Aérospatiale Super Frelon
 |
Ten artykuł od 2023-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Aérospatiale SA 321 Super Frelon – ciężki śmigłowiec transportowy napędzany trzema silnikami turbowałowymi, zaprojektowany przez francuski koncern Aérospatiale.
 Aérospatiale Super Frelon na francuskim lotniskowcu Clemenceau (1985) | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Sud Aviation i Aérospatiale |
| Typ |
ciężki śmigłowiec transportowy |
| Konstrukcja |
półskorupowa, metalowa, podwozie stałe trzypunktowe + pływaki |
| Załoga |
5 |
| Historia | |
| Data oblotu |
1962 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
3 × Turboméca 3C III turbowałowe |
| Moc |
1570 KM (1171 kW) każdy |
| Wymiary | |
| Średnica wirnika |
18,90 m |
| Długość |
23,03 m |
| Długość kadłuba |
19,40 m |
| Wysokość |
6,66 m |
| Masa | |
| Własna |
6863 kg |
| Startowa |
13000 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
248 km/h |
| Wznoszenie maks. w locie pionowym |
300 m/min |
| Pułap praktyczny |
3100 m |
| Zasięg |
1000 km |
| Długotrwałość lotu |
4 h |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| Strzeleckie: działko automatyczne kalibru 20 mm Podwieszane: 4 torpedy Aerojet Mk 46 (w wersji do walki z okrętami podwodnymi) lub 2 pociski Exocet (w wersji przeciwokrętowej) | |
| Liczba miejsc | |
| 27 osób (cywilna wersja pasażerska) lub 38 żołnierzy z wyposażeniem lub 15 par noszy | |
| Użytkownicy | |
| Argentyna, Chiny, Francja, Irak, Izrael, Libia, RPA, i Zair | |
| Rzuty | |
| |
Głównym przeznaczeniem śmigłowca jest transport żołnierzy i komandosów podczas operacji morskich i akcji antyterrorystycznych na morzu, ratowanie pilotów zestrzelonych nad terenem wroga i nad zbiornikami wodnymi, operacje logistyczne i transportowe dla jednostek morskich, ratownictwo morskie, walka z zanieczyszczeniami morza.
Historia edytuj
SE 3200 Frelon edytuj
Śmigłowiec powstał na zamówienie armii francuskiej z 1955 roku potrzebującej śmigłowca transportowego mogącego przewozić wojsko, uzbrojenie, duże ładunki podwieszone pod kadłubem, realizować misje ewakuacji rannych, walki z okrętami podwodnymi i usuwania min morskich. Firma SNCASE zaprojektowała śmigłowiec oznaczony jako SE 3200 Frelon (fr. szerszeń)[1]. Był to ważący 7 ton śmigłowiec napędzany trzema silnikami Turboméca Turmo II o mocy 1175 KM każdy, zamontowanymi w górnej części kadłuba, dwa po bokach, a trzeci za osią wirnika głównego. Wloty powietrza do silników umiejscowiono nad i za kokpitem pilotów. Długość przestrzeni ładunkowej tyłu śmigłowca wynosząca 14,80 m, przy szerokości 2,55 m i wysokości 2,30 m umożliwiała przewiezienie dwóch samochodów terenowych klasy jeep.
Zbudowano dwa prototypy z których pierwszy wzbił się w powietrze 10 czerwca, a drugi (przeznaczony dla marynarki) 26 października 1959 roku.
W kwietniu 1960 inżynierowie z firmy Sud Aviation powstałej po połączeniu w 1957 roku firm SNCASO i SNCASE zaproponowali trzy kolejne wersje śmigłowca Frelon oznaczone jako SA 3210, SA 3220 i SA 3230. W dniu 23 kwietnia 1961 roku odbyła się narada, w wyniku której wyłoniono śmigłowiec w wersji SA 3210 jako rozwojowy, przemianowując go na SA 321 Super Frelon.
