Wikipedia

Alan Rickman

aktor brytyjski

Alan Sidney Patrick Rickman[1] (ur. 21 lutego 1946[2] w Londynie[3], zm. 14 stycznia 2016[4] tamże[5]) – był angielskim aktorem filmowym i teatralnym oraz reżyserem i scenarzystą. Znany z głębokiego, niskiego głosu, kształcił się w Royal Academy of Dramatic Art w Londynie i został członkiem Royal Shakespeare Company (RSC), występując w nowoczesnych i klasycznych produkcjach teatralnych. Zagrał wicehrabiego de Valmont w scenicznej produkcji RSC Les Liaisons Dangereuses w 1985 roku, a po przeniesieniu produkcji na West End w 1986 i Broadway w 1987 został nominowany do nagrody Tony Award. Pierwszą rolą kinową Rickmana był Hans Gruber, niemiecki przywódca terrorystów w Szklanej pułapce (1988). Wystąpił także jako szeryf Nottingham w Robin Hood: Książę złodziei (1991), za który otrzymał nagrodę BAFTA dla najlepszego aktora w roli drugoplanowej. Rickman zadebiutował w telewizji jako Tybalt w Romeo i Julii (1978) jako część serialu shakespeare’owskiego BBC. Jego przełomową rolą był Obadiah Slope w telewizyjnej adaptacji BBC The Barchester Chronicles (1982). Później zagrał w filmach telewizyjnych, grając tytułowego bohatera w Rasputin:Dark Servant of Destiny (1996), za który otrzymał Złoty Glob, nagrodę Emmy i nagrodę Screen Actors Guild Award. Rickman odszedł na raka trzustki 14 stycznia 2016 roku w wieku 69 lat. Jego ostatnie role filmowe to generał porucznik Frank Benson w thrillerze Eye in the Sky (2015) oraz gąsienica Absolem (głos) w Alicji po drugiej stronie lustra (2016).

Alan Rickman
Ilustracja
Alan Rickman (2011)
Imię i nazwisko

Alan Sidney Patrick Rickman

Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1946
Londyn

Data i miejsce śmierci

14 stycznia 2016
Londyn

Zawód

aktor, reżyser, scenarzysta

Współmałżonek

Rima Horton
(2012–2016, jego śmierć)

Lata aktywności

1978–2016

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Rickman podczas Tribeca Film Festival (2007)

Wczesne lataEdytuj

Alan Sidney Patrick Rickman urodził się w dzielnicy Acton w Londynie 21 lutego 1946 r.[6][7][8] w rodzinie o walijsko-irlandzkich korzeniach (irlandzkie pochodzenie od swojej babci ze strony ojca) jako syn gospodyni domowej Margaret Doreen Rose (z domu Bartlett) oraz angielskiego pracownika fabrycznego, malarza pokojowego i byłego montera samolotów z czasów II wojny światowej, Bernarda Williama Rickmana[8][9][10][11][12]. Jego ojciec był katolikiem, a matka metodystką[13]. Miał dwóch braci, starszego – projektanta graficznego Davida (ur. 1944) i młodszego – trenera tenisa Michela (ur. 1947) oraz młodszą siostrę – Sheilę (ur. 1950). Kiedy miał osiem lat, jego ojciec zmarł na raka, pozostawiając matkę, która wychowywała go i troje rodzeństwa samotnie.

Zanim Rickman poznał swoją długoletnią partnerkę Rimę Horton w wieku 19 lat, stwierdził, że jego pierwsze zauroczenie miało miejsce w wieku 10 lat w dziewczynie o imieniu Amanda w dniu sportu w jego szkole[14].

Jako dziecko próbował swoich sił w kaligrafii i malarstwie akwarelowym. Rickman uczęszczał do West Acton First School, następnie do Derwentwater Primary School w Acton, a następnie do Latymer Upper School w Londynie, gdzie zaangażował się w działalność teatralną. Rickman kontynuował naukę w Chelsea College of Art and Design w latach 1965–1968. Następnie uczęszczał do Royal College of Art w latach 1968–1970[15]. Jego wykształcenie pozwoliło mu pracować jako grafik dla magazynu Royal College of Art, ARK i Notting Hill Herald, który uważał za bardziej stabilny zawód niż aktorstwo; później powiedział, że szkoła teatralna „Nie była uważana za rozsądną w wieku 18 lat”[16][17].

Po ukończeniu studiów Rickman wraz z kilkoma przyjaciółmi otworzył studio graficzne o nazwie Graphiti, ale po trzech latach udanej działalności zdecydował, że zamierza zająć się aktorstwem zawodowo. Napisał z prośbą o przesłuchanie do Royal Academy of Dramatic Art (RADA)[18], na którą uczęszczał od 1972 do 1974[15]. Tam utrzymywał się, pracując jako garderobiany dla Sir Nigela Hawthorne’a i Sir Ralpha Richardsona[19]. Grał między innymi w sztukach Ghost i Miarka za miarkę, za role w nich zdobył złoty medal Bancrofta. W 1977 dołączył do Royal Shakespeare Company[20].

