Wikipedia

Adam Noworyta

polski kompozytor i pianista

Adam R. Noworyta (ur. 10 lipca 1892 w Dolinie, zm. 27 listopada 1980 w Krakowie) – polski kompozytor, pianista, pedagog, dyrektor fabryki pianin i fortepianów w Brzegu.

Adam Noworyta
Data i miejsce urodzenia

10 lipca 1892
Dolina

Data i miejsce śmierci

27 listopada 1980
Kraków

Rodzaj działalności

pianista, kompozytor

dyrektor fabryki
Przynależność

Fabryka pianin i fortepianów w Brzegu

Okres urzędowania

od 1 lipca 1945
do 31 lipca 1949

Odznaczenia
Medal Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons
Pianiści – żołnierze Legionów w 1915, od lewej: Tadeusz Sygietyński, Adam R. Noworyta, Michał Opatko
Grób Adama Noworyty

Życiorys edytuj

Syn Józefa Aleksandra Noworyty i Emmy Antoniny z domu Czerny (1853-1935). Brat architektów Jana (1877-ok.1950), Władysława (ur. 1882) i Tadeusza (ur. 1894), inżyniera kolejnictwa Józefa (1878-1935), fotografa i filmowca Stanisława (1880-1963) oraz Zofii Jadwigi Schneider (Sznajder, ur. 1884), Jadwigi (1886-1886), Marii Stenzel (1887-1968) i Romana (1887-1911)[1].

Po śmierci ojca, czteroletni Adam wraz z matką i rodzeństwem przeprowadzili się do Lwowa. W 1904 roku Adam został przyjęty do klasy Ib C.K. II Szkoły Realnej we Lwowie z polskim językiem wykładowym[2]. Po siedmiu latach otrzymał świadectwo dojrzałości[3] i jesienią 1911 został słuchaczem Akademii Handlowej[4], jednak po roku przeniósł się na Politechnikę Lwowską. Równolegle uczył się gry na fortepianie i podjął studia muzyczne w Lwowskim Konserwatorium[5].

Po wybuchu I Wojny Światowej zgłosił się do Legionu Wschodniego. We wrześniu 1914 został przeniesiony do Mszany Dolnej, a już w październiku 1914 zostaje ranny[6], a następnie oddelegowany do oddziału automobilowego II Brygady Legionów Polskich[7]. W 1915 roku trafił jeszcze trzy razy do szpitali (w Rijece[8], Nowym Targu[9] i Zakopanem[10]), dopiero w październiku został zwolniony ze służby ze względu na zły stan zdrowia.

5 września 1915 wziął ślub z Julią Béze (1895-1943) córką krakowskich kupców, którzy przekazują młodym sklep z pamiątkami w Zakopanem. Adam nadal zajmował się muzyką, komponował koncerty na fortepian i skrzypce, rzeźbił w drewnie i metalu. Zachował się tylko film z 1932 roku pt. Biały ślad w reżyserii Adama Krzeptowskiego, do którego Adam Noworyta skomponował muzykę. W listopadzie 1940 wysiedlona z Zakopanego rodzina Noworytów przeprowadziła się do Nowego Sącza i Szczawnicy[11]. Po śmierci żony, w 1945 wyjechał na ziemie odzyskane.

W swoim dotychczasowym 53-letnim życiu zdobył również umiejętność naprawy i strojenia fortepianów i pianin.

Polska administracja powiatowa w Brzegu 1 lipca 1945 roku powierzyła mu obowiązki dyrektora Fabryki Fortepianów w Brzegu[5][12]. Już rok później fabryka przyniosła niewielki zysk remontując zniszczone pianina i fortepiany różnych firm, a w dwóch następnych latach, było to już dobrze prosperujące przedsiębiorstwo. Adam Noworyta, wraz z innymi osobami, powołał w Brzegu szkołę muzyczną i Towarzystwo Muzyczne. Zajęcia były prowadzone w budynkach fabrycznych, a jej pierwszym dyrektorem od 1 listopada 1946 roku był właśnie Adam Noworyta[5][13]. Na Wystawę Ziem Odzyskanych we Wrocławiu, fabryka wystawiła pianino i dwa fortepiany Polonus[5][14]. Instrumenty te wykonano na początku 1948 r. na zamówienie Zjednoczonych Zakładów Przemysłu Muzycznego w Warszawie. Niestety, po zakończeniu wystawy, podjęto decyzję o zlikwidowaniu fabryki i przekazaniu całego majątku ruchomegoFabryce Pianin i Fortepianów w Legnicy. Fabryka, która wyprodukowała pierwsze powojenne fortepiany przestała istnieć w połowie 1949 roku[12]. Adam Noworyta został zatrudniony na stanowisku dyrektora technicznego w legnickiej fabryce, jednak już 10 lipca 1950 roku zrezygnował i odszedł na własną prośbę do Wrocławia, następnie wrócił do Brzegu, a ostatecznie osiedlił się w Krakowie. Ożenił się z Marianną Sobolewską i niedługo potem przeszedł na emeryturę.

Zmarł 27 listopada 1980 roku i został pochowany na cmentarzu przy Rakowickiej w Krakowie, razem ze swoją żoną Marianną[15].

Miał trójkę dzieci[16]: Roberta Andrzeja (ur. 1916), Zofię Julię (ur. 1918) i Andrzeja Romana (ur. 1919).

Odznaczenia edytuj

Za walkę w Legionach Polskich Adam Noworyta otrzymał w 1937 roku Medal Niepodległości[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Drzewo genealogiczne [online].
  2. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1905 [online], s. 78.
  3. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1911 [online], s. 103.
  4. ↑ Trzynaste Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Akademii Handlowej we Lwowie za rok szkolny 1911/1912 [online].
  5. ↑ a b c d Fabryka pianin i fortepianów w Brzegu. To tu powstał pierwszy fortepian w powojennej Polsce [online] [dostęp 2020-11-05] (pol.).
  6. ↑ „Czas” wydanie wieczorne 16 października 1914 [online].
  7. ↑ Dzieci muzy w Legionach [online].
  8. ↑ Lista strat Legionu Polskiego od maja do lipca 1915 [online], s. 22.
  9. ↑ Lista strat Legionu Polskiego od lipca do października 1915 [online], s. 23.
  10. ↑ IV lista strat Legionów Polskich [online], s. 15.
  11. ↑ Archiwum Narodowe w Krakowie sygn. 29/1774/1240 dokumentacja osobowa
  12. ↑ a b Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Legnicy – sygn.. 85/140/0/12/95-104
  13. ↑ PSM I st. im. Józefa Elsnera w Brzegu [online] [dostęp 2020-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-26].
  14. ↑ Fortepian „Polonus” [online].
  15. ↑ Cmentarz Rakowicki kwatera XXXI rząd 2 miejsce 3 [online].
  16. ↑ Archiwum Narodowe w Krakowie sygn. 29/3066/451, Zakopane kartoteka meldunkowa.
  17. ↑ [Skan 1307] [online], Wojskowe Biuro Historyczne.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Noworyta&oldid=67217317”