Akira Kurosawa

japoński reżyser, scenarzysta i producent filmowy

Akira Kurosawa (jap. 黒澤 明 Kurosawa Akira) (ur. 23 marca 1910 w Tokio, zm. 6 września 1998 tamże) – japoński reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Uznawany za jednego z największych twórców w historii kina.

Akira Kurosawa
黒澤 明
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1910
Shinagawa

Data i miejsce śmierci

6 września 1998
Tokio

Zawód

reżyser, scenarzysta, producent filmowy

Lata aktywności

1943–1993

Odznaczenia
Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001) Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001)
podpis

Laureat wielu najważniejszych nagród w świecie filmu, m.in. Złotego Lwa na 12. MFF w Wenecji za film Rashōmon (1950), Srebrnego Lwa na 15. MFF w Wenecji za Siedmiu samurajów (1954), Złotej Palmy na 33. MFF w Cannes za film Sobowtór (1980), Honorowego Oscara za całokształt twórczości (1989)[1]. Zdobywca dwóch Oscarów dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego za filmy Rashōmon (1950) i Dersu Uzała (1975)[2].

Kurosawa był jednym z najbardziej znanych reżyserów zarówno w Japonii, jak i poza granicami swojego kraju. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na kilka pokoleń filmowców na całym świecie. Kariera reżyserska Kurosawy trwała równo pół wieku – od debiutanckiej, zrealizowanej w czasie wojny Sagi o dżudo (1943) po jego ostatni film, Madadayo (1993).

Życiorys edytuj

Akira Kurosawa urodził się 23 marca 1910 w Ōmori w Tokio, jako najmłodszy z siedmiorga dzieci. Jego ojciec był oficerem, potomkiem samurajów. W młodości Akira interesował się malarstwem, w szczególności sztuką europejską.

Dorastał z bratem o imieniu Heigo. Razem z nim brał udział w spotkaniach lewicujących środowisk intelektualnych. Heigo Kurosawa był aktorem i uprawiał sztukę benshi, tzn. podkładał głos postaci niemych filmów. Gdy zaczęto nagrywać udźwiękowione filmy, stracił pracę i z tego powodu próbował popełnić samobójstwo. Drugim traumatycznym doświadczeniem z dzieciństwa było trzęsienie ziemi, które nawiedziło Tokio w 1923 roku.

W 1936 roku Kurosawa odpowiedział na ogłoszenie wytwórni filmowej poszukującej asystenta reżysera. Został przyjęty, szybko zdobył uznanie i awansował ze względu na kreatywność i wszechstronność. Jako samodzielny reżyser zadebiutował w 1943 filmem Saga o judo.

Mimo iż jego najbardziej znanymi dziełami są filmy z lat 50. i 60. XX wieku, reżyserował i pisał scenariusze aż do śmierci.

Laureat Nagrody Asahi (1965)[3] i Nagrody Kioto w dziedzinie sztuki i filozofii (1994)[4].

Zmarł 6 września 1998 w tokijskiej dzielnicy Setagaya z powodu udaru.

Filmy edytuj

 
Zdjęcia do filmu "Tron we krwi" z 1956 roku (od lewej do prawej) Shinjin Akiike, Fumio Yanoguchi, Kuichiro Kishida, Samaji Nonagase, Takao Saito, Toshiro Mifune (w jeepie), Minoru Chiaki, Takashi Shimura, Teruyo Nogami (scenarzysta), Yoshirō Muraki, Akira Kurosawa, Hiroshi Nezu, Asakazu Nakai, Sōjirō Motoki.

Akcja najbardziej znanych filmów Kurosawy toczy się w feudalnej Japonii. Fabuła kilku jego filmów stanowi adaptacje dzieł Williama Shakespeare’a: Ran został oparty na Królu Learze, Tron we krwi – na Makbecie, a Zły śpi spokojnieHamlecie.

Ukryta forteca (Kakushi toride no san akunin), opowieść o księżniczce, jej generale i dwóch bufonowatych farmerach, stała się dla George’a Lucasa jedną z inspiracji przy tworzeniu Gwiezdnych wojen. Inne znane filmy Kurosawy to: Rashōmon, Siedmiu samurajów (na podstawie którego nakręcono później western Siedmiu wspaniałych oraz serial anime; film natchnął także Stephena Kinga, który V część cyklu Mroczna Wieża, napisał, zainspirowany filmem) czy Straż przyboczna – pierwowzór westernu Sergia Leone Za garść dolarów. Kontynuację Straży przybocznej stanowi film Sanjūrō: samuraj znikąd.

Kurosawa wyreżyserował filmowe adaptacje kilku rosyjskich powieści, m.in. Idioty Fiodora Dostojewskiego i Na dnie Maksima Gorkiego. Film Niebo i piekło oparty został na kanwie powieści kryminalnej Eda McBaina. W szesnastu z jego filmów, nakręconych między 1948 a 1964 rokiem, pojawiają się ci sami aktorzy, w szczególności Toshirō Mifune, którego współpraca z Kurosawą rozpoczęła się w 1948 (Pijany anioł), a skończyła w 1964 (Rudobrody).

Po zrealizowaniu tego ostatniego Kurosawa zaczął kręcić w kolorze, zmieniając styl swoich filmów, które miały charakter epicki. Jego kolejny film, Dō desu ka den, opowiadający o grupie biedaków żyjących na wysypisku śmieci, nie osiągnął sukcesu. Reżyser rozpoczął wtedy pracę przy hollywoodzkim projekcie Tora! Tora! Tora!, ale wytwórnia 20th Century Studios zastąpiła go Kinjim Fukasaku, zanim film został ukończony.

Zaczął tworzyć kolejne filmy, takie jak Ran, Dersu Uzała, nakręcony w ZSRR, którego fabuła oparta jest o historyczny – z początków XX wieku – epizod z badań Dalekiego Wschodu. Film ten uzyskał Oscara w kategorii film obcojęzyczny. Sobowtór to opowieść o sobowtórze średniowiecznego japońskiego władcy, który przejmuje jego tożsamość. Do ostatnich filmów Kurosawy należą między innymi Sny, Sierpniowa rapsodia i Madadayo.

Filmografia edytuj

Scenariusz

Reżyser

Producent

Przypisy edytuj

  1. Browser Unsupported – Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences, awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2018-10-04].
  2. Browser Unsupported – Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences, awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2018-10-04].
  3. The Asahi Prize, Asahi Shimbun [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  4. Akira Kurosawa, Kyoto Prize [dostęp 2020-03-23] (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Something Like an Autobiography, transl. Audie E. Bock, Vintage, New York, 1983
  • Donald Richie, The Films of Akira Kurosawa, University of California Press, Berkley, 1996, ISBN 0-520-22037-4

Linki zewnętrzne edytuj