Adiantum

Adiantum
	; Adiantum właściwe
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	orliczkowate
Rodzaj	adiantum
	Nazwa systematyczna
	Adiantum ; Sp. Pl. 1094. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Adiantum capillus-veneris L.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Adiantum, niekropień, złotowłos^[4]^[5] (Adiantum) – rodzaj paproci. Liczy ponad 230 gatunków^[6]. Są to paprocie naziemne i naskalne. Najbardziej zróżnicowane są w Ameryce Południowej^[4]. Jedynym gatunkiem rosnącym dziko w Europie jest adiantum właściwe A. capillus-veneris^[4]. W polskiej florze gatunek ten ma status tylko przejściowo dziczejącego z upraw (efemerofita)^[7].

Liczne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako rośliny ozdobne w szklarniach lub doniczkach^[5], często w różnych odmianach. Jako rośliny lecznicze, w tym jako zioła poronne, wykorzystywane są m.in. adiantum etiopskie i adiantum klinowate. Syrop z adiantum właściwego (Sirop de Capillaire) wykorzystywany był jako panaceum na wszelkie choroby. Czarne ogonki liściowe adiantum stopowatego Indianie wykorzystywali przy wyplataniu koszyków. Niektóre gatunki są inwazyjne i występują jako chwasty w uprawach np. olejowca i herbaty^[8].

Łacińska nazwa adiantum oznacza „niezwilżalny”, „nie podlegający zamoczeniu”.

Morfologia edytuj

Adiantum cunninghamii

Adiantum edgeworthii

Liście: Niezwilżalne, 1–5-krotne pierzasto złożone, z ciemnymi, błyszczącymi osadkami^[4].
Zarodnie: W kupkach na brzegach spodniej strony listków^[4].

Systematyka edytuj

Adiantum peruvianum

Adiantum raddianum

Adiantum reniforme

Adiantum trapeziforme

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów z podrodziny Vittarioideae z rodziny orliczkowatych Pteridaceae^[2].

Wykaz gatunków^[6]^[5]^[9]

