8 Armia (Wielka Brytania)

(Przekierowano z 8 Armia Brytyjska)

8 Armia (ang. Eighth Army) – jedna z najbardziej znanych formacji brytyjskich podczas II wojny światowej, walcząca w Afryce Północnej i na Półwyspie Apenińskim.

8 Armia
Eighth Army
Ilustracja
Odznaka 8 Armii
Historia
Państwo

 Wielka Brytania

Sformowanie

1941

Rozformowanie

1945

Dowódcy
Pierwszy

Alan Cunningham

Ostatni

Richard McCreery

Działania zbrojne
II wojna światowa
kampania afrykańska
kampania włoska
Organizacja
Formacja

 British Army

Żołnierze SBSK odznaczeni za obronę Tobruku

Była to formacja brytyjska, zawsze dowodzona przez brytyjskich oficerów, jednakże w jej skład wchodziły jednostki z całego Imperium Brytyjskiego, jak również z krajów znajdujących się pod okupacją niemiecką, przede wszystkim z Polski i Francji.

Wyróżniającymi się jednostkami 8 Armii były: 5 Korpus, 10 Korpus, 13 Korpus, 30 Korpus, 1 Korpus Kanadyjski oraz 2 Korpus Polski.

Organizacja edytuj

8 Armia została sformowana we wrześniu 1941 roku z sił brytyjskich stacjonujących w Egipcie. Dowodzenie objął wówczas generał porucznik Sir Alan Cunningham. Numeracja taka wywodziła się stąd, że na początku wojny, na przełomie lat 1939-1940, Brytyjczycy sformowali Brytyjski Korpus Ekspedycyjny, zaś Francuzi siedem armii.

Na początku swego istnienia armia składała się z dwóch wielkich jednostek wojsk lądowych: XXX Korpusu pod dowództwem generała-porucznika Charlesa Norriego i XIII Korpusu generała-porucznika Reade'a Godwin-Austena.

W skład XXX Korpusu wchodziły 7 Dywizja Pancerna (dowódca generał-major William Gott), 1 Południowoafrykańska Dywizja Piechoty (dowódca gen-mjr George Brink) oraz 22 Brygada Gwardii. XIII Korpus składał się z 4 Hinduskiej Dywizji Piechoty (dowódca gen-mjr Frank Messervy), 2 Nowozelandzkiej Dywizji Piechoty (dowódca gen-mjr Bernard Freyberg) i 1 Brygady Czołgów. Dowództwu 8 Armii podporządkowany został garnizon miasta Tobruk (brytyjska 70 Dywizja Piechoty gen-mjra Ronalda Scobiego oraz Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich). W rezerwie armijnej pozostawała 2 Południowoafrykańska Dywizja Piechoty. Razem stanowiło to siły siedmiu dywizji.

Do czasu, gdy 8 Armii przyszło po raz drugi walczyć pod El Alamein, liczyła już ponad 220 tysięcy żołnierzy w dziesięciu dywizjach i kilku samodzielnych brygadach.

Kampanie edytuj

Afryka Północna edytuj

 
Natarcie piechoty w czasie bitwy pod El Alamein

8 Armia po raz pierwszy weszła do akcji w ramach operacji Crusader, mającej na celu przerwanie frontu niemiecko-włoskiego i oswobodzenie załogi oblężonego Tobruku, kiedy to – 17 listopada 1941 roku – przekroczyła granicę egipsko-libijską i uderzyła na siły Afrika Korps Erwina Rommla.

26 listopada naczelny dowódca sił brytyjskich na Bliskim Wschodzie, generał Sir Claude Auchinleck, pozbawił dowództwa Cunninghama i zastąpił go generałem-majorem Neilem Ritchie. Mimo pewnych sukcesów taktycznych Rommel został zmuszony pod koniec roku 1941 do zdjęcia oblężenia Tobruku i wycofania się do El Agheila. Jednak w lutym 1942 Rommel przegrupował swe siły i zmusił 8 Armię do odwrotu na linię obrony pod Gazalą, nieco na zachód od Tobruku. Obie strony przystąpiły teraz do wzmacniania sił, ale Rommel pierwszy przejął inicjatywę i zmusił Brytyjczyków do opuszczenia pozycji pod Gazalą.

Ritchie okazał się niezdolny do powstrzymania Rommla, został więc odwołany, a dowodzenie armią przejął osobiście Auchinleck. Armia Pancerna Afrika została ostatecznie zatrzymana przez Auchinlecka w I bitwie pod El Alamein. Auchinleck, mający zamiar przegrupować siły 8 Armii, zbyt rozproszone w czasie akcji przeciw Rommlowi, znalazł się pod silnym naciskiem ze strony Churchilla, który domagał się natychmiastowego uderzenia. Okazało się wkrótce, że nie jest w stanie wykorzystać swego sukcesu pod El Alamein, został więc w sierpniu 1942 roku odwołany ze stanowiska dowódcy sił na Bliskim wschodzie i zastąpiony przez generała Alexandra, zaś dowódcą 8 Armii został gen-por William Gott. Gott zginął w katastrofie lotniczej, gdy zmierzał do objęcia stanowiska i w ten sposób dowódcą armii został gen-por Bernard Law Montgomery. Alexander i Montgomery zdołali oprzeć się naciskom Churchilla i zwiększyli siłę armii, dodając do istniejących korpusów (XIII i XXX) silną formację pościgową, a mianowicie X Korpus.

