Grupa Akrobacyjna Żelazny

(Przekierowano z AZL Żelazny)

Grupa Akrobacyjna „Żelazny” – polski, cywilny zespół akrobacji lotniczej.

Grupa Akrobacyjna „Żelazny”
Ilustracja
Tomasz Grabowski (Zlín-526F) i Tadeusz Kołaszewski (Zlín-50) na Pikniku Lotniczym w Płocku 2009
Państwo

 Polska

Samoloty

1 Extra-330LC, 1 Extra-330LX, 2 Zlín Z-50, 2 Zlín Z-526F, 1 MDM-1 Fox

Sponsor

Aeroklub Ziemi Lubuskiej

Baza macierzysta

Lotnisko Poznań-Kobylnica

Barwy

Czerwono-białe

Data utworzenia

maj 2000

Strona internetowa
Fragmenty pokazu Grupy Akrobacyjnej Żelazny podczas Poznań Air Show 2018
Mijanka z beczkami w wykonaniu Grupy Akrobacyjnej „Żelazny” podczas Międzynarodowego Pikniku Lotniczego w Góraszce 6 czerwca 2009 roku
pil. Krzysztof Kossiński za sterami samolotu Zlin-526 AFS podczas Air Show 2005 w Radomiu
Piotr Banachowicz i Lech Marchelewski - Air Show 2005 w Radomiu

Historia edytuj

Grupa powstała w 2000 roku z inicjatywy dyrektora Aeroklubu Ziemi LubuskiejLecha Marchelewskiego. W roku 2008 grupa przeniosła się z Zielonej Góry do Poznania na lotnisko Aeroklubu Poznańskiego. Żelazni dają pokazy w Polsce, oglądać ich można było także m.in. w Korei Południowej, Szwecji, Niemczech, Czechach czy na Słowacji. Nazwa „Żelazny” pochodzi od nazwy jej pierwszego sponsora.

Grupa korzysta z czerwono-białych samolotów Zlin Z-526, Z-50 i Extra-330LC. Od sezonu 2012 Grupa dysponuje szybowcem wyczynowym MDM-1 Fox, za sterami którego zasiada wielokrotny mistrz świata w akrobacji szybowcowej - Jerzy Makula.

16 stycznia 2020. Żelazny dołącza do Orlen Team[1], który staje się również sponsorem tytularnym. Wszystkie samoloty zostają przemalowane na nowe barwy[2].

Piloci i członkowie edytuj

  • Wojciech Krupa[3] – lider
  • Piotr Haberland[3]
  • Wojciech Grzechowiak[3]
  • Dominik "Dono" Łuczak[3][4]
  • Krzysztof "Szopa" Szopiński[3] – prezes i komentator

Byli piloci i członkowie edytuj

  • Marek Dubkiewicz[3] – zginął 2 czerwca 2003
  • Sebastian Chrząszcz[3] - zginął 2 czerwca 2003
  • Lech Marchelewski[3] – lider – zginął 1 września 2007
  • Piotr Banachowicz[3] – lewoskrzydłowy – zginął 1 września 2007
  • Krzysztof Kossiński[3] – prawoskrzydłowy
  • Wojciech Grzechowiak[3] – latał w pokazach w 2017 roku
  • Tadeusz Kołaszewski[3] – prawoskrzydłowy lub zamykający - latał w pokazach do 2017
  • Paweł Antkowiak[3] – lewoskrzydłowy
  • Wojciech Muszyński[3] – prawoskrzydłowy
  • Agata Nykaza[3] – solo

Wykorzystywane samoloty edytuj

  1. Zlin Z-526AFS – zniszczony w wyniku wypadku 1 września 2007.
  2. Zlin Z-526AFS – zniszczony w wyniku wypadku 1 września 2007.
  3. Zlin Z-526AFS – po wypadku używany jeszcze w 2008 roku do akrobacji solowych. Obecnie nieużywany.
  4. Zlin Z-50LA – przekazany 4 listopada 2011 jako eksponat do Muzeum Lotnictwa w Krakowie
  5. Zlin Z-50LA – używany w pokazach
  6. Zlin Z-50LS – używany w pokazach
  7. Zlin Z-50LS – używany w pokazach
  8. Extra 330LC – używany w pokazach
  9. Zlin Z-526F – używany do szkolenia pilotów
  10. MDM Solo Fox – używany w pokazach
  11. 4 Extra 330LX – nowa nr 4

Skład pokazowy zespołu na Radom Air Show 2017 edytuj

  • #5 Tadeusz Kołaszewski – zamykający – Zlin-50 SP-AUE
  • #6 Wojciech Muszyński – skrzydłowy - Zlin-50 SP-AUC
  • #7 Paweł Antkowiak – skrzydłowy - Zlin-50 SP-AUD
  • #8 Wojciech Krupa – prowadzący – Extra 330 SP-AUP

Skład pokazowy zespołu na Radom Air Show 2015 edytuj

  • #6 Wojciech Krupa – skrzydłowy – Zlin-50 SP-AUC
  • #7 Piotr Haberland – skrzydłowy – Zlin-50 SP-AUD
  • #8 Agata Nykaza – prowadzący – Extra 330 SP-AUP
  • #10 Magda Stróżyk – szybowiec

Skład pokazowy zespołu na Radom Air Show 2007 edytuj

  1. Lech Marchelewski – lider – Zlin-526F (nie żyje)
  2. Piotr Banachowicz – lewoskrzydłowy – Zlin-526 AFS (nie żyje)
  3. Krzysztof Kossiński – prawoskrzydłowy – Zlin-526 AFS
  4. Piotr Haberland – lewoskrzydłowy – Zlin-50
  5. Tadeusz Kołaszewski – prawoskrzydłowy – Zlin-50
  6. Wojciech Krupa – prowadzący – Zlin-50

Żelaźni w Muzeum edytuj

4 listopada 2011 r. samolot Zlin-50LA "4" o numerze seryjnym 0009 i znakach SP-AUB został doprowadzony lotem na Lądowisko Rakowice-Czyżyny, a następnie przekazany Muzeum Lotnictwa przez przedstawicieli Grupy Akrobacyjnej Żelazny: Artura Haładyna, Wojciecha Krupę oraz Piotra Haberlanda[5].

