspozycji dowódcy 83 pułku piechoty przekazał 30 orderów Virtuti Militari V klasy dla żołnierzy pułku[13].
Symbole pułku
edytuj- Chorągiew/ sztandar pułku
7 czerwca 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski dekretem L. 692.23 zatwierdził chorągiew 83 pp[14].
14 sierpnia 1923 roku w Kobryniu biskup polowy Stanisław Gall wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo ziemi słonimskiej[12]. Sztandar zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach już po wojnie[15].
Według innej wersji, na rozkaz generała Cehaka sztandar pocięto na 8 części które wręczono por. Krajewskiemu, por. Nowakowskiemu, por. Zamiechowskiemu, ppor. Kawebergowi, ppor. Potockiemu (dwie części), st. sierż. Ratajowi i plut. Pawlaczykowi. W listopadzie 1939 czterej oficerowie postanowili pozostawić swoje części sztandaru w Białej Podlaskiej u por. Władysława Andrzejczaka przy Brzeskiej 36. 28 lipca 1959 por. Andrzejczak wydobył części sztandaru ze schowka, a 5 sierpnia przedstawiciele 83 pułku przekazali 4 części do Muzeum Wojska Polskiego. 28 sierpnia piątą część sztandaru przekazał do Muzeum starszy sierżant Józef Rataj[16].
- Odznaka pamiątkowa
8 listopada 1928 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 83 pp[17]. Odznaka o wymiarach 40x40 mm ma kształt równoramiennego krzyża o ramionach pokrytych zieloną emalią. Na środku umieszczona jest tarcza ze srebrnym godłem wz. 1927, okolona biało emaliowanym kołem z napisem „DLA CIEBIE POLSKO” i „DLA TWOJEJ CHWAŁY”. Na ramionach krzyża wpisano: pierwotną nazwę pułku „2 SYB”, rok powstania „1918” i ustanowienia odznaki „1928” oraz obecny numer i inicjały „83.p.p.”. Ramiona krzyża złączone są odcinkami koła połączonymi z tarczą środkową złotymi literami „S”. Jednoczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy[4].
Strzelcy polescy
edytuj- Dowódcy pułku[18]
- kpt. / płk piech. Józef Werobej (VIII 1920 – 26 X 1931 → dyspozycja dowódcy OK IX)
- ppłk piech. Jan Aleksander Klein (26 X 1931 – 1936 → komendant PKU Tarnopol)
- ppłk dypl. Adam Nadachowski (1936 – 1939)
- Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
- mjr piech. Kazimierz Tadeusz Majewski (10 VII 1922 – IV 1928 → zastępca dowódcy 73 pp)
- ppłk piech. Franciszek Sobolewski (IV 1928 – III 1930 → komendant PKU Łódź Miasto I[19])
- ppłk piech. Marian Hyla (31 III 1930 – 23 III 1932 → komendant PKU Słonim)
- ppłk piech. Andrzej Bogacz (od 23 III 1932)
- ppłk piech. Władysław Seweryn (1939)
Żołnierze 83 pułku piechoty - ofiary zbrodni katyńskiej
edytujBiogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[20] oraz Muzeum Katyńskie[21][c][d].
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Bielecki Roman | ppor. rez. | inżynier leśnik | Charków | |
| Gibiński Hipolit | mjr dr. n. med. | żołnierz zawodowy | Charków | |
| Hass Zbyszko[23] | ppor. rez. | prawnik, mgr | Katyń | |
| Kotlarski Telesfor | ppor. rez. | handlowiec | Polskie Kopalnie Skarbowe w Chorzowie | Charków |
| Kozłowski Adam | ppor. rez. | prawnik | praktyka w Warszawie | Katyń |
| Lemisiewicz Jan | ppor. rez. | technolog elektryk | Katyń | |
| Matula Ludwik | ppor. rez. | prawnik, mgr | Zakład Ubezpieczeń Społecznych | Charków |
| Michałowski Wacław | ppor. rez. | ekonomista | Charków | |
| Mścichowski Franciszek | por. rez. | urzędnik | inspektor samorządowy | Katyń |
| Olas Feliks | kpt. rez. | Katyń | ||
| Sałek Stanisław | ppor. rez. | inżynier rolnik | Charków | |
| Szweryn Antoni | ppor. rez. | nauczyciel | Szkoła Rolnicza w Torokaniach | Charków |
| Węgrzyn Jan | porucznik | żołnierz zawodowy | kapelmistrz 83 pp | Katyń |
| Witkowski Marian | ppor. rez. | nauczyciel, mgr | Sem. dla Wych. Przedszk. w Warszawie | Katyń |
Upamiętnienie
edytuj-
Grób żołnierzy 83 pp, poległych w 1939 w okolicach Parzymiech
Uwagi
edytuj- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
- ↑ Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[22].
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940.
Przypisy
edytuj- ↑ Scholze-Srokowski i Daniszewski 1930 ↓, s. 26.
- ↑ Scholze-Srokowski i Daniszewski 1930 ↓, s. 43.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 6 sierpnia 1927 roku, s. 243.
- ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 132.
- ↑ Korpus Poleski 1928 ↓, s. 183.
- ↑ Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63–65.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 647–648, 682.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 647–648.
- ↑ a b Satora 1990 ↓, s. 155.
- ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 395.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 43 z 13 listopada 1923 roku, poz. 555.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 156–157.
- ↑ Barczyński 1996 ↓, s. 22.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 31 z 8 listopada 1928 roku, poz. 338.
- ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 103.
- ↑ Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
- ↑ Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1170
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Mirosław Barczyński: 30 Dywizja Piechoty 1918 – 1939. Biała Podlaska: Oficyna Wydawnicza „Donatech”. Muzeum Okręgowe w Białej Podlaskiej, 1996. ISBN 83-903827-7-6.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
- Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Włodzimierz Scholze-Srokowski, Michał Daniszewski: Zarys historji wojennej 83-go Syberyjskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Włodzimierz Wierzbicki (red.), Bronisław Skarżyński (red.), Jan Waszczuk (red.): Korpus Poleski (jednodniówka). Brześć nad Bugiem: Okręg Korpusu Nr IX, 1928.
- Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.