KarieraEdytuj

1980Edytuj

Po ukończeniu RADA, Rickman intensywnie współpracował z brytyjskim stałym zespołem teatralnym oraz z eksperymentalnymi grupami teatralnymi m.in. przy produkcjach w Royal Court Theatre, a także trzykrotnie pojawił się na Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu. W 1978 występował z Court Drama Group, zdobywając m.in. role w Romeo i Julii oraz A View from the Bridge. Pracując z Royal Shakespeare Company (RSC), został obsadzony w filmie As You Like It. W 1979 zagrał Vidala w ekranizacji Teresy Raquin Émila Zoli, jednak jego przełomową rolą okazała się postać Wielebnego Obadiaha Slope’a w The Barchester Chronicles (1982) – adaptacji BBC dwóch pierwszych Kronik Barchester(ang.) autorstwa Trollope’a[21][22][23].

W 1980 wyjechał do Stanów Zjednoczonych jako asystent reżysera przedstawienia komediowego Desperately Yours wystawianego na nowojorskim off-Broadwayu. Otrzymał główną rolę męską, wicehrabiego de Valmont, w produkcji Royal Shakespeare Company z 1985 r., adaptacji Niebezpiecznych związków Christophera Hamptona, w reżyserii Howarda Daviesa[24]. Po tym, jak produkcja RSC została przeniesiona na West End w 1986 i Broadway w 1987, Rickman otrzymał za swój występ zarówno nominację do nagrody Tony Award, jak i do Drama Desk Award[25].

W 1988 Rickman zagrał u boku Bruce’a Willisa, antagonistę, przywódcę terrorystów Hansa Grubera w thrillerze akcji Szklana pułapka – jego pierwszym filmie fabularnym. Rola ta przyniosła mu uznanie krytyków i miejsce na liście AFI 100 Lat...100 Bohaterowie i złoczyńcy, jako 46. najlepszy czarny charakter w historii kina[26]. Aby nakręcić scenę śmierci Hansa Grubera, aktor przyznał, że musiał skoczyć 3 lub 4-krotnie z budynku z wysokości 40 stóp na poduszkę wypełnioną powietrzem, przy czym doznał kontuzji kolana. Jego następnym filmem był The January Man (1989)[27].

1990Edytuj

Rola Rickmana jako szeryfa Nottingham w filmie Robin Hood: Książę złodziei (1991) – która przyniosła mu nagrodę BAFTA dla najlepszego aktora w roli drugoplanowej – sprawiła, że zyskał uznanie jako jeden z najlepszych aktorów do portretowania złoczyńców w filmach[28][29]. Następnie przyjął rolę Elliotta Marstona w Quigley na Antypodach (1990). Swoje romantyczne oblicze pokazał w rolach takich jak Jamie w Truly, Madly, Deeply (1991), Sinclair w Close My Eyes (1991), czy pułkownik Christopher Brandon w Rozważnej i romantycznej (1995). Kreacja Franza Antona Mesmera, twórcy teorii magnetyzmu zwierzęcego, przez jednych uznawanego za geniusza, przez innych za zwykłego oszusta, była pierwszą tytułową rolą Rickmana w filmie Mesmer (1994). Później wcielił się w tytułowego bohatera w Rasputin:Dark Servant of Destiny (1996), za który otrzymał Złoty Glob, nagrodę Emmy i nagrodę Screen Actors Guild Award[30].

W 1995 Rickman wyreżyserował Zimowego gościa w londyńskim Almeida Theatre(ang.), a dwa lata później przeniósł sztukę na ekrany kin, obsadzając Emmę Thompson oraz jej matkę – Phyllidę Law[31]. Na deskach teatru Rickman występował jako Mark Antony w Antony i Cleopatra (październik- grudzień 1998) z Helen Mirren jako Kleopatrą, w produkcji Royal National Theatre w Londynie. Spróbował swoich sił również jako postać komediowa Sir Alexander Dane / Dr Lazarus w kultowej, klasycznej parodii science-fiction Galaxy Quest (1999) oraz w Dogmie (1999), gdzie wcielił się w serafina Metatrona, głos Boga.

2000Edytuj

Rickman pojawił się w Victoria Wood with All the Trimmings (2000); świątecznym skeczu BBC z Victorią Wood, grając pułkownika w bitwie pod Waterloo, który jest zmuszony zerwać swoje zaręczyny[32]. W 2001 roku po raz pierwszy pojawił się jako Severus Snape, mistrz eliksirów, w Harrym Potterze i Kamieniu Filozoficznym. Grając w serii (2001-2011), traktował młodych aktorów na równi z sobą, zainspirował Matthew Lewisa, udzielając mu rad na temat przyszłej kariery[33] oraz był mentorem dla Daniela Radcliffe’a, który przyznał, że Rickman był obecny na każdym przedstawieniu teatralnym, zarówno w Londynie, jak i w Nowym Jorku, w którym młody aktor brał udział[34].

W 2002 roku Rickman wystąpił na scenie w komedii romantycznej Noëla Cowarda Private Lives. Po udanym występie w Albery Theatre na West End przeniósł się na Broadway i zakończył we wrześniu[35]. Razem z Katharine Viner Rickman skompilował sztukę My Name Is Rachel Corrie i wyreżyserował premierową produkcję w Royal Court Theatrew Londynie (kwiecień 2005). Zdobył nagrodę Theatre Goers’ Choice Awards dla najlepszego reżysera[36]. W 2003 został wiceprzewodniczącym Royal Academy of Dramatic Art (RADA).

Rickman zagrał w bożonarodzeniowej komedii romantycznej, nazywanej przez The Independent „nowoczesnym klasykiem” Love Actually (2003) jako Harry[37]. W 2005 roku użyczył głosu Marvinowi- androidowi w komedii science fiction Autostopem przez Galaktykę (2005). W 2007 roku zagrał laureata Nagrody Nobla w czarnej komedii Nobel Son (2007).

Był nominowany do nagrody Primetime Emmy Award za rolę dr. Alfreda Blalocka w produkcji HBO Something the Lord Made (2004). Zagrał także Alexa w Snow Cake (2006) oraz w Pachnidło: Historia mordercy (2006). Wystąpił jako sędzia Turpin w uznanym przez krytyków filmie Tima Burtona: Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007) u boku Johnny’ego Deppa, Heleny Bonham Carter i Timothy’ego Spalla.[38]

W 2009 roku Rickman otrzymał nagrodę Jamesa Joyce’a przyznawaną przez Towarzystwo Literacko-Historyczne University College Dublin[39]. W październiku i listopadzie 2010 roku Rickman zagrał tytułową rolę w sztuce John Gabriel Borkman w Abbey Theatre w Dublinie[40]. The Irish Independent nazwał występ Rickmana „zapierającym dech w piersiach”[41].

2010Edytuj

W 2010 roku zagrał w produkcji telewizyjnej BBC The Song of Lunch wraz z Emmą Thompson. W tym samym roku użyczył głosu gąsienicy Absolem w filmie Tima Burtona Alicja w Krainie Czarów (2010)[42].

Rickman ponownie pojawił się jako Severus Snape w ostatniej części serii o Harrym Potterze, Harry Potter i Insygnia Śmierci – część 2 (2011). W całej serii jego portret Snape’a zyskał szerokie uznanie krytyków[43]. Kenneth Turan z Los Angeles Times powiedział, że Rickman „jak zawsze robi najbardziej niezapomniane wrażenie”[44], podczas gdy Peter Travers z magazynu Rolling Stone nazwał Rickmana „wysublimowanym, dając nam wreszcie wgląd w tajemnicze, czuwające serce, które... Snape maskuje szyderczym uśmiechem”[45]. W mediach scharakteryzowano występ Rickmana jako godny nominacji do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego[46]. Otrzymał nominacje do nagród w 2011 roku, między innymi do Saturna i Scream Awards[47].

W listopadzie 2011 r. Rickman otworzył Seminar, nową sztukę Theresy Rebeck, w John Golden Theatre na Broadwayu[48]. Rickman, zakończywszy pracę w kwietniu, zdobył Nagrodę Publiczności Broadway.com dla Ulubionego Aktora w Sztuce[49] i był nominowany do nagrody Drama League Award[50]. Zagrał lorda Lionela Shahbandara w Gambicie (2012)[51], a potem Hilly’ego Kristala, założyciela punk-rockowego klubu CBGB w East Village, w filmie CBGB (2013)[52].

W 2014 roku wyreżyserował, współtworzył scenariusz i zagrał w filmie kostiumowym A Little Chaos. Film miał swoją premierę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto.[53] Tamże, w następnym roku zadebiutowała produkcja Eye in the Sky (2015), gdzie Rickman zagrał generała Franka Bensona. To był jego ostatni występ na ekranie. Film spotkał się z wielkim uznaniem, zdobywając wynik 95% na Rotten Tomatoes, na podstawie opinii 175 krytyków, z komentarzem: „Tak trzymający w napięciu jak ponadczasowy Eye in the Sky oferuje wspaniale zagrany – i wymagający niezwykłego wysiłku intelektualnego – spin współczesnego thrillera politycznego z czasów wojny”[54].

Odbiór publicznyEdytuj

Rickman został wybrany przez Empire jako jedna ze 100 Najseksowniejszych Gwiazd w historii kina (nr 34) w 1995 roku i zajął 59. miejsce na liście Empire „100 Najlepszych Gwiazd Filmowych Wszech czasów” w październiku 1997 roku. W 2009 i 2010 roku został po raz kolejny sklasyfikowany jako jedna ze 100 Najseksowniejszych Gwiazd według Empire, za każdym razem plasując się na 8. miejscu spośród 50 wybranych aktorów. Został wybrany do Royal Academy of Dramatic Art w 1993 roku, gdzie w 2003 roku został wiceprzewodniczącym oraz członkiem artystycznych komitetów doradczych i szkoleniowych oraz rady ds. rozwoju[55].

