Adam Hanuszkiewicz

polski aktor i reżyser

Adam Stanisław Hanuszkiewicz (ur. 16 czerwca 1924 we Lwowie, zm. 4 grudnia 2011 w Warszawie) – polski aktor i reżyser teatralny. Wieloletni dyrektor artystyczny Teatru Powszechnego w Warszawie, Teatru Narodowego w Warszawie i Teatru Nowego w Warszawie.

Adam Hanuszkiewicz
Ilustracja
Adam Hanuszkiewicz
Data i miejsce urodzenia

16 czerwca 1924
Lwów

Data i miejsce śmierci

4 grudnia 2011
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, pedagog

Współmałżonek

Marta Stachiewiczówna, Zofia Rysiówna, Zofia Kucówna, Magdalena Cwenówna

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RFN Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Grób Adama Hanuszkiewicza

Życiorys

edytuj

Rodzina i edukacja

edytuj

Urodził się 16 czerwca 1924 we Lwowie. Dzieciństwo i młodość spędził w rodzinnym mieście[1], gdzie jego rodzice prowadzili rodzinny sklep z przyprawami, kawą i herbatą[2] [3]. Zainteresował się teatrem za sprawą wuja, który był wiolonczelistą w Teatrze Wielkim we Lwowie i czasem zabierał Hanuszkiewicza na spektakle[2].

Przed wojną uczęszczał do III Państwowego Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego we Lwowie[1]. Okupację spędził we Lwowie. Nie ukończył żadnej szkoły aktorskiej[4][1]. Egzamin zdał eksternistycznie w 1946 w Łodzi przed komisją złożoną z Leona Schillera, Edmunda Wiercińskiego, Jacka Woszczerowicza i Aleksandra Zelwerowicza.

Początki pracy zawodowej

edytuj

W lipcu 1944, pod Rzeszowem, gdzie wtedy mieszkał, wstąpił do zespołu teatralnego Wojska Polskiego założonego w 1943 w Sielcach nad Oką jako Teatr Żołnierza 1. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR[5][1]. W 1945 pracował w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, gdzie zadebiutował występem w roli bohaterskiego inżyniera w operetce Miłość na Marsie[6]. Przez rok występował także w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze, w którym zadebiutował rolą Wacława w Zemście Aleksandra Fredry w reżyserii Stefanii Domańskiej[7]. W latach 1946–1949 występował w zespole Juliusza Osterwy w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Krakowie, później do 1950 – w Teatrze Rozmaitości w Warszawie i do 1955 – w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie w 1952[4] wyreżyserował swój pierwszy spektakl, Niespokojną starość Leonida Rachmanowa[7].

Okres warszawski

edytuj

Od 1955 pracował głównie w Warszawie. Był współtwórcą Teatru Telewizji, w którym w 1955 wyreżyserował swoją pierwszą sztukę telewizyjną (Złotego lisa Jerzego Andrzejewskiego), a w latach 1957–1963 pełnił funkcję naczelnego reżysera[7]. W latach 1956–1968 pracował jako reżyser i dyrektor Teatru Powszechnego w Warszawie.

W 1968 został dyrektorem Teatru Narodowego po usunięciu ze stanowiska Kazimierza Dejmka, którego inscenizację Dziadów uznano za antyradziecką[8]. Stworzył w Teatrze Narodowym wiele widowiskowych, oryginalnych i nowoczesnych inscenizacji[9], m.in. Balladynę w 1974[10] w nowoczesnych kostiumach i z wykorzystaniem motocykli marki Honda[9][11]. Za swojej kadencji przygotował także premiery spektakli: Kordian, Hamlet, Norwid (1970), Beniowski, Trzy siostry (1971), Wacława dzieje, Antygona (1973), Miesiąc na wsi (1974), Mickiewicz – Młodość (1976), Mąż i żona, Fedra (1977) i Dziady część III (1978)[8].

