Alexandre Exquemelin
Alexandre Olivier Exquemelin (inna pisownia: Esquemeling, Exquemeling oraz Oexmelin; ur. ok. 1645[1], zm. po 1707[1]) – chirurg i bukanier, pływający w XVII wieku po karaibskich wodach.
Życiorys edytuj
Nieznane jest jego pochodzenie, najprawdopodobniej był Holendrem, Flamandem, Bretończykiem lub Francuzem. Przypuszczalnie mieszkał w Harfleur, kształcił się na chirurga, a oryginalna pisownia jego nazwiska to Oexmelin. W 1666 roku udał się jako przedstawiciel Francuskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej na wyspę Tortuga, położoną na Morzu Karaibskim, u północnych wybrzeży wyspy Haiti (zwanej wówczas Hispaniolą). Była ona siedzibą piratów zwanych bukanierami. Po trzech latach służby dołączył do nich jako chirurg[1]. Pływał z kapitanem Henrym Morganem, jednym z najsławniejszych piratów tego okresu, m.in. uczestnicząc w wyprawie, której efektem było zdobycie i splądrowanie Panamy[2]. Przebywał wśród nich do 1674 roku, po czym powrócił na pewien czas do Europy, a następnie z powrotem udał się do bukanierów[1]. Jest też możliwe, że po pierwszych trzech latach uprawiania piractwa zaczął się uczyć (w Ameryce lub po powrocie do Europy) chirurgii, a lekarzem bukanierów stał się dopiero podczas drugiego pobytu na Karaibach[2]. W roku 1697 brał udział w zdobyciu Cartageny przez Francuzów. Nieznane są jego dalsze losy[1].
Exquemelin jest autorem dziennika, który wydał w języku niderlandzkim Jan ten Hoorn pod tytułem De Americaensche Zee-Roovers w 1678 roku, w Amsterdamie. Praca jest cennym opisem działalności bukanierów w oparciu o informacje zdobyte przez Exquemelina, wzbogacone być może o uwagi innego chirurga – Hendricka Smeeksa (podejrzewano nawet, że jest to ta sama osoba, używająca pseudonimu)[1].
Książka stała się bestselerem i zachowała popularność przez całe XVIII stulecie. Pierwotne holenderskie wydanie, w formacie octavo, było kosztownie wydane, z dwunastoma pełnostronnicowymi rycinami – okazało się jednak dobrą inwestycją, o czym świadczyły dodruki i tłumaczenia[3]. Książkę przetłumaczono m.in. na język niemiecki (Die Americanische See-Räuber, 1679), hiszpański (Pirates de la America, dwa wydania: 1681 i 1682), angielski (Bucaniers of America, co najmniej osiem wydań w latach 1684–1704), francuski (Histoire des Aventuries, minimum sześć wydań między 1686 a 1713) oraz polski (Bukanierzy amerykańscy, 1972)[1][4][5]. Exquemelin łączył lekki styl z opisami przygód w egzotycznych, mało znanych miejscach, scenami walk, heroicznych wyczynów i okrutnych tortur, pozwalając czytelnikom identyfikować się z odważnymi bukanierami, którzy kochali bogactwa i wolność[6]. Angielskie wydanie z 1695 uzupełniało opowieść Exquemelina o dodatkowe grafiki i drugi tom, zawierający przygody angielskich kapitanów[7]. Ciekawostką jest fakt, że Morgan, który zrezygnował z piractwