Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi
Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi – ulica w centrum Łodzi biegnąca od ulicy Zielonej do ulicy Wólczańskiej na obszarze dawnej dzielnicy Śródmieście. Ulica na całej długości znajduje się na terenie osiedla Katedralna i jest południowym przedłużeniem ulicy Zachodniej[1].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Centrum | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Aleja w maju 2007 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo |  Polska
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | Łódź | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Łodzi   aleja Tadeusza Kościuszki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  aleja Tadeusza Kościuszki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  aleja Tadeusza Kościuszki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51°45′42″N 19°27′19″E/51,761528 19,455333 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Aleja Tadeusza Kościuszki jest przecznicą alei Adama Mickiewicza, położoną równolegle do ulicy Piotrkowskiej. Od Zielonej do Żwirki na środku ulicy znajduje się wydzielone torowisko tramwajowe. Aleja jest arterią komunikacyjną centrum Łodzi – przebiega tam trasa Łódzkiego Tramwaju Regionalnego.
Historia ulicyEdytuj
Pierwszy odcinek alei został wytyczony w 1865 roku[2][3]. Od 1873 obowiązywała oficjalna nazwa Spacerowa (używano również określeń Promenada i Promenadowa)[2]. W roku 1875 grupa osiemnastu właścicieli posesji położonych przy ulicy Piotrkowskiej pomiędzy numerami 129 a 163, pod przewodnictwem Józefa Gampego i Ernesta Kindermanna, zwróciło się z prośbą do władz miasta o pozwolenie na podział działek (ciągnących się równoleżnikowo od Piotrkowskiej do Wólczańskiej) i wyznaczenie nowej ulicy. Kolejna prośba została przedstawiona w 1884 roku, a ostatecznie odcinek ulicy: Rozwadowska (obecnie Zamenhofa) – Św. Anny (obecnie Mickiewicza) wytyczono w 1888 roku[4]. Odcinek figurował na mapach jako Nowo-Spacerowa. Oba odcinki połączono po przejęciu przez Magistrat (1904) części posesji należącej do Braci morawskich, na której znajdował się dom modlitewny[5] i oznaczono jedną nazwą jako Spacerową. W 1913 ulicę wydłużono do Karola (obecna ul. Żwirki)[2].
W 1917 w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki nazwę zmieniono na obecnie obowiązującą[2]. Droga miała wtedy dwie jednokierunkowe brukowane jezdnie z deptakiem pośrodku. W 1927 na krótkim odcinku uruchomiono tramwaje, a w 1950 pojawiły się na całej długości (czyli do Żwirki) – zlikwidowano wtedy deptak i w jego śladzie uruchomiono tramwaje, które jeżdżą do dziś[3]. W latach 1940–1945 ulica nosiła nazwę Hermann Göring Straβe[6]. W 1957 roku ponownie wydłużono ulicę – tym razem do Radwańskiej[2], a w 2016 rozpoczęła się budowa kolejnego przedłużenia, do ul. Wólczańskiej[7]. Nowy fragment ulicy oddano do użytku w październiku 2017 roku.
Ważniejsze obiekty przy ulicyEdytuj
Przy alei Kościuszki znajdują się między innymi:
- nr 1 – kamienica Mieczysława Pinkusa i Jakuba Lende (róg Zielonej)
- nr 4 – rektorat Uniwersytetu Medycznego
- nr 5/7 – wieżowiec Poczty Polskiej
- nr 12 – budynek centrali telefonicznej PAST (obecnie Telekomunikacja Polska)
- nr 14 – łódzki oddział okręgowy NBP
- nr 15 – gmach PKO (pierwotnie siedziba Banku Handlowego w Łodzi)
- nr 21 – kamienica Nissena Rosenbluma
- nr 23/25 – dawna fabryka Maksa Wilczyńskiego i Jakuba Hirszberga[8]
- nr 33/35 – pałac Wilhelma Lürkensa (vis-à-vis pasażu Rubinsteina)
- nr 53 – kamienica Henryka Brautigama
- nr 57 – oddział PZU
- nr 63 – oddział Banku Pekao (dawna łódzka siedziba Banku Gospodarstwa Krajowego)
- nr 65 – gmach dawnego Niemieckiego Gimnazjum Reformowanego (obecnie budynek Uniwersytetu Łódzkiego – Wydział Filologiczny)
- nr 68 – hotel Światowit
- nr 69 – zabytkowa kamienica wielkomiejska
- nr 83 – Izba Skarbowa
- nr 88 – willa Alfreda Jarischa
- nr 93 – kamienica Zygmunta Dejczmana
- nr 107/109 – sąd rejonowy Łódź Śródmieście (dawna siedziba Komitetu PZPR)[9]
- nr 121 – Archiwum Państwowe w Łodzi[10]
Budynki położone pod numerami 1, 4, 14, 15, 33/35, 53, 57, 65, 69, 83, 88 i 93 są wpisane do rejestru zabytków NID[11].
Do listopada 1939 na rogu Kościuszki (nr 2) i Zielonej znajdowała się synagoga reformowana[12].
Komunikacja miejskaEdytuj
Aleją Kościuszki przebiegają linie tramwajowe i autobusowe MPK Łódź łącznie z liniami nocnymi[13].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Uchwała w sprawie nadania statutu Osiedlu Katedralna. W: Akty prawne i projekty aktów prawnych [on-line]. bip.uml.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ a b c d e Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń: Aleja Tadeusza Kościuszki. W: Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi [on-line]. log.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ a b Tramwaje na alei Tadeusza Kościuszki w latach 1927–1950. mkmlodz.webd.pl; Łódzkie Tramwaje i Autobusy; web.archive. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Rynkowska 1970 ↓, s. 147–148.
- ↑ Rynkowska 1970 ↓, s. 148.
- ↑ Kościuszki Tadeusza Aleja. W: Baza: Ulice Łodzi [on-line]. wimbp.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Budowa przedłużenia alei Kościuszki. Będą utrudnienia na Wólczańskiej. dzienniklodzki.pl, 2016-10-13. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ Wiesław Pierzchała: Łódź: odnowiono cenny zabytek przy alei Kościuszki. dzienniklodzki.pl, 2010-09-06. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi. fotopolska.eu. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Archiwum Państwowe w Łodzi; Adresy i telefony. lodz.ap.gov.pl. [dostęp 2019-10-25].
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie. 2020-09-30. s. 40. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Wielka Synagoga. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-05-29].
- ↑ Trasy i rozkłady jazdy. mpk.lodz.pl. [dostęp 2014-05-29].
BibliografiaEdytuj
- Anna Rynkowska, Ulica Piotrkowska, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1970, ISBN 978-83-939822-4-0.