Rickman został wybrany na 19. miejsce w rankingu Najlepszych Żyjących Gwiazd Filmowych w wieku powyżej 50 lat i był dwukrotnie nominowany do nagrody Broadway’s Tony Award jako najlepszy aktor w sztuce teatralnej. The Guardian nazwał Rickmana „honorowym wyróżnieniem” na liście najlepszych aktorów, którzy nigdy nie otrzymali nominacji do Oscara[56].

Dwóch badaczy, językoznawca i inżynier dźwięku, stwierdzili, że „idealny [męski] głos” jest kombinacją głosów Rickmana i Jeremy’ego Ironsa na podstawie próbki 50 głosów[57]. BBC stwierdziło, że „dźwięczny, zniewalający głos Rickmana był jego wizytówką – sprawiał, że nawet jednoznaczne linie dialogu brzmiały przemyślanie i autorytatywnie”[58]. W ćwiczeniach z zakresu głosu podczas studiowania na GCSE z zajęć dramatu, Rickman został wyróżniony przez BBC za „doskonałą dykcję i artykulację”[59].

Rickman występuje w kilku utworach muzycznych, w tym w piosence skomponowanej przez Adama Leonarda zatytułowanej „Not Alan Rickman”[60]. Uznany aktor zagrał „Mistrza ceremonii”, zapowiadając różne instrumenty pod koniec pierwszej części Tubular Bells II (1992) Mike’a Oldfielda w utworze „The Bell”[61]. Rickman był jednym z artystów, którzy recytowali sonety szekspirowskie w albumie When Love Speaks (2002), a także wystąpił w teledysku szkockiego zespołu muzycznegoTexas zatytułowanym „In Demand”, który miał premierę w MTV Europe w sierpniu 2000 roku[62].

Życie prywatneEdytuj

W 1965 roku, w wieku 19 lat, Rickman poznał 18-letnią Rimę Horton, z którą się związał. Horton była później radną Partii Pracy w Kensington and Chelsea London Borough Council (1986–2006) oraz wykładowcą ekonomii na Kingston University[63][64]. W 2015 roku Rickman potwierdził, że pobrali się podczas prywatnej ceremonii w Nowym Jorku w 2012 roku. Mieszkali razem od 1977 roku aż do śmierci Rickmana. Para nie miała dzieci[65].

Brat Rickmana, Michael, jest radnym dystryktu Partii Konserwatywnej w Leicestershire[66].

Rickman był aktywnym patronem fundacji badawczej Saving Faces[67] i honorowym prezesem International Performers’ Aid Trust, organizacji charytatywnej, która działa na rzecz walki z ubóstwem wśród artystów scenicznych na całym świecie[68].

Omawiając politykę, Rickman powiedział, że „urodził się jako pełnoprawny członek Partii Pracy”[69]. Jego ostatnią nagraną pracą przed śmiercią był krótki film, który pomógł studentom Uniwersytetu Oksfordzkiego zebrać fundusze dla Save the Children i Refugee Council[70].

Choroba i śmierćEdytuj

W sierpniu 2015 r. Rickman przeszedł przemijający atak niedokrwienny, który doprowadził do rozpoznania raka trzustki[71]. Wyjawił informację o swojej chorobie wyłącznie najbliższym. 14 stycznia 2016 roku zmarł w Londynie w wieku 69 lat[72]. Jego szczątki zostały poddane kremacji 3 lutego 2016 r. w krematorium West London w Kensal Green. Prochy aktora zostały przekazane jego żonie – Rimie Horton. Jego ostatnie dwa filmy, Eye in the Sky i Alicja po drugiej stronie lustra, zostały zadedykowane jego pamięci, podobnie jak The Limehouse Golem, który miał być jego kolejnym projektem[73].

DziedzictwoEdytuj

Juliet Stevenson opowiedziała historię o tym, jak Rickman wykorzystał swoje honorarium z Harry’ego Pottera: kiedy wychodzili z nim na kolację, a ktoś próbował zapłacić, Rickman zawsze wymykał się pierwszy i płacił kartą. W ten sposób upewniał się, że nikt nie miał nawet okazji spojrzeć na rachunek. Jeśli ktoś próbował się sprzeciwić, po prostu odpowiadał: „Dwa słowa: Harry Potter”.

Peter Kyle wspominał Rickmana: „Desperacko chciał, aby ludzie wykorzystywali cały swój talent i nienawidził, gdy przyjaciele ściągali samych siebie w dół. Kiedyś ze śmiechem powiedziałem: „Uniwersytet zasugerował, żebym zrobił doktorat, ale nie jestem wystarczająco bystry, żeby to zrobić.” Zbeształ mnie za niedocenianie własnego potencjału, za pójście na łatwiznę przez nieprzyjmowanie czegoś trudne, ale faktycznie osiągalne. Zabrał mnie z powrotem do swojego mieszkania i posadził ze swoją partnerką Rimą, która była wykładowcą i od tego momentu zrobił pierwszy krok do tego, żebym został doktorem Peterem Kyle.”

Jedna z reporterek podzieliła się swoim doświadczeniem w pracy z Rickmanem: „Miałam ogromną przyjemność kilkakrotnie przeprowadzić wywiad z Alanem jako dziennikarz. Kiedy podczas wywiadu wylałam napój na moją sukienkę, po prostu zabrał mnie za rękę na drugą stronę ulicy do naprawdę fajnego sklepu, żeby kupić dla mnie nową sukienkę”.

Justin Long wspominał swoje doświadczenie na początku swojej kariery: „Kiedy zacząłem z nim [Alanem] pracować nad Galaxy Quest, byłem młodym aktorem o bardzo szeroko otwartych oczach, który robił swój pierwszy film (...) Traktował wszystkich tak samo. Zawsze siedział i jadł obiad z załogą. Zostawał i robił zdjęcia poza kamerą dla innych aktorów. Był równie hojny w czasie przerw, pozwalając mnie i Jeremy’emu Howardowi korzystać z jego wiedzy jakbyśmy byli głodnymi, młodymi sępami aktorskimi.”[74]

Wkrótce po śmierci Rickmana, fani stworzyli pomnik pod znakiem „Peron 9¾” na londyńskim dworcu kolejowym King’s Cross.[75] Po ogłoszeniu odejścia aktora, w mediach społecznościowych pojawiły się hołdy od gwiazd, które z nim współpracowały. Ponieważ jego choroba nie była publicznie znana, niektórzy – jak Ralph Fiennes, który napisał, że „nie może uwierzyć, że [Alan] odszedł” i Jason Isaacs, którego „ominęła okropna wiadomość”[63]. Sir Michael Gambon powiedział BBC Radio 4, że był „wspaniałym przyjacielem” i „prawdziwym człowiekiem teatru i sceny”[76]. Podczas przedstawienia sztuki na West End, która uczyniła go gwiazdą (Niebezpieczne związki), został zapamiętany jako „wielki człowiek brytyjskiego teatru”[77].

J.K. Rowling, nazwała Rickmana „wspaniałym aktorem i wspaniałym człowiekiem”. Emma Watson napisała: „Czuję się tak szczęśliwa, że pracowałam i spędziłam czas z tak wyjątkowym mężczyzną i aktorem. Naprawdę będzie mi brakowało naszych rozmów”. Daniel Radcliffe docenił jego lojalność i wsparcie: „Jestem pewien, że przyszedł i zobaczył wszystko, co robiłem na scenie zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w Ameryce. Nie musiał tego robić”. Evanna Lynch powiedziała, że „był taki miły i hojny w chwilach, w których nie grał Snape’a”[78]. Rupert Grint powiedział: „chociaż odszedł, zawsze będę słyszał jego głos”[63]. Johnny Depp, który zagrał u boku Rickmana w dwóch filmach Tima Burtona, skomentował: „Ten głos, ta osobowość. Nie ma już nikogo tak wyjątkowego. On był wyjątkowy”[79].

Kate Winslet, która złożyła Rickmanowi hołd podczas rozdania nagród London Film Critics’ Circle Awards, wspominała go jako ciepłego i hojnego[80], dodając: „I ten głos! Och, ten głos”. Dame Helen Mirren powiedziała, że głos Rickmana „może sugerować miód lub ukryte ostrza”[63]. Emma Thompson pamiętała „nieustępliwość, która uczyniła go wielkim artystą, jakim był – jego niewysłowiony i cyniczny dowcip, jasność, z jaką widział większość rzeczy, w tym mnie… Wiele się od niego nauczyłam”[81].

Colin Firth powiedział The Hollywood Reporter, że jako aktor Rickman był mentorem[82]. John McTiernan, reżyser Szklanej pułapki, powiedział, że Rickman był antytezą nikczemnych ról, z których był najbardziej znany na ekranie[83]. Sir Ian McKellen napisał: „za posępną twarzą [Rickmana], która była równie piękna, gdy pogrążona była w wesołości, kryła się super-aktywna dusza, dążący i zdobywający [cel] super-bohater, skromny, ale całkowicie skuteczny”[81]. Kevin Smith opowiedział historię o Rickmanie w swoim podcaście Hollywood Babble On. Rodzina Rickmana złożyła podziękowania „za wiadomości z kondolencjami”[84]

FilmografiaEdytuj

AktorEdytuj

Reżyser i scenarzystaEdytuj

Producent wykonawczyEdytuj

  • 2001: Willows (krótkometrażowy)

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Thomas S. Hischak: Disney Voice Actors: A Biographical Dictionary. McFarland, 2011, s. 179. ISBN 978-0-7864-8694-6. [dostęp 2016-01-14].
  2. ↑ Alan Rickman. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-01-14]. (ang.).
    • Alan Rickman. filmstarts.de. [dostęp 2016-01-14]. (niem.).
  3. ↑ David Thomson: The New Biographical Dictionary of Film: Sixth Edition. Knopf Doubleday Publishing Group, 2014, s. 2466 (z adresu www, liczba stron: 1168). ISBN 978-1-101-87470-7. [dostęp 2016-01-14].
  4. ↑ Alan Rickman, giant of British film and theatre, dies at 69. The Guardian. [dostęp 2016-01-14]. (ang.).
    • Alan Rickman: Dead at 69. tmz.com. [dostęp 2016-01-14]. (ang.).
  5. ↑ Alan Rickman nie żyje. Aktor miał 69 lat, chorował na raka. Gazeta.pl, 2016-01-14. [dostęp 2016-01-14].
    • Alan Rickman. allocine.fr. [dostęp 2016-01-14]. (fr.).
  6. ↑ Neil Sinyard, Rickman, Alan Sidney Patrick (1946–2016), actor and director, „Oxford Dictionary of National Biography”, Oxford University Press, 2020, DOI: 10.1093/odnb/9780198614128.013.110099 [dostęp 2022-07-09].
  7. ↑ Sabyasachi Bhattacharya, Remembering Leo Kadanoff, „Resonance”, 21 (10), 2016, s. 869–874, DOI: 10.1007/s12045-016-0397-2, ISSN 0971-8044 [dostęp 2022-07-09].
  8. ↑ a b Maureen Paton, Alan Rickman. The unauthorised biography, London: Virgin, 1996, ISBN 1-85227-630-4, OCLC 35958391 [dostęp 2022-07-09].
  9. ↑ Oksana Sarkisova, Across One Sixth of the World: Dziga Vertov, Travel Cinema, and Soviet Patriotism, „October”, 121, 2007, s. 19–40, DOI: 10.1162/octo.2007.121.1.19, ISSN 0162-2870 [dostęp 2022-07-09].
  10. ↑ John Haskey, Cohabitation and births outside marriage after 1970, Palgrave Macmillan, DOI: 10.1057/9781137396273.0015 [dostęp 2022-07-09].
  11. ↑ Julie Messer, Unexplained deaths in infancy, England and Wales, 2007, „Health Statistics Quarterly”, 43 (1), 2009, s. 63–67, DOI: 10.1057/hsq.2009.29, ISSN 2040-1574 [dostęp 2022-07-09].
  12. ↑ I.F. Alekseenko, [Fractional identification of proteins of erythrocyte hemolysate subjected to disc electrophoresis in polyacrylamide gel], „Zdravookhranenie Kirgizii” (5), 1975, s. 35–36, ISSN 0132-8867, PMID: 1939 [dostęp 2022-07-09].
  13. ↑ Books Received October 16, 2006 to January 15, 2007, „College Literature”, 34 (2), 2007, s. 302–303, DOI: 10.1353/lit.2007.0012, ISSN 1542-4286 [dostęp 2022-07-09].
  14. ↑ Laura Iozzino i inni, Neurocognition and social cognition in patients with schizophrenia spectrum disorders with and without a history of violence: results of a multinational European study, „Translational Psychiatry”, 11 (1), 2021, DOI: 10.1038/s41398-021-01749-1, ISSN 2158-3188 [dostęp 2022-07-09].
  15. ↑ a b Rickman, Alan (21 Feb. 1946–14 Jan. 2016), actor, „Who Was Who”, Oxford University Press, 2007, DOI: 10.1093/ww/9780199540884.013.u32519 [dostęp 2022-07-09].
  16. ↑ AUGUST 2016, „TAPPI Journal”, 15 (8), 2016, DOI: 10.32964/tj15.8, ISSN 0734-1415 [dostęp 2022-07-09].
  17. ↑ Eithne Nightingale, Child Migrant Stories: experiences of play of children who migrated to East London from 1930 to the present day, „International Journal of Play”, 5 (3), 2016, s. 340–342, DOI: 10.1080/21594937.2016.1233931, ISSN 2159-4937 [dostęp 2022-07-09].
  18. ↑ Cindy Rosenthal, Joan MacIntosh: Interview, July 2008, London: Palgrave Macmillan UK, 2011, s. 196–212, DOI: 10.1057/9780230306059_14, ISBN 978-1-349-31806-3 [dostęp 2022-07-09].
  19. ↑ NETWATCH: Botany’s Wayback Machine, „Science”, 316 (5831), 2007, s. 1547–1547, DOI: 10.1126/science.316.5831.1547d, ISSN 0036-8075 [dostęp 2022-07-09].
  20. ↑ Anna Baranowska-Ślusarek, Alan Rickman nie żyje. Zmarł aktor znany m.in. z „Harry’ego Pottera”, rmf24.pl, 14 stycznia 2016 [dostęp 2016-01-14].
  21. ↑ Alan Rickman: Beguiling monster who made Cherie weak at the knees”. The Independent. 7 March 2017.