Adiantum abscissum Schrad.
Adiantum acrolobum A.Rojas
Adiantum adiantoides C.Chr.
Adiantum aethiopicum L. – adiantum etiopskie
Adiantum × ailaoshanense Y.H.Yan & Ying Wang
Adiantum alan-smithii R.Y.Hirai, Sundue & J.Prado
Adiantum alarconianum Gaudich.
Adiantum aleuticum (Rupr.) C.A.Paris
Adiantum alleniae S.Linds.
Adiantum alomae Caluff
Adiantum amblyopteridium Mickel & Beitel
Adiantum amplum C.Presl
Adiantum anceps Maxon & C.V.Morton
Adiantum andicola Liebm.
Adiantum aneitense Carruth.
Adiantum argutum Splitg.
Adiantum atroviride Bostock
Adiantum balfourii Baker
Adiantum bellum T.Moore
Adiantum bessoniae Jenman
Adiantum blumenavense Rosenst.
Adiantum braunii Mett.
Adiantum breviserratum (Ching) Ching & Y.X.Lin
Adiantum cajennense Willd. ex Klotzsch
Adiantum calcareum Gardner
Adiantum camptorachis Sundue, J.Prado & A.R.Sm.
Adiantum capillatum A.R.Sm. & J.Prado
Adiantum capillus-junonis Rupr.
Adiantum capillus-veneris L. – adiantum właściwe
Adiantum caribense A.Rojas
Adiantum caryotideum Christ
Adiantum caudatum L. – adiantum zwisłe
Adiantum celebicum Christ
Adiantum chienii Ching
Adiantum chilense Kaulf.
Adiantum ciliatum Blume
Adiantum cinnamomeum Lellinger & J.Prado
Adiantum comoroense (Tardieu) Verdc.
Adiantum concinnum Humb. & Bonpl. ex Willd.
Adiantum cordatum Maxon
Adiantum cremersii Boudrie & J.Prado
Adiantum crespianum Bosco
Adiantum cunninghamii Hook. – adiantum Cunninghama
Adiantum cupreum Copel.
Adiantum curvatum Kaulf.
Adiantum davidii Franch.
Adiantum dawsonii Lellinger & J.Prado
Adiantum decipiens Desv.
Adiantum decoratum Maxon & Weath. – adiantum ozdobne
Adiantum deflectens Mart.
Adiantum delicatulum Mart.
Adiantum deltoideum Sw.
Adiantum dentatum A.H.Wang, F.G.Wang & F.W.Xing
Adiantum diaphanum Blume – adiantum przezroczyste
Adiantum digitatum C.Presl
Adiantum dioganum Glaziou
Adiantum diphyllum Maxon
Adiantum discolor J.Prado
Adiantum dissimulatum Jenman
Adiantum dolosum Kunze
Adiantum edgeworthii Hook. – adiantum Edgerwortha
Adiantum elegantulum Maxon
Adiantum erylliae Tardieu & C.Chr.
Adiantum erythrochlamys Diels
Adiantum excisum Kunze
Adiantum feei Moore
Adiantum fengianum Ching
Adiantum filiforme Gardner
Adiantum fimbriatum Christ
Adiantum flabellulatum L.
Adiantum flabellum C.Chr.
Adiantum formosanum Tagawa – adiantum formozańskie
Adiantum formosum R.Br.
Adiantum fournieri Copel.
Adiantum fragile Sw.
Adiantum fructuosum Kuntze
Adiantum fuliginosum Fée
Adiantum galeottianum Hook.
Adiantum gertrudis Espinosa
Adiantum giganteum J.Prado
Adiantum gingkoides C.Chr.
Adiantum glabrum Copel.
Adiantum glaucescens Klotzsch
Adiantum gomphophyllum Baker
Adiantum gracile Fée
Adiantum granvilleanum Boudrie & J.Prado
Adiantum gravesii Hance
Adiantum grossum Mett.
Adiantum henslovianum Hook.f.
Adiantum hirsutum Bory
Adiantum hispidulum Sw. – adiantum owłosione
Adiantum hollandiae Alderw.
Adiantum hornei Baker
Adiantum hosei Baker
Adiantum humile Kunze
Adiantum imbricatum R.M.Tryon
Adiantum incertum Lindm.
Adiantum incisum Forssk.
Adiantum induratum Christ
Adiantum intermedium Sw.
Adiantum isthmicum B.Zimmer
Adiantum × janzenianum A.Rojas & C.Herrera
Adiantum jordanii Müll.Hal.
Adiantum juxtapositum Ching
Adiantum kendalii Jenman
Adiantum kingii Copel.
Adiantum klossii Gepp
Adiantum krameri B.Zimmer
Adiantum lamrianum Bidin & R.Jaman
Adiantum latifolium Lam.
Adiantum latipinnulum Boudrie & J.Prado
Adiantum leprieurii Hook.
Adiantum lianxianense Ching & Y.X.Lin
Adiantum lindsaeoides J.Prado & R.Y.Hirai
Adiantum lobatum C.Presl
Adiantum longzhouensis A.H.Wang, F.G.Wang & F.W.Xing
Adiantum lorentzii Hieron.
Adiantum lucidum (Cav.) Sw.
Adiantum lunulatum Cav.
Adiantum macrocladum Klotzsch
Adiantum macrophyllum Sw. – adiantum wielkolistne
Adiantum madagascariense Rosendahl
Adiantum mariesii Baker
Adiantum mariposatum M.R.McCarthy & Hickey
Adiantum mathewsianum Hook.
Adiantum mcvaughii Mickel & Beitel
Adiantum meishanianum F.S.Hsu ex Yea C.Liu & W.L.Chiou
Adiantum melanoleucum Willd.
Adiantum membranifolium S.Linds. & Suksathan
Adiantum mendoncae Alston
Adiantum mindanaoense Copel.
Adiantum monochlamys D.C.Eaton
Adiantum monosorum Baker
Adiantum moorei Baker
Adiantum × moranii J.Prado
Adiantum multisorum A.Samp.
Adiantum mynsseniae J.Prado
Adiantum myriosorum Baker
Adiantum nelumboides X.C.Zhang
Adiantum neoguineense T.Moore
Adiantum nodosum J.Prado, R.Y.Hirai & A.R.Sm.
Adiantum novae-caledoniae Keyserl.
Adiantum nudum A.R.Sm.
Adiantum oaxacanum Mickel & Beitel
Adiantum obliquum Willd.
Adiantum obovatum A.H.Wang, F.G.Wang & F.W.Xing
Adiantum ogasawarense Tagawa
Adiantum olivaceum Baker
Adiantum orbignyanum Mett.
Adiantum ornithopodum C.Presl
Adiantum ovalescens Fée
Adiantum oyapokense Jenman
Adiantum palaoense C.Chr.
Adiantum papilio Rakotondr. & Hemp
Adiantum papillosum Handro
Adiantum paraense Hieron.
Adiantum parishii Hook.
Adiantum patens Willd.
Adiantum pearcei Phil.
Adiantum pectinatum Kunze & Ettingsh.
Adiantum pedatum L. – adiantum stopowate
Adiantum peruvianum Klotzsch – adiantum peruwiańskie
Adiantum petiolatum Desv.
Adiantum phanerophlebium (Baker) C.Chr.
Adiantum phanomensis S.Linds. & D.J.Middleton
Adiantum philippense L.
Adiantum phyllitidis J.Sm.
Adiantum platyphyllum Sw.
Adiantum poeppigianum C.Presl
Adiantum poiretii Wikstr.
Adiantum polyphyllum Willd.
Adiantum proliferum Roxb.
Adiantum pseudocajennense J.Prado, R.Y.Hirai & A.R.Sm.
Adiantum pseudotinctum Hieron.
Adiantum pulchellum Blume
Adiantum pulcherrimum Copel.
Adiantum pulverulentum L. – adiantum przyprószone
Adiantum pumilum Sw.
Adiantum pyramidale (L.) Willd.
Adiantum raddianum C.Presl – adiantum klinowate, a. Raddiana
Adiantum rectangulare Lindm.
Adiantum reniforme L. – adiantum nerkowate
Adiantum reptans A.Rojas
Adiantum rhizophorum Sw.
Adiantum rhizophytum Schrad.
Adiantum rivulare Boudrie & J.Prado
Adiantum roborowskii Maxim.
Adiantum rondonii A.Samp.
Adiantum ruizianum Klotzsch
Adiantum scalare R.M.Tryon
Adiantum schweinfurthii Kuhn
Adiantum seemannii Hook.
Adiantum semiorbiculatum Bonap.
Adiantum sericeum D.C.Eaton
Adiantum serratifolium Alderw.
Adiantum serratodentatum Willd.
Adiantum shastense Huiet & A.R.Sm.
Adiantum shepherdii Hook.
Adiantum siamense Tagawa & K.Iwats.
Adiantum silvaticum Tindale
Adiantum sinuosum Gardner
Adiantum soboliferum Wall. ex Hook.
Adiantum solomonii J.Prado
Adiantum × spurium Jermy & T.G.Walker
Adiantum squamulosum J.Prado & A.R.Sm.
Adiantum stenochlamys Baker
Adiantum stolzii Brause
Adiantum subcordatum Sw.
Adiantum subvolubile Mett.
Adiantum taiwanianum Tagawa
Adiantum tenerum Sw. – adiantum delikatne
Adiantum tenuissimum Taub.
Adiantum terminatum Kuntze
Adiantum tetragonum Schrad.
Adiantum tetraphyllum Humb. & Bonpl. ex Willd.
Adiantum thongthamii Suksathan
Adiantum tibeticum Ching & Y.X.Lin
Adiantum tinctum T.Moore
Adiantum tomentosum Klotzsch
Adiantum × tracyi C.C.Hall ex W.H.Wagner
Adiantum trapeziforme L.
Adiantum trichochlaenum Mickel & Beitel
Adiantum tricholepis Fée
Adiantum trilobum L.
Adiantum tripteris K.U.Kramer
Adiantum tryonii J.Prado
Adiantum tuomistoanum J.Prado
Adiantum urophyllum Hook.
Adiantum × variopinnatum Jermy & T.G.Walker
Adiantum venustum D.Don – adiantum powabne
Adiantum villosissimum Mett.
Adiantum villosum L. – adiantum owłosione
Adiantum viridescens Colenso
Adiantum × viridimontanum C.A.Paris
Adiantum vivesii Proctor
Adiantum vogelii Mett.
Adiantum wattii Baker
Adiantum wilesianum Hook.
Adiantum wilsonii Hook.
Adiantum windischii J.Prado
Adiantum zollingeri Mett.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-16].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 9. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103. ISBN 83-09-01604-2.
↑ ^a ^b Adiantum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-26].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 16, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-16].

[szwey-4] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 9. ISBN 83-214-1305-6.

[zenk-5] Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103. ISBN 83-09-01604-2.

[powo-6] Adiantum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-26].

[checklist2002-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 16, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[9] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]