Aleksander Wasiutyński
Aleksander Feliks Marceli Hieronim Wasiutyński (ur. 13 grudnia 1859 w Lisowicach, zm. 17 października 1944 w Wodzisławiu) – profesor Politechniki Warszawskiej, światowej sławy ekspert specjalista w dziedzinie kolejnictwa, pionier w zakresie badania toru podczas jazdy pociągów. Twórca koncepcji przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego i budowy linii średnicowej w Warszawie.
 prof. Aleksander Wasiutyński na zjeździe Związku Polskich Inżynierów Kolejowych w Warszawie, październik 1926 | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
13 grudnia 1859 |
| Data i miejsce śmierci |
17 października 1944 |
| profesor zwyczajny nauk technicznych | |
| Alma Mater |
Instytut Inżynierów Komunikacji |
| Doktorat |
1899 |
| Profesura |
1909 |
| Doktor honoris causa Politechnika Lwowska – 1925 | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie Leonarda Wojciecha (1816–1899), ziemianina, i Heleny Rozalii z Bentkowskich (1828–1898). W 1879 ukończył IV Gimnazjum Miejskie w Warszawie i zdał maturę. W 1880 roku wstąpił do Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, który ukończył w 1884 roku. Otrzymawszy tytuł inżyniera komunikacji podjął pracę przy budowie kolei, która pozwoliła mu skonfrontować w praktyce zdobytą wiedzę teoretyczną. Przez wiele lat był pracownikiem Wydziału Drogowego Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, gdzie zorganizował stałą stację doświadczalną, w której prowadził systematyczne badania trakcji kolejowej[1]. Dzięki zastosowaniu fotografii dokonywał precyzyjnych pomiarów ugięcia i odkształcenia toru pod wpływem obciążeń jakie powodowały przejeżdżające pociągi. Zainicjował prace badawcze nad zmianami szyn używanych w ruchu kolejowym, w wyniku których opracował nowatorskie jak na ówczesne czasy metody zabezpieczeń ruchu kolejowego oraz trzy nowe typy szyn kolejowych.
Od 1889 roku był członkiem Zarządu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1899 roku otrzymał w Instytucie Inżynierów Komunikacji tytuł adiunkta, równocześnie został odznaczony nagrodą Petersburskiego Towarzystwa Technicznego oraz odznaką zaszczytną Stowarzyszenia Inżynierów Komunikacji. Rok później w 1900 roku podczas Wystawy Powszechnej w Paryżu odznaczono go złotym medalem za opracowanie metody badań toru kolejowego[1]. Dziesięć lat później ukazało się największe dzieło w jego dorobku pt. Drogi żelazne[2].
Nominowany na profesora nadzwyczajnego w Instytucie Politechnicznym w Warszawie w 1901 roku[3]. W 1909 roku został profesorem zwyczajnym w dziedzinie dróg żelaznych. Wykładał także kolejnictwo w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[4].
Był między innymi autorem projektu kolei średnicowej w Warszawie w 1919 roku[5]. Od początku lat 30. XX wieku piastował stanowisko wiceprezesa, a następnie prezesa Akademii Nauk Technicznych. W 1930 roku otrzymał zaszczytną funkcję przewodniczącego Wydziału Nauk Technicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Równolegle kierował pracami sądu konkursowego przy budowie Dworca Głównego w Warszawie, był zastępcą przewodniczącego Rady Technicznej przy Ministerstwie Komunikacji oraz projektował kolejową linię średnicową w Warszawie. Od 1934 roku wykładał na Politechnice Lwowskiej, posiadał także doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej oraz był honorowym profesorem Politechniki Warszawskiej. Ponadto posiadał tytuł honorowego członka założonego w 1934 roku Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych oraz Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie[6].
Wywieziony 5 października 1944 roku ze stolicy po powstaniu warszawskim, zmarł z wyczerpania trudami tułaczki 17 października 1944 roku w Wodzisławiu k. Jędrzejowa[7]. Spoczywa w rodzinnym grobie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 183-2-12,13)[8][9].
