Adolf Rafał Bniński
Adolf Rafał Jan Bniński, ps. „Białoń” (ur. 21 sierpnia 1884 w Kosowie[1], zm. 8 lipca 1942 w pobliżu Stęszewa[2]) – hrabia[3], ziemianin, organizator kółek rolniczych w Wielkopolsce, działacz monarchistyczny i konserwatywny; wojewoda poznański w latach 1923–1928, współzałożyciel Stronnictwa Zachowawczego, senator IV kadencji w II RP, Główny Delegat Rządu RP na ziemie wcielone do III Rzeszy w latach 1940–1941, kawaler maltański (w zakonie od 14 marca 1940), kawaler Honoru i Dewocji[4].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
21 sierpnia 1884 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 lipca 1942 |
| Wojewoda poznański | |
| Okres |
od 10 stycznia 1923 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Senator IV kadencji (II RP) | |
| Okres |
od 4 października 1935 |
| Przynależność polityczna | |
| Komisarz rządowy miasta Łodzi | |
| Okres |
od 1918 |
| Poprzednik |
utworzenie stanowiska |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
        
| |
 Bniński Hrabia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Ojciec |
Karol Bniński |
| Matka |
Emilia Potworowska |
Życiorys
edytujOkres zaborów
edytujBył synem hr. Karola Bnińskiego, właściciela Buszewa k. Szamotuł, i Emilii z Potworowskich[1]. Uczęszczał do gimnazjum w Inowrocławiu, w którym w 1905 zdał maturę. Następnie studiował rolnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim[2]. Studiował także na niemieckich uczelniach w Monachium i Halle[1]. W 1909 został administratorem majątków Gułtowy, Biskupice, Nowojewo i Wysławice oraz działaczem kółek rolniczych, którym był do 1914[1][2]. W tym samym roku przejął administrowane majątki na własność, a także poślubił Marię z domu Skórzewską[1] oraz został ojcem dwóch córek o imionach Maria Emilia (jedna z nich zmarła w dzieciństwie)[2]. W listopadzie 1918 mianowano go komisarzem Łodzi i okolicznych powiatów – brzezińskiego, łaskiego i łódzkiego. Funkcję tę pełnił do 8 grudnia 1918[5].
II RP
edytujOd 17 stycznia 1919 do 2 września 1920 sprawował funkcję starosty powiatu średzkiego, a od 2 stycznia 1923 do 8 lipca 1928 – wojewody poznańskiego[6]. W okresie 1920–1922 był prezesem Wielkopolskiej Izby Rolniczej. W 1926 brał udział w wyborach prezydenckich przeciwko Ignacemu Mościckiemu. Od 1929 był prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych, a od 1934 Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej z siedzibą w Poznaniu[2]. Działał także m.in. w Towarzystwie Łączności z Polakami na Obczyźnie. Ideologicznie reprezentował poglądy konserwatywno-monarchistyczne[6]. Prezydent Rzeczypospolitej powołał go na senatora IV kadencji (1935–1938)[2].
Okupacja niemiecka
edytujNa początku okupacji niemieckiej został wywłaszczony ze swojego majątku, w związku z czym przeniósł się do Poznania, gdzie włączył się do działalności konspiracyjnej[6]. W lipcu 1940 podczas inauguracyjnego posiedzenia Porozumienia Stronnictw Politycznych został wybrany Głównym Delegatem Rządu RP na ziemie wcielone[7]. 3 grudnia otrzymał oficjalną nominację od premiera gen. Władysława Sikorskiego. Opowiadał się za koncepcją utworzenia autonomicznej konspiracji polskiej na terenach włączonych do Rzeszy. Współtworzył Okręgową Delegaturę Rządu RP na obszar Pomorza[8].
Tortury i śmierć
edytuj26 lipca 1941 został aresztowany przez Niemców z powodu odmowy podpisania manifestu do narodu polskiego w sprawie antyradzieckiej akcji u boku Niemiec. Został uwięziony w Forcie VII w Poznaniu, w trakcie śledztwa był torturowany. 18 stycznia 1942 władze Polskiego Państwa Podziemnego wystosowały nieudany apel do rządu brytyjskiego, by ten poprosił państwa neutralne o interwencję w Berlinie na rzecz Adolfa Bnińskiego[8]. Nocą z 7 na 8 lipca 1942 wywieziono go z poznańskiej Cytadeli i zamordowano w okolicach Stęszewa[2][8]. 10 października Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy zatwierdziło skazanie go na śmierć w Berlinie[6].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Orła Białego (pośmiertnie, 29 listopada 1995)[9][10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[9][11][12]
- Krzyż Armii Krajowej (pośmiertnie)[13]
- Złota Odznaka Honorowa L.O.P.P. I stopnia[14]
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia[15]
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego (Stolica Apostolska)[9]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Piusa IX (Stolica Apostolska)[9]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[9]
- Kawaler Orderu Zasługi Rolniczej (Francja)[9]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Łoza 1983 ↓, s. 52.
- ↑ a b c d e f g Bniński Adolf Rafał Jan 1884-1942 [online], bs.sejm.gov.pl [dostęp 2025-01-21].
- ↑ Dunin Borkowski 1908 ↓, s. 217.
- ↑ Baranowski i in. 2000 ↓, s. 193.
- ↑ Ustąpienie 1918 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Komorowski 1993 ↓, s. 36.
- ↑ Komorowski 1993 ↓, s. 36–37.
- ↑ a b c Komorowski 1993 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d e f Kunert 1998 ↓, s. 157–158.
- ↑ M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139 („w uznaniu wielkich historycznych zasług dla niepodległości i chwały Rzeczypospolitej Polskiej”).
- ↑ Order Odrodzenia Polski 1926 ↓, s. 16.
- ↑ Monitor Polski Nr 100 z 2 maja 1923. polona.pl. s. 5. [dostęp 2025-04-26].
- ↑ Grodecka 2002 ↓, s. 14–16.
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P. 1938 ↓, s. 279.
- ↑ Łoza 1939 ↓, s. 19–20.
Bibliografia
edytuj- Jerzy Baranowski i inni, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000.
- Jerzy Sewer Dunin Borkowski, Almanach Błękitny, Warszawa 1908 [dostęp 2025-01-21].
- Zofia Grodecka, Adolf hrabia Bniński – Białoń (1884–1942), „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska” (2 (49)), 2002.
- Krzysztof Komorowski, Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk: Novus Orbis, 1993.
- Andrzej Kunert (red.), Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A–D), Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1998.
- Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939 [dostęp 2025-01-21].
- Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983.
- Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924, Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926 [dostęp 2025-01-21].
- Piętnastolecie L. O. P. P., Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938 [dostęp 2025-01-21].
- Ustąpienie hr. Bnińskiego, „Rozwój”, 9 grudnia 1918.
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Adolfa Bnińskiego w serwisie Polona.pl