SA 321 Super Frelon edytuj
Kadłub śmigłowca, zbudowany na wzór śmigłowca Sikorsky S-61 (SH-3) Sea King zaopatrzono w wersji morskiej w pływaki umożliwiające unoszenie się na powierzchni wody. Śmigłowiec posiada sześciołopatowy wirnik główny z układami anty-wibracyjnymi, oraz składaną belkę ogonową z pięciołopatowym wirnikiem zaprojektowanym przez amerykańską firmę Sikorsky. Przekładnie główną i do wirnika ogonowego wyprodukowano we włoskiej firmie FIAT. Wirnik zamocowany jest po prawej stronie belki ogonowej a po lewej znajduje się pojedynczy statecznik poziomy. Dostęp do przestrzeni ładunkowej umożliwiała podnoszona rampa załadunkowa. Maszyna wyposażona była także w autopilota. Przewidywano zbudowanie dwóch prototypów i czterech maszyn serii przedprodukcyjnej.
Pierwszy prototyp brał udział w testach przeciwokrętowego pocisku rakietowego Exocet w 1973 roku, by w marcu 1974 trafić do muzeum w Le Bourget. Drugi prototyp jako pierwszy wylądował na francuskim krążowniku śmigłowcowym „Jeanne d’Arc”, a później użyto jego kabiny jako symulatora, a kadłub przeznaczono do testów.
Super Frelon budowany był w trzech wersjach wojskowych: transportowej, przeciwokrętowej i do zwalczania okrętów podwodnych. Produkcję śmigłowca już zakończono.
Wersja transportowa może przewieźć maksymalnie do 38 żołnierzy lub 15 par noszy z rannymi. Wersja do zwalczania okrętów podwodnych i nawodnych jest wyposażona zazwyczaj w radar nawigacyjno-poszukiwawczy ORB-42 i 50 metrową linę ratunkową. Uzbrojenie stanowi 20 mm działko, systemy umożliwiające widzenie w nocy, laserowe znaczniki celu. Wyposażony jest także w końcówkę do tankowania w locie.
Śmigłowce Super Frelon jako transportowe służyły m.in. na okrętach „Jeanne d’Arc”, okrętach desantowych typu Foudre i francuskich lotniskowcach.
Z-8 edytuj
W połowie lat 70. Chiny nawiązały współpracę gospodarczą z państwami zachodnimi i zakupiły 13 śmigłowców SA-321H Super Frelon, oraz prawdopodobnie zestawy do montażu dalszych i licencję na produkcję śmigłowca[2]. Do jego produkcji pod oznaczeniem Z-8 przystąpiły zakłady CHAIC, a nadzór konstrukcyjny sprawował instytut nr 602 w Xi’an[2]. Należy zaznaczyć, że informacje dotyczące początku produkcji tego śmigłowca w Chinach nie zostały oficjalnie ujawnione i nie są znane z pewnością. Prawdopodobnie pierwszy zbudowany w Chinach Z-8 został oblatany 11 grudnia 1985 roku, a produkcja ruszyła w 1989 roku[2]. Jest on od tej pory produkowany i rozwijany w Chinach, w różnych wariantach pochodnych, znacznie różniących się od pierwowzoru[2].
Wyposażenie dodatkowe edytuj
- Radar ORB-42
- Wyrzutnik pułapek termicznych i antyradarowych
- Gogle do obserwacji w podczerwieni
- Ochronne płyty pancerne
- Systemy PLS (Personal Locator System) i GPS (Global Positioning System)
Przypisy edytuj
- ↑ Niccoli 2001 ↓, s. 13.
- ↑ a b c d Tomasz Szulc. Chiński śmigłowiec Z-8 i jego wersje rozwojowe. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2021, s. 51-52, kwiecień 2021. ISSN 1230-1655.
Bibliografia edytuj
- Riccardo Niccoli: Samoloty : najważniejsze typy, najciekawsze konstrukcje. Aldershot: Bellona, 2001. ISBN 978-83-11-09406-2. OCLC 297740160.