Wypadki edytuj

2 czerwca 2003 edytuj

2 czerwca 2003 roku w czasie lotu treningowego samolotem Let L-200 Morava w okolicach Zielonej Góry doszło do wypadku, w którym zginęło dwóch pilotów grupy: Marek Dubkiewicz i Sebastian Chrząszcz[6]. Michał Wiśniewski z zespołu Ich Troje złożył hołd pilotom, nagrywając dla uczczenia ich pamięci utwór pt. Requiem[potrzebny przypis].

1 września 2007 edytuj

 
Szczątki maszyny Zlin-526F pilotowanej przez ppłk. Lecha Marchelewskiego po wypadku podczas Radom Air Show 2007
 
Spadające szczątki samolotu po wypadku podczas Radom Air Show 2007

1 września 2007 roku o godzinie 15.51 (czasu lokalnego) podczas Radom Air Show doszło do wypadku w trakcie wykonywania akrobacji, podczas którego zginęło dwóch pilotów należących do zespołu: Lech Marchelewski (60 lat, nalot ponad 3352 godziny[7], płk rezerwy, dyrektor Aeroklubu Ziemi Lubuskiej, doświadczony pilot i twórca tej grupy akrobacyjnej), oraz Piotr Banachowicz (25 lat, wylatał ponad 540 godzin), inżynier pilot.

Kolizja nastąpiła w trakcie wykonywania na trzech maszynach pętli z rozejściem u szczytu – tzw. „rozety”. Samoloty miały minąć się w najniższym punkcie manewru w bardzo małej odległości od siebie, jednak samolot Marchelewskiego zderzył się z samolotem Banachowicza. Oba samoloty uległy niemal całkowitemu zniszczeniu, a piloci zginęli w momencie kolizji. Na ziemię spadły już tylko szczątki obu maszyn.

Przyczyny tragedii badały prokuratura i Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych. Jako najbardziej prawdopodobną przyjęły hipotezę o błędzie pilota, Lecha Marchelewskiego[8].

W związku z tragedią w Radomiu i Zielonej Górze wprowadzono trzydniową żałobę. Pożegnanie pilotów miało miejsce 7 września na lotnisku AZL w Przylepie koło Zielonej Góry. W ceremonii uczestniczyli gen. Gromosław Czempiński, a także dowódca Sił Powietrznych gen. Andrzej Błasik, zmarłych lotników pożegnali także członkowie grupy „Biało-Czerwone Iskry” z Dęblina. Piloci zostali pośmiertnie oznaczeni Złotą odznaką pilota.

30 czerwca 2008 Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych opublikowała raport końcowy dotyczący wypadku, w którym stwierdza, że decydujący wpływ na błąd pilota i katastrofę mogło mieć słabe zdrowie lidera grupy, Lecha Marchelewskiego, który przyjmował leki na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, o czym nie informował w czasie obowiązkowych okresowych badań dla pilotów[9]. Stwierdzono również, że drugi z uczestników kolizji, Piotr Banachowicz, mimo iż był dobrze przygotowany do wykonywanych zadań i nie popełnił błędów, nie posiadał upoważnienia do wykonywania pokazów lotniczych[7].

We wrześniu 2008 Prokuratura Okręgowa w Radomiu umorzyła śledztwo w sprawie katastrofy z powodu śmierci Lecha Marchelewskiego, który zdaniem prokuratury nieumyślnie spowodował zderzenie dwóch samolotów[10].

Przypisy edytuj

  1. ORLENTeam [online], orlenteam.pl [dostęp 2023-08-09].
  2. Orlen Grupa Akrobacyjna "Żelazny" w nowych barwach. Pokaz nad Bydgoszczą [zdjęcia] [online], Express Bydgoski [dostęp 2023-08-09] (pol.).
  3. a b c d e f g h i j k l m n o Grupa – Grupa Żelazny [online] [dostęp 2019-04-05] (pol.).
  4. W rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego piloci Orlen Grupa Akrobacyjna Żelazny zaprezentują symbol Polski Walczącej | dlapilota.pl [online], dlapilota.pl [dostęp 2023-08-09].
  5. Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie [online], www.muzeumlotnictwa.pl [dostęp 2019-04-05].
  6. Maja Sałwacka: Żona pilota wini aeroklub. Gazeta.pl, 25 lipca 2006. [dostęp 2007-09-01].
  7. a b Raport końcowy – Zdarzenie nr: 383/07. [zarchiwizowane z tego adresu].
  8. Piotr Żytnicki, Maja Sałwacka, Monika Firlej: Los ściga lotnika. Gazeta.pl, 10 września 2007. [dostęp 2007-09-11].
  9. Pilot wiedział, że zginie. Zdążył jeszcze krzyknąć "Jezu!". Gazeta.pl, 2 lipca 2008. [dostęp 2008-07-02].
  10. Śledztwo ws. katastrofy "Żelaznych" umorzone

Linki zewnętrzne edytuj