Adiuwant Freunda – jeden z najsilniejszych adiuwantów bazujących na substancjach naturalnych[1]. Został opracowany przez Julesa Freunda w latach 30. XX wieku w trakcie prac nad szczepionką przeciw gruźlicy[2], a jego formuła jest znana od roku 1956[1].

Wyróżnia się dwa jego rodzaje:

  • kompletny adiuwant Freunda (CFA, z ang. complete Freund's adjuvant) - emulsja oleju parafinowego lub mineralnego z zawieszonymi w niej prątkami gruźlicy[3]; Dipeptyd muramylowy, zawarty w ścianie komórkowej Mycobacterium, aktywuje makrofagi zwiększając ich zdolności fagocytarne. Aktywowane makrofagi zwiększają ekspresję cząsteczek MHC klasy II oraz błonowych cząsteczek z rodziny B7 na powierzchni swych błon komórkowych, w efekcie zwięszając swoje zdolności do prezentacji antygenu limfocytom pomconiczym (T helper cells). Po rozpoznaniu antygenu i otrzymaniu sygnału kostymulującego (połączenie cząsteczek B7 na powierzchni makrofagów z cząsteczkami CD28 na powierzchni limfocytów pomocniczych) limfocyty pomocnicze aktywują kaskadę odpowiedzi komórkowej[4].
  • niekompletny adiuwant Freunda (IFA, z ang. incomplete Freund's adjuvant) - emulsja samego oleju parafinowego lub mineralnego[3].

Mechanizm działania adiuwantu Freunda, podobnie do innych adiuwantów opartych na emulsji wodno-mineralnej, polega na powolnym uwalnianiu antygenu w miejscu podania, co umożliwia dłuższy kontakt komórek układu odpornościowego z antygenem[5].

Adiuwant Freunda jest używany w eksperymentach na zwierzętach[6], od lat 60. XX wieku nie jest natomiast używany w przypadku ludzkich szczepionek ze względu na silne efekty uboczne[3]. Dane o efektach ubocznych zebrane zostały głównie na podstawie obserwacji na zwierzętach, podczas gdy wieloletnia obserwacja tysięcy osób szczepionych z użyciem adiuwantu Freunda przeciw gruźlicy wykazała brak efektów ubocznych, stąd też toksyczność adiuwantu u ludzi jest dyskusyjna[7].

Przypisy edytuj

  1. a b Charles J. Hackett, Donald A. Harn: Vaccine adjuvants : immunological and clinical principle. Totowa, N.J.: Humana Press, 2006, s. 193. ISBN 1-59259-970-2.
  2. Alan DT Barrett, Lawrence R Stanberry: Vaccines for Biodefense and Emerging and Neglected Diseases. Academic Press, 2009, s. 118. ISBN 0-08-091902-2.
  3. a b c Derek O'Hagan: Vaccine adjuvants: preparation methods and research protocols. Totowa, N.J.: Humana Press, 2000, s. 49. ISBN 0-89603-735-5.
  4. KINDT, T. J., GOLDSBY, R. A., OSBORNE, B. A., KUBY, J., & KUBY, J. (2007). Kuby immunology. New York, W.H. Freeman. ISBN 978-1429219198
  5. J. Eryl. Liddell, Anthony. Cryer: A practical guide to monoclonal antibodie. Chichester ; New York: Wiley, 1991, s. 40. ISBN 0-471-92905-0.
  6. Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Tomasz Stokłosa: Immunologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 385. ISBN 978-83-01-15154-6.
  7. Stefan H. E. Kaufmann, Paul-Henri Lambert: The Grand Challenge for the Future: Vaccines for Poverty-Related Diseases from Bench to Field. Springer, 2005, s. 101. ISBN 3-7643-7381-4.