  22. ↑ Staff (14 January 2016). „British actor Alan Rickman dies aged 69". RTÉ.ie. Raidió Teilifís Éireann.
  23. ↑ Shoard, Catherine (14 January 2016). „Alan Rickman, giant of British screen and stage, dies at 70". The Guardian. London.
  24. ↑ Rich, Frank (1 May 1987). „Stage: Carnal abandon in Les Liaisons Dangereuses”. The New York Times.
  25. ↑ Brooks, Katherine (14 January 2016). „Alan Rickman Was A Great Film Actor, But He Was A Master of Theater First”. The Huffington Post.
  26. ↑ „AFI’s 100 Years...100 Heroes & Villains”. AFI.com. 7 May 2007.
  27. ↑ Alan Rickman for „Die Hard” 1988 – Bobbie Wygant Archive. [dostęp 2022-07-26].
  28. ↑ The Screening Room’s Top 10 British Villains Archived 24 February 2008 at the Wayback Machine, CNN.
  29. ↑ McFerran, Ann (9 August 1991). „Alan Rickman: Villain”. Entertainment Weekly.
  30. ↑ „Alan Rickman”. Television Academy. 17 October 2012.
  31. ↑ „Film: Em and Phyllida keep it in the family”. The Independent. 15 January 2015.
  32. ↑ „Christmas TV’s First Ladies”. BBC News. 25 December 2000.
  33. ↑ Remembering Alan Rickman: Matthew Lewis opens up about how he made him a better actor. [dostęp 2022-07-26].
  34. ↑ He did not treat me like a child: Daniel Radcliffe pays a touching tribute to Alan Rickman, www.dailyo.in [dostęp 2022-07-26] (ang.).
  35. ↑ Brantley, Ben. „Theater Review; Take Hate, Add Love and Shake Tenderly for a Coward Cocktail”. The New York Times, 29 April 2002.
  36. ↑ Greenhouse, Abraham (18 January 2016). „Rachel Corrie’s family pays tribute to Alan Rickman”. The Electronic Intifada. Retrieved 14 January 2022.
  37. ↑ „Love Actually: We now (finally) know what happened with Alan Rickman and Emma Thompson’s Harry and Karen”. The Independent. 13 October 2020.
  38. ↑ Ebert, Roger (21 December 2007). „Sweeney Todd The Demon Barber of Fleet Street”. rogerebert.suntimes.com.
  39. ↑ Staff (14 January 2016). „British actor Alan Rickman dies aged 69". RTÉ.ie. Raidió Teilifís Éireann.
  40. ↑ „Abbey Theatre – Amharclann na Mainistreach”. Abbeytheatre.ie. 16 July 2011.
  41. ↑ Staff (17 October 2010). „Stars set stage alight in Ibsen’s dark tale”. The Irish Independent.
  42. ↑ Coveney, Michael (14 January 2016). „Alan Rickman obituary”. The Guardian. London, UK.
  43. ↑ Singh, Anita (7 July 2011). „Daniel Radcliffe: Alan Rickman deserves Oscar nomination for Severus Snape”. The Daily Telegraph. London.
  44. ↑ Turan, Kenneth (13 July 2011). „Movie review: 'Harry Potter and the Deathly Hallows – Part 2'”. Los Angeles Times.
  45. ↑ Travers, Peter (13 July 2011). „Harry Potter and the Deathly Hallows, Part 2". Rolling Stone.
  46. ↑ Schwartz, Terri (9 November 2011). „'Harry Potter and the Deathly Hallows’ For Your Consideration Oscars Ad Launched”. MTV. Lukac, Michael (15 July 2011). „Harry Potter: Alan Rickman Destined for Oscar Nomination?”. International Business Times.
  47. ↑ Boucher, Geoff (7 September 2011). „'Harry Potter,' ‘X-Men: First Class’ lead Scream Awards”. Los Angeles Times.
  48. ↑ Brantley, Ben (20 November 2011). „Shredding Egos, One Semicolon at a Time – ‘Seminar’ by Theresa Rebeck, a review”. The New York Times.
  49. ↑ Brantley, Ben (15 May 2012). „Alan Rickman’s Broadway.com Audience Choice Award Win Brings Back Memories of a ‘Very Good Time’ in Seminar”. Broadway.com.
  50. ↑ Brantley, Ben (24 April 2012). „2012 Drama League Award Nominations Announced!”. Broadwayworld.com.
  51. ↑ „A Caper by the Coens, With a Fake Monet”. The New York Times. 11 February 2016.
  52. ↑ Kit, Borys (12 September 2012). The New York Times (ed.). „Alan Rickman to Play CBGB Founder in Biopic”.
  53. ↑ „A Little Chaos (2015)”. Rotten Tomatoes. 21 November 2020.
  54. ↑ „Eye in the Sky (2015)”. Rotten Tomatoes. (21 November 2020).
  55. ↑ Staff (14 January 2016). „Alan Rickman, 1946–2016”. Royal Academy of Dramatic Art.
  56. ↑ Singer, Leigh (19 February 2009). „Oscars: the best actors never to have been nominated”. The Guardian. London, UK.
