Adam Wiśniewski-Snerg

polski pisarz

Adam Wiśniewski-Snerg (ur. 1 stycznia 1937 w Płocku, zm. 23 sierpnia 1995 w Warszawie) – polski pisarz science fiction.

Adam Wiśniewski-Snerg
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1937
Płock

Data i miejsce śmierci

23 sierpnia 1995
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

fantastyka naukowa

Ważne dzieła

Przez długi czas, pomimo nacisku mediów, starannie ukrywał swój wizerunek, nie udzielał wywiadów ani nie podawał informacji biograficznych. W swoich utworach prezentował własną, syntetyczną wizję świata, której nie uważał za daleką od rzeczywistości[1]. Pod koniec życia zapomniany i niedoceniany, po samobójczej śmierci odkryty na nowo jako jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy SF. Snerg to pseudonim wymyślony przez autora ze względu na popularność zarówno nazwiska Wiśniewski, jak i imienia Adam. „Snerg” to odczytany skrót Sumy Całkowitej Energii.

Pod koniec życia Adam Wiśniewski-Snerg cierpiał na ciężką depresję, o jego ostatnich chwilach na łamach „Nowej Fantastyki” opowiadała ciotka.

Twórczość

edytuj

Debiutował jako poeta na łamach „Kameny” w 1968 roku[1].

Debiutem powieściopisarskim Snerga jest Robot. Jest to zarazem jego najwyżej ceniona powieść[1]. Snerg buduje w niej świat wokół teorii nadistot[2]. Jest to świat, w którym niepodzielnie rządzi Mechanizm, a ludzie są mu posłuszni, nie mając przy tym świadomości własnego zniewolenia.

Książka zwyciężyła w ogłoszonym na łamach Expressu Wieczornego w maju 1976 przez Ogólnopolski Klub Miłośników Fantastyki i Science Fiction plebiscycie czytelników na najciekawszą, najlepszą i najbardziej wartościową książką SF wydaną w Polsce Ludowej (niekoniecznie polskiego autora)[3][4]. Uroczyste wręczenie nagrody nastąpiło podczas I Ogólnopolskiego Konwentu Klubów i Miłośników SF w grudniu 1977[4][5].

W nielicznym dorobku twórczym Snerga znajdziemy także nowele i opowiadania, m.in. Tramwajada, seria o Perrym Eksie, Anioł przemocy, Otępienie. Niektóre opowiadania publikowane były na łamach „Nowej Fantastyki”, w tym: Rozdwojenie, Dzikus, Przerwany film, Zmowa.

Za jedno ze swoich najważniejszych dzieł Snerg uważał Jednolitą teorię czasoprzestrzeni wydaną własnym nakładem (10 tysięcy egzemplarzy) w 1990 roku. Rozprawa ta nie spotkała się z uznaniem w środowisku naukowym. Jest on także autorem kilku innych teorii obejmujących rozmaite dziedziny nauki i sztuki: Teorii nadistot, Teorii bezpieczeństwa i koncepcji decentryzmu.

W powieści Według łotra mamy do czynienia z różnymi stopniami człowieczeństwa, różnymi stopniami rzeczywistości i uczestnictwa w niej. Każdy w tej książce – manekin, statysta z drugiego planu, statysta pierwszoplanowy, aktor, reżyser – „widzi” wokół siebie coś innego. A widzi tylko to, co jest w stanie objąć własną świadomością. Manekin, patrząc na manekiny, widzi jakby ludzi i traktuje ich serio, podobnie jak siebie. Trzeba być stopień wyżej, by ocenić ułomność niższego stanu. Manekin nie postrzega dekoracji jako dekoracji, statysta nie odbiera swej sytuacji jako sztucznej i zaprogramowanej. Powieść zdobyła spory rozgłos i doczekała się kilku wydań, w tym edycji zagranicznych.

Jego książki zostały przetłumaczone na język angielski[6], niemiecki, węgierski oraz czeski[1][7].

Pozycje wydane po śmierci Snerga (Oro, Trzecia cywilizacja) nie zyskały uznania w oczach czytelników i krytyków. W obu tych książkach można dostrzec kilka podobieństw, obydwie traktują o zapomnianej cywilizacji, której historię główny bohater ma możliwość poznawać i w pewnym sensie przeżywać dzięki znalezionym przypadkiem artefaktom. Ich akcja jest dość schematyczna i przewidywalna, zastrzeżenia budzi także pisarski warsztat autora i logiczna spójność utworów, które sprawiają wrażenie bardziej szkiców niż ukończonych dzieł. Niektórzy miłośnicy Snerga mają wątpliwości, czy utwory te wyszły spod jego pióra. W każdym razie sam autor nie zdecydował się ich opublikować.

Ważniejsze dzieła

edytuj

Dzieła wydane pośmiertnie

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Snerg był pierwowzorem Sneera – głównego bohatera powieści Janusza A. Zajdla Limes inferior. Janusz A. Zajdel nadał swojemu bohaterowi nazwisko Adi Cherryson (demonstracyjne tłumaczenie nazwiska Snerga na angielski) i uczynił go „lifterem” – człowiekiem utrzymującym się z potajemnego zdawania za inne osoby egzaminu na wyższe poziomy inteligencji, podczas gdy on sam nominalnie jest osobą o stosunkowo niskim współczynniku IQ. Jest to aluzja do życiorysu Snerga: pisarz nie zdał matury na skutek konfliktu z nauczycielką języka polskiego, a następnie utrzymywał się przez pewien czas z udzielania korepetycji studentom fizyki, i to tym z późniejszych lat studiów.

Snerg użyczył także imienia bohaterowi debiutanckiego opowiadania Marka Huberatha Wrócieeś Sneogg, wiedziaam...

Jego nazwisko pojawiło się w mediach w związku z rzekomym plagiatem, jakiego mieli się dopuścić bracia Wachowscy, twórcy filmu Matrix, którego rzeczywistość podobna jest do tej przedstawionej w opowiadaniu Snerga Anioł przemocy. [8]

Adam Wiśniewski-Snerg jest patronem Gminnej Biblioteki Publicznej w Milejewie[9].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, s. 215–216. ISBN 83-210-0892-5.
  2. Teoria nadistot.
  3. Literatura SF na świecie, w: Nurt, nr 8 z 1976, s. 28
  4. a b Literatura SF na świecie, w: Nurt, nr 2 z 1977, s. 25
  5. Aleksandra Wierzchowska Wyobraźnia koncesjonowana. Polskie Stowarzyszenie Miłośników Fantastyki (1981-1982), w: Nie tylko Partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944-1989. Geneza, funkcjonowanie, znaczenie, wyd. IPN, Warszawa 2017, s. 353
  6. Robot by Adam Wiśniewski-Snerg, Tomasz Mirkowicz (translator).
  7. Arka – strona o twórczości Adama Wiśniewskiego-Snerga: Bibliografia [online], snerg.lh2.pl [dostęp 2017-11-21] (pol.).
  8. Wojna Snerga [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-06-09] (pol.).
  9. Strona biblioteki.

Linki zewnętrzne

edytuj