Od 1892 roku był żonaty z Klotyldą z Romockich (1874–1963), z którą miał pięcioro dzieci:
- Andrzeja (ur. 16 listopada 1894 w Warszawie, zm. 22 września 1920 w Berżnikach[10]), podporucznika Wojska Polskiego, dowódcę 2. kompanii 1 Pułku Piechoty Legionów, odznaczonego pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości (20 grudnia 1932)[11] i Krzyżem Walecznych[12], „kaniowczyka”, w 1918 więzionego przez Niemców w Brześciu, słuchacza III kursu wydziału inżynierii City and Guilds of London Institute[13],
- Marię Józefę (1897–1988) zamężną z Bronisławem Stawiskim de Godziątowy,
- Annę Danutę (1900–1991) zamężną z Wincentym Sebastianem Reklewskim de Rekle,
- Zbigniewa (1902–1974), profesora Politechniki Warszawskiej,
- Jeremiego (1907–2005), filozofa i astrofizyka.
Członkostwa edytuj
- członek założyciel Akademii Nauk Technicznych (1930–1933 wiceprezes, 1933–1939 prezes)
- członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1930) (funkcja przewodniczącego Wydziału Nauk Technicznych)
- członek honorowy Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych
- członek honorowy Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[14]
- Złoty Krzyż Zasługi (13 czerwca 1930)[15]
Nagrody, wyróżnienia edytuj
- Złoty Medal na Powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu za metody badań odkształceń torów kolejowych (1900)
- Doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej (1925)
- honorowy profesor Politechniki Warszawskiej (1937)
Ważniejsze publikacje edytuj
Największym dziełem Aleksandra Wasiutyńskiego był podręcznik Drogi Żelazne:
- Drogi żelazne, (skł. gł. E. Wende, Warszawa, 1910) - 471 stronicowe wydanie pierwsze
- Drogi żelazne, (Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1925) -wydanie drugie uzupełnione - 679 stron
Był także autorem ponad 100 artykułów prasowych oraz blisko 40 prac naukowych.
- Obserwacye nad chwilowemi odkształceniami budowy wierzchniej toru na drodze żelaznej Warsz. - Wiedeńskiej (Warszawa, 1899)[1]
- W sprawie dojazdu do trzeciego mostu miejskiego, (Warszawa, 1911)
- Przebudowa węzła kolejowego warszawskiego, (Warszawa, 1921)
- Konkurencja ruchu samochodowego, (Warszawa, 1930)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 216–218. ISBN 83-206-0509-1.
- ↑ Bogdan Gadomski: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej Aleksander Wasiutyński (1859–1944). [dostęp 2013-08-12].
- ↑ Józef Miąso, Trudne narodziny Politechniki Warszawskiej: (przyczynek do dziejów polityki naukowej w Królestwie polskim), [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1989, Tom 34, Numer 4, s. 806.
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
- ↑ Jan Podoski. Początki elektryfikacji PKP. „Świat Kolei”. Nr 1/1996(32), s. 10–11. Łódź: EMI-Press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Bogdan Brózda. Godni siebie. „Przegląd Techniczny”, s. 18–19, 2005. Warszawa. [dostęp 2013-08-13].
- ↑ Giganci nauki – infografiki historyczne: Aleksander Wasiutyński [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-02-10] (pol.).
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: WASIUTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-02-10].
- ↑ Praca zbiorowa: Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 946.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 293, poz. 341.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-25].
- ↑ Nekrolog. „Kurier Warszawski”. 271 wyd. wieczorne, s. 6, 1920-09-30. Warszawa.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za wybitne zasługi i prace naukowe na polu kolejnictwa”.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 139, poz. 204 „za zasługi na polu naukowo-pedagogicznem w zakresie kolejnictwa”.