  57. ↑ „Formula 'secret of perfect voice'”. BBC News. 30 May 2008.
  58. ↑ „A Tribute to Alan Rickman, beloved actor and director”. Iowa State Daily. (10 March 2020).
  59. ↑ „Using your voice”. BBC. (10 March 2020).
  60. ↑ „Leonardism (2007)”. Themessagetapes.com (Adam Leonard’s website). 12 October 2010.
  61. ↑ „Tubular Bells II”. Tubular.net (11 May 2008).
  62. ↑ „Biography of Alan Rickman”. Dominic Wills/Talktalk.co.uk. (11 October 2012).
  63. ↑ a b c d Shoard, Catherine; Spencer, Liese; Wiegand, Chris; Groves, Nancy; Beaumont-Thomas, Ben (14 January 2016). „'We are all so devastated’: acting world pays tribute to Alan Rickman”. The Guardian. London.
  64. ↑ McGlone, Jackie (31 July 2006). „A man for all seasons”. The Scotsman. Edinburgh.
  65. ↑ Chiu, Melody (23 April 2015). „Alan Rickman and Longtime Love Rima Horton Secretly Wed 3 Years Ago”. People.
  66. ↑ „Councillor Michael Rickman”. harborough.gov.uk.
  67. ↑ Staff (14 January 2016). „Farewell to our wonderful patron, Alan Rickman”. Saving Faces.
  68. ↑ Rickman, Alan. „A message from the President”. IPAT (26 February 2016).
  69. ↑ Shoard, Catherine (14 January 2016). „Alan Rickman, giant of British screen and stage, dies at 70". The Guardian. London.
  70. ↑ Saul, Heather (14 January 2016). „Alan Rickman was helping students raise money for refugees just weeks before his death”. Independent. Independent.
  71. ↑ Saul, Heather (15 January 2016). „Alan Rickman: British actor died from 'pancreatic cancer'”. The Independent.
  72. ↑ Itzkoff, Dave; Rogers, Katie (14 January 2016). „Alan Rickman, Watchable Villain in Harry Potter and Die Hard, Dies at 69". The New York Times.
  73. ↑ Ritman, Alex (9 September 2016). „Toronto: Producer Stephen Woolley Talks Dedicating ‘Limehouse Golem’ to Alan Rickman”. The Hollywood Reporter.
  74. ↑ 10 Stories About Alan Rickman That Prove He Was a Man of Endless Kindness, Bright Side – Inspiration. Creativity. Wonder., 9 lutego 2021 [dostęp 2022-07-26] (ang.).
  75. ↑ Gettell, Oliver (14 January 2016). „Harry Potter fans honor Alan Rickman at Platform 9¾". Entertainment Weekly.
  76. ↑ „Alan Rickman dead: Emma Thompson, Sir Michael Gambon and Stephen Fry lead tributes to actor”. The Independent.
  77. ↑ „West End stars pay tribute to ‘great’ Alan Rickman at play that forged his movie career”. London Evening Standard.
  78. ↑ Lynch, Evanna [@Evy_Lynch] (14 January 2016). „I’ll also never forget how scary it was to accidentally bump into him as Snape...” (Tweet). Retrieved 14 January 2016 – via Twitter.   Lynch, Evanna [@Evy_Lynch] (14 January 2016). „Am not prepared for a world without Alan Rickman...” (Tweet). Retrieved 14 January 2016 – via Twitter.
  79. ↑ „Depp Pays Tribute To ‘Unique Talent’ Rickman”. MSN.
  80. ↑ Shahrestani, Vin (18 January 2016). „Kate Winslet tearfully remembers Alan Rickman at awards”. The Daily Telegraph.
  81. ↑ a b Park, Andrea (14 January 2016). „Stars mourn Alan Rickman on social media”. CBS News.
  82. ↑ Westbrook, Caroline (20 January 2016). „Colin Firth pays touching tribute to Alan Rickman, saying he was ‘in awe’ of the actor”. Metro.
  83. ↑ McTiernan, John (19 January 2016). „Die Hard Director John McTiernan on Alan Rickman: 'He Had a Gift for Playing Terrifying People'”. The Hollywood Reporter.
  84. ↑ Innes, Sheila (5 January 2016). „Thanks for the tributes”. LinkedIn (Sheila Innes). Retrieved 28 July 2016.   Owen, David W. (15 January 2016). „Brother is left ‘broken’ by Alan Rickman’s death”. Leicester Mercury.

BibliografiaEdytuj

  • Alan Rickman w bazie IMDb (ang.)
  • Alan Rickman w bazie the Internet Broadway Database
  • Alan Rickman w bazie the TCM Movie Database
  • Alan Rickman w bazie AllMovie
  • Alan Rickman w bazie Emmys.com
  • Rickman w bazie Aveleyman website
  • Rickman news and commentary in The Independent

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alan_Rickman&oldid=68994051”