Na początku listopada 1942 roku 8 Armia pokonała Rommla w decydującej II bitwie pod El Alamein, a następnie ruszyła w pościg za uchodzącymi wojskami Osi, osiągając w lutym 1943 niemiecką linię obrony na granicy z Tunezją, gdzie dowodzenie operacyjne przejęła 18 Grupa Armii. W marcu 8 Armia Mareth pokonała – wespół z 1 Armią, działającą w Tunezji od listopada 1942 – wojska Osi i w maju zmusiła je do kapitulacji.

We Włoszech edytuj

 
Marszałek Alexander i dowódca 8 Armii generał Leese wizytujący polskie oddziały po bitwie o Ankonę (zwracają uwagę: polski order Virtuti Militari V klasy i naramienne „Syrenki warszawskie”, godła 2 Korpusu Polskiego)

8 Armia wzięła udział w kampanii włoskiej, którą zapoczątkowała operacja Husky, czyli lądowanie na Sycylii siłami 8 Armii i amerykańskiej 7 Armii. Gdy alianci podjęli decyzję o lądowaniu na Półwyspie Apenińskim pododdziały 8 Armii przeprowadziły desant na „czubku włoskiego buta” (operacja Baytown) i w Tarencie (operacja Slapstick). Po połączeniu się na lewym skrzydle z oddziałami amerykańskiej 5 Armii, która lądowała pod Salerno na zachodnim wybrzeżu na południe od Neapolu, 8 Armia kontynuowała walkę z Niemcami posuwając się na północ na wschodnim skrzydle wojsk alianckich.

Z końcem roku 1943 generał Montgomery został odwołany do Anglii w związku z przygotowaniami do lądowania w Normandii, a dowodzenie 8 Armią przejął gen-por Oliver Leese.

Po trzech nieudanych próbach przełamania przez oddziały 5 Armii amerykańskiej umocnień Linii Gustawa, 8 Armia została w kwietniu 1944 przerzucona znad Adriatyku na zachodnie stoki Apeninów w celu przygotowania zmasowanego uderzenia – wraz z 5 Armią – i przedarcia się do Rzymu. Ta czwarta bitwa o Monte Cassino zakończyła się zwycięstwem, po którym 8 Armia wkroczyła do środkowych Włoch, a 5 Armia wkroczyła, w początkach czerwca do Rzymu.

Letnia ofensywa zakończyła się zdobyciem Florencji, po czym siły alianckie zatrzymały się przed Linią Gotów. 8 Armia wróciła na wybrzeże Adriatyku, gdzie udało jej się przełamać umocnienia niemieckie (w walkach o Ankonę ponownie wyróżnił się 2 Korpus Polski), ale do końca roku nie udało się Aliantom wedrzeć do doliny Padu. W październiku Leese został skierowany do Południowowschodniej Azji, a jego obowiązki przejął gen-por Sir Richard McCreery.

W czasie ofensywy wiosennej 1945 roku 8 Armia – w stałej kooperacji z amerykańską 5 Armią – zdołała zniszczyć wiele elementów niemieckiej Grupy Armii C broniącej Bolonii, przy czym 2 Korpus Polski wkroczył do miasta jako pierwszy, wyprzedzając Amerykanów. Po zdobyciu Bolonii szybko opanowano północne Włochy i wkroczono do Austrii. Problemy pojawiły się, gdy oddziały brytyjskie napotkały partyzantów jugosłowiańskich. Siły Tito opanowały i miały zamiar zaanektować Wenecję Julijską. Dopiero 2 maja 2 Dywizja Nowozelandzka zdołała wyzwolić Triest i opanować sytuację.

8 Armia zakończyła swój szlak bojowy w Austrii przekształcona w Brytyjskie Siły Okupacyjne w tym kraju.

Dowódcy 8 Armii 1941-45 edytuj

  1. gen-por Alan Cunningham: 9 września – 26 listopada 1941
  2. gen-mjr Neil Ritchie: 26 listopada 1941 – 25 czerwca 1942
  3. gen Claude Auchinleck: 25 czerwca – 13 sierpnia 1942
  4. gen-por Bernard Law Montgomery: 13 sierpnia 1942 – 29 grudnia 1943
  5. gen-por Oliver Leese: 29 grudnia 1943 – 1 października 1944
  6. gen-por Richard McCreery: 1 października 1944 – lipca 1945

Zobacz też edytuj

Bibliografia edytuj

  • The Oxford Illustrated History of the British Army, David G Chandler, Ian Frederick William Beckett, Oxford: Oxford University Press, 1994, ISBN 0-19-869178-5, OCLC 31382147.
  • Alan Moorehead: The March to Tunis: The North African War 1940-1943, Harper and Row, New York 1967
  • Adrian Stewart: Early Battles of the Eighth Army: Crusader to the Alamein Line, Pen & Sword, Barnsley, England 2002