Aleksander Maciesza

polski lekarz, antropolog, fotografik i działacz społeczny

Aleksander Bolesław Maciesza (ur. 16 czerwca 1875[1] w Tomsku na Syberii, zm. 10 października 1945 w Płocku) – burmistrz i prezydent miasta Płocka, lekarz, antropolog, fotografik i regionalista płocki.

Aleksander Maciesza
Ilustracja
1906
Data i miejsce urodzenia

16 czerwca 1875
Tomsk

Data i miejsce śmierci

10 października 1945
Płock

Prezydent Płocka
Okres

od 1918
do 1919

Następca

Antoni Michalski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi

Życiorys edytuj

Aleksander Maciesza był synem Stefana i Karoliny z Gintowtów, zesłańców polskich za udział w powstaniu styczniowym. Jego młodszym bratem był Adolf (1878–1929, także późniejszy lekarz oraz wojskowy i poseł). W Tomsku się wychowywał i ukończył gimnazjum, a w 1898 wydział medycyny miejscowego uniwersytetu. Po studiach został lekarzem obwodowym w Górach Ałtajskich. Jednocześnie poszerzał wiedzę specjalizując się w zakresie okulistyki w Petersburgu i gromadził materiały poświęcone dziejom Polaków na Syberii.

W 1901 otrzymał w Płocku stanowisko lekarza więziennego. Pracował też w miejscowym szpitalu św. Aleksego, w którym zorganizował oddział okulistyczny. W następnych latach prowadził też prywatną praktykę lekarską, stworzył i prowadził poradnię przeciwjagliczą.

Od 1902 był członkiem Ligi Narodowej, w 1906 był posłem do Dumy w Petersburgu. Dzięki jego staraniom w 1906 powstało w Płocku Gimnazjum Polskie im. W. Jagiełły, w którym objął stanowisko lekarza szkolnego oraz nauczyciela higieny i anatomii. Od 1917 był przewodniczącym Rady Miejskiej, a następnie burmistrzem Płocka. Po odzyskaniu niepodległości, od listopada 1918 do 9 września 1919 sprawował urząd prezydenta miasta.

W 1920 przewodniczył Związkowi Obrony Ojczyzny w Płocku, którego głównym celem była obrona miasta przed bolszewikami. Następnie wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie był lekarzem w stopniu majora. Od 1927 był prezesem Płockiego Towarzystwa Lekarskiego. Występował z odczytami na zjazdach lekarzy, był współpracownikiem, a często członkiem honorowym wielu organizacji lekarskich, jego referaty publikowano w fachowej prasie medycznej. Krzewił wiedzę z zakresu higieny organizując objazdowe wystawy.

Prowadził rozległe badania antropologiczne, był autorem m.in. publikacji: Puszczanie przasnyscy, Oczodoły Polek i Polaków oraz Osobnik jako przedmiot studiów antropologicznych. Za zasługi w tej dziedzinie został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Międzynarodowego Instytutu Antropologii.

W 1907 był jednym z inicjatorów reaktywowania Towarzystwa Naukowego Płockiego i został wówczas jego prezesem. Funkcję tę sprawował do śmierci. Za jego prezesury TNP prowadziło ożywioną działalność badawczą i popularyzatorską, rozwinęło swoją Bibliotekę im. Zielińskich oraz muzeum. Zainicjował wydawanie Rocznika TNP. Maciesza był znanym propagatorem regionalizmu, organizował liczne wycieczki krajoznawcze, z żoną Marią opracowali Przewodnik po Płocku. Z inicjatywy Macieszy powstała gazeta Głos Płocki, on sam współpracował również z innymi lokalnymi czasopismami (Głos Mazowsza, Życie Mazowsza). Był członkiem redakcji Polskiego Słownika Biograficznego przygotowując życiorysy znanych płocczan. W sumie ogłosił drukiem ponad 100 pozycji. Pozostawił również 11 rękopisów.

Pasją Aleksandra Macieszy była fotografia, którą traktował jako formę dokumentacji naukowej. Spisał dzieje fotografii polskiej w latach 1839–1889 (wydane drukiem w 1972 nakładem TNP)[2].

Działał w wielu organizacjach społecznych, m.in. w towarzystwach: krajoznawczym, kolarskim, wioślarskim, ochotniczej straży pożarnej, także w Towarzystwie Dobroczynnym, Radzie Opiekuńczej m. Płocka i Towarzystwie Popierania Pomocy Społecznej.

W 1936 roku był kierownikiem Przychodni Przeciwjaglicznej Powiatowej w Płocku przy ulicy Sienkiewicza 23. Swój bogaty księgozbiór przekazał Bibliotece im. Zielińskich. Ciało Aleksandra Macieszy spoczywa we wspólnym grobie z małżonką Marią na katolickim Cmentarzu Miejskim w Płocku. W październiku 2005 nagrobek został odrestaurowany przez Towarzystwo Naukowe Płockie.

Jego żoną była Maria, z domu Ehrlich, primo voto Kunklowa (1869–1953).

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Jego imię nosi płocka ulica na osiedlu Winiary, Szkoła Podstawowa nr 8 w Płocku[6] i VII Liceum Ogólnokształcące w Płocku[7].

Jest patronem Płockiego Towarzystwa Fotograficznego[8], które od 1985 przyznaje Medal im. Aleksandra Macieszy za osiągnięcia dla fotografii i kultury[9].

Przypisy edytuj

  1. Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski ... s. 830, jako rok urodzenia podał 1876.
  2. Biogram na stronie Płockiego Towarzystwa Fotograficznego im. Aleksandra Macieszy. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-20].
  3. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy społecznej i zawodowej”.
  4. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 26.
  5. M.P. z 1931 r. nr 133, poz. 200 „za zasługi położone na polu naukowem oraz za owocną działalność w dziedzinie regjonalizmu”.
  6. Szkoła Podstawowa nr 8 im. Aleksandra Macieszy w ZS nr 5. ppo.zjoplock.pl. [dostęp 2019-03-20].
  7. Płocki Portal Oświatowy, ppo.zjoplock.pl [dostęp 2021-10-24].
  8. Płockie Towarzystwo Fotograficzne im. Aleksandra Macieszy. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-20].
  9. Medal im. Al. Macieszy. oficjalna strona PTF. [dostęp 2019-03-20].

Bibliografia edytuj

  • Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1936 rok, Biuro Propagandy Polskiej Medycyny przy Naczelnej Izbie Lekarskiej, Warszawa 1936.
  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 452. [dostęp 2020-07-30].

Linki zewnętrzne edytuj