Adam Poniński (1732–1798)
Adam Poniński książę herbu Łodzia (ur. w 1732, zm. 23 lipca 1798 w Warszawie) – książę od 1774, jeden z przywódców konfederacji radomskiej w 1767, marszałek sejmu rozbiorowego 1773–1775, oraz podskarbi wielki koronny od 1775, kuchmistrz wielki koronny, konsyliarz Rady Nieustającej od 1776 roku[1], przeor przeoratu polskiego Zakonu Kawalerów Maltańskich, marszałek konfederacji 1773 roku, która umożliwiła dojście do skutku Sejmu Rozbiorowego[2], starosta ryczywolski i babimojski.
| |
 Łodzia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1732 |
| Data i miejsce śmierci |
23 lipca 1798 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Łodzia. Brat Kaliksta i Apolonii.
Był posłem na sejm 1760 roku z województwa rawskiego. Marszałek sejmiku generalnego wielkopolskiego w 1764 roku.
7 maja 1764 roku jako poseł poznański podpisał manifest, uznający odbywający się w obecności wojsk rosyjskich sejm konwokacyjny za nielegalny[3]. Konsyliarz konfederacji Czartoryskich w 1764 roku[4].
Jako poseł województwa poznańskiego na sejm elekcyjny 1764 roku, był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa poznańskiego[5]. Poseł województwa kaliskiego na sejm koronacyjny 1764 roku. W 1766 roku był posłem na Sejm Czaplica z województwa poznańskiego[6]. Komisarz z rycerstwa w Komisji Wojskowej Koronnej w latach 1765–1770[7].
W 1767 roku zorganizował w Wielkopolsce konfederację radomską i czerpał krociowe zyski z ogłaszanych w jej imieniu nieuczciwych wyroków sądowych. Jako poseł kaliski 23 października 1767 roku wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[8]. Był posłem ziemi liwskiej na Sejm Rozbiorowy 1773–1775[9], mandat uzyskał na sejmiku liwskim, otoczonym przez wojska rosyjskie. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski[10].
Jako jeden z najbardziej zaufanych współpracowników ambasadora rosyjskiego Kaspra von Salderna pobrał w 1772 roku półroczny jurgielt z kasy ambasady rosyjskiej w wysokości 1200 dukatów. Później do 1789 roku był stale opłacany przez ambasadora rosyjskiego Ottona Magnusa von Stackelberga pensją roczną 2400 dukatów. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[11].
W czasie przeprowadzania I rozbioru Polski, trzy państwa rozbiorcze przyznały mu ze wspólnej kasy, przeznaczonej na korumpowanie posłów na Sejm Rozbiorowy 1773–1775 46 tys. czerwonych złotych na utrzymanie[12].
Zajmował się też grabieżą majątku rozwiązanego zakonu jezuitów przeznaczonego na działanie Komisji Edukacji Narodowej. Na Sejmie Rozbiorowym 1773–1775 został członkiem Komisji Rozdawniczej Koronnej, ustanowionej dla likwidacji majątku skasowanego w Rzeczypospolitej zakonu jezuitów[13]. Podskarbiostwo wielkie koronne kupił od Teodora Wessla. W 1778 roku był członkiem Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej[14]. Pomimo sprawowania przez Ponińskiego popłatnego urzędu, namiętność do gry w karty w błyskawicznym tempie przyczyniła się do wzrostu jego długów (w 1785 roku ogłoszono jego bankructwo) i spowodowała gotowość sprzedania swoich usług jako polityka każdemu, kto tylko był gotów zapłacić. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego w 1788 roku[15]. Ostatecznie został płatnym agentem ambasady rosyjskiej, ściśle współpracując z przedstawicielami dyplomatycznymi Rosji – Nikołajem Repninem i Otto Magnusem von Stackelbergiem, za co 1 września 1790 roku został skazany przez Sejm Czteroletni na wygnanie i pozbawienie wszystkich tytułów. Wyrok został uchylony 13 maja 1793 roku przez konfederację targowicką. W 1777 roku został wolnomularzem stopnia Chevalier de l'Orient et du Bouclier d'Or w loży Parfait Silence.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Orła Białego (1763). W 1790 order został mu odebrany.
- Order Świętego Stanisława (1773)[16]. W 1790 order został mu odebrany.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 536.
- ↑ Wojciech Stanek, Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991, s. 20
- ↑ Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1857, s. 45–49.[1]
- ↑ Konfederacya Generalna Koronna Po doszłym Seymie Convocationis Zaczęta w Warszawie Dnia 23. Czerwca Roku Pańskiego 1764. Ręką J. O. Xcia Jmci Prymasa Korony Polskiey [...] Stwierdzona, s. 5, tu mylnie jako Antoni Poniński.
- ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 35.
- ↑ Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766 ..., brak paginacji
- ↑ Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764-1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały [...]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 10.
- ↑ Volumina Legum t. VII, Sankt Petersburg 1860, s. 244–248.
- ↑ Actum in Curia Regia Varsaviensi Feria Tertia post Dominicam Conductus Paschae videlicet, die vigesima Mensis Aprilis Anno Domini Millesimo Septingentesimo Septuagesimo Tertio. [Inc. tekst pol.:] My Posłowie na Seym blisko następuiący [...], b.n.s.
- ↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20–48.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
- ↑ Dorota Dukwicz, Sekretne wydatki rosyjskiej ambasady w Warszawie w latach 1772–1790, w: Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych, red. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2010, s. 453–454, 461–462, Gazeta Rządowa nr 53, 23 sierpnia 1794, s. 212.
- ↑ Stanisław Załęski, Historya zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, t. II, Lwów, 1875, s. 1–68.
- ↑ Kolęda warszawska na rok 1778, Warszawa 1778, [b.n.s]
- ↑ Dyaryusz Seymu Ordynaryinego Pod Związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodów W Warszawie Rozpoczętego Roku Pańskiego 1788. T. 1 cz. 1, [b.n.s]
- ↑ Internetowy Polski Słownik Biograficzny, hasło autorstwa Zofii Zielińskiej. [dostęp 2014-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].