W 1970 po raz pierwszy od 1944 odwiedził rodzinny Lwów. Nawiązał kontakt z Polskim Teatrem Ludowym we Lwowie prowadzonym przez Zbigniewa Chrzanowskiego.

Na początku lat 80. stracił zaufanie władzy, ponieważ czasie stanu wojennego włączył się do bojkotu telewizji, realizowanego przez środowisko aktorskie[9]. Z tego powodu został odwołany ze stanowiska dyrektora Teatru Narodowego w Warszawie, wcześniej wystawiając w 1983 swój pożegnalny spektakl – Śpiewnik domowy[9]. Następnie reżyserował w warszawskich teatrach: Ateneum i Studio oraz w Łodzi i za granicą. W latach 1989–2007 był dyrektorem Teatru Nowego w Warszawie[7].

Zmarł 4 grudnia 2011 w warszawskim szpitalu przy ul. Stępińskiej. Pogrzeb Adama Hanuszkiewicza odbył się 8 grudnia 2011 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-aleja zasłużonych-9)[12]. Urnę z prochami artysty przysypano ziemią z lwowskiego Cmentarza Łyczakowskiego[13].

Życie prywatne

edytuj

Był czterokrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Marta Stachiewiczówna, z którą miał córkę Teresę. Później kolejno żenił się trzykrotnie z aktorkami: Zofią Rysiówną (z którą miał córkę Katarzynę i syna Piotra), Zofią Kucówną i Magdaleną Cwenówną[14][15].

Wybrane realizacje teatralne

edytuj
 
Odcisk dłoni A. Hanuszkiewicza w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach

Książki

edytuj

Ważniejsze nagrody i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Adam Hanuszkiewicz nie żyje [online], TVN24.pl, 4 lutego 2011 [dostęp 2011-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-06].
  2. a b Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 78. ISBN 83-917891-8-7.
  3. Mój trup będzie się jeszcze trochę wiercił [online], Wyborcza.pl, 4 grudnia 2011 [dostęp 2011-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-05].
  4. a b Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 80. ISBN 83-917891-8-7.
  5. Pożegnania [online], e-teatr.pl, 4 lutego 2012 [dostęp 2012-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
  6. Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 77. ISBN 83-917891-8-7.
  7. a b c d Monika Mokrzycka-Pokora: Adam Hanuszkiewicz. Culture.pl. [dostęp 2011-12-04]. (pol.).
  8. a b Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 75. ISBN 83-917891-8-7.
  9. a b c d Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 14. ISBN 83-917891-8-7.
  10. Jaki był Adam Hanuszkiewicz. Mowimyjak.pl. [dostęp 2011-12-04]. (pol.).
  11. Małgorzata Ruda, „Balladyna” z ludzką twarzą, „Dekada Literacka”, 109 (7), 1995 [dostęp 2011-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-01].
  12. Pogrzeb Adama Hanuszkiewicza: Gwiazdy pożegnały wielkiego aktora i reżysera. se.pl, 2011-12-08. [dostęp 2011-12-08].
  13. Na warszawskich Powązkach pożegnano Adama Hanuszkiewicza. gazetaprawna.pl, 2011-12-08. [dostęp 2019-02-27]. (pol.).
  14. Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 82. ISBN 83-917891-8-7.
  15. Nigdy nie byłem kawalerem.
  16. Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
  17. M.P. z 1997 r. nr 14, poz. 124 – pkt 7.
  18. Doktorzy Honoris Causa. [w:] Uniwersytet Opolski [on-line]. uni.opole.pl. [dostęp 2015-08-12].
  19. M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81 – pkt 1.
  20. Adam Hanuszkiewicz nie żyje. Odszedł wybitny aktor, reżyser i dyrektor teatrów. mkidn.gov.pl, 2011-12-04. [dostęp 2012-11-26].
  21. Adam Hanuszkiewicz honorowym obywatelem województwa opolskiego [online], Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, 18 sierpnia 2005 [dostęp 2011-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-20].
  22. Apdovanotų asmenų duomenų bazė [online], prezidente.lt [dostęp 2013-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-30] (lit.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj