Abraham Ortelius
Abraham Ortelius (ur. 14 kwietnia 1527 w Antwerpii[1], zm. 28 czerwca 1598[2][3][4]) – flamandzki geograf, kartograf, historyk i wydawca map[1].
Abraham Ortelius pędzla Petera Paula Rubensa | |
Data i miejsce urodzenia |
14 kwietnia 1527 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
4 lipca 1598 |
Zawód, zajęcie | |
Życiorys
edytujAbraham Ortelius pochodził z Niderlandów. W 1570 roku w Antwerpii wydał pierwszy usystematyzowany zbiór map świata Theatrum orbis terrarum[1]. Atlas ten zawierał oryginalne mapy różnych krajów (w tym również mapę Polski Wacława Grodeckiego), które Ortelius zebrał dzięki swym rozgałęzionym stosunkom z uczonymi europejskimi[5]. Do 1612 roku wydano około 45 edycji tego dzieła. W kolejnych wydaniach mapy w atlasie były aktualizowane i poprawiane. Wydawnictwo to ukazało się w kilku językach na świecie.
Ortelius, wykształcony na grawera, około 1554 r. założył swój biznes książkowy i antykwaryczny[1]. Około 1560 roku, pod wpływem Gerarda Mercatora, Ortelius zainteresował się robieniem map[1]. W ciągu dekady opracował mapy świata na rzucie serca (1564), Egiptu (1565) i Azji (1567), a także pierwsze wydanie Theatrum, które zawierało 70 map wygrawerowanych w jednolitym stylu[1]. Theatrum było rozbudowywane i aktualizowane w kolejnych edycjach do końca 1612 roku[1]. Ortelius został mianowany geografem Filipa II Habsburga (1575)[1].
Dryf kontynentalny
edytujOrtelius był pierwszym, który podkreślił geometryczne podobieństwo między wybrzeżami Ameryki i Europy-Afryki i zaproponował dryf kontynentalny jako wyjaśnienie. Jacqueline W. Kious opisał myśli Orteliusa w następujący sposób[6]:
Abraham Ortelius w swoim dziele Thesaurus Geographicus... zasugerował, że obie Ameryki zostały „oderwane od Europy i Afryki ... przez trzęsienia ziemi i powodzie” i powiedział dalej: „Ślady tego pęknięcia ujawniają się, jeśli ktoś wyciągnie mapę świata i uważnie rozważy wybrzeża trzech [kontynentów]”.
Obserwacje Orteliusa dotyczące połączenia kontynentów oraz jego propozycja pęknięcia i separacji pozostały niezauważone aż do końca XX wieku. Zostały one jednak ponownie przedstawione w XVIII i XIX wieku, a później przez Alfreda Wegenera, który opublikował swoją hipotezę dryfu kontynentalnego w 1912 roku i w kolejnych latach[7]. Ponieważ jego publikacje były szeroko dostępne w języku niemieckim i angielskim, a także dlatego, że przedstawił geologiczne wsparcie dla tego pomysłu, Wegener jest uznawany przez większość geologów za pierwszego, który uznał możliwość dryfu kontynentalnego[8].
Dzieła Abrahama Orteliusa
edytuj-
Mapa Afryki (1570)
-
Mapa Islandii (1590)
-
Mapa Azji (1595)
-
Mapa Ameryk (1587)
-
Księstwo Oświęcimskie i Zatorskie (1603)
-
Mapa świata (1570)
-
Mapa Europy (1595)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Abraham Ortelius, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Abraham Ortelius (1527-1598) - Author - Resources from the BnF [online], data.bnf.fr [dostęp 2018-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-20] (ang.).
- ↑ Ortelius, Abraham, 1527-1598 @ SNAC [online], snaccooperative.org [dostęp 2018-05-20] .
- ↑ Summary Bibliography: Abraham Ortelius [online], www.isfdb.org [dostęp 2018-05-20] (ang.).
- ↑ Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo „Gutenberg”, tom XVIII.
- ↑ Historical perspective. W: W.J. Kious, Tilling, R.I.: This Dynamic Earth: the Story of Plate Tectonics. Wyd. Online. U.S. Geological Survey, 2001. ISBN 0-16-048220-8. (ang.).
- ↑ Alfred Wegener. Die Entstehung der Kontinente. „Geologische Rundschau”. 3 (4), s. 276–92, lipiec 1912. DOI: 10.1007/BF02202896. Bibcode: 1912GeoRu...3..276W. (ang.).
- ↑ Michael McIntyre, H. Peter Eilers, John Mairs: Physical geography. New York: Wiley, 1991, s. 273. ISBN 0-471-62017-3. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Daniel J. Boorstin: The Discoverers. New York: Random House, 1983, s. 275–278. ISBN 0-394-40229-4.
- Abraham Ortelius – dzieła w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000108564124
- VIAF: 32104723
- ULAN: 500011462
- LCCN: n50002381
- GND: 118736590
- NDL: 00718508
- LIBRIS: gdsvwwv0479ngzm
- BnF: 12511995r
- SUDOC: 034356142
- SBN: VEAV011727, BVEV026284
- NLA: 35401660
- NKC: jn20011211108
- DBNL: orte001
- BNE: XX847145
- NTA: 069075301
- BIBSYS: 90829734
- CiNii: DA05200120
- Open Library: OL1472073A
- PLWABN: 9810705342305606
- NUKAT: n00093363
- OBIN: 20854
- J9U: 987007266116805171
- PTBNP: 56082
- CANTIC: a10755615
- LNB: 000152389
- NSK: 000237261
- CONOR: 28647267
- BNC: 000218454
- ΕΒΕ: 223183
- BLBNB: 000193690
- KRNLK: KAC202323911
- LIH: LNB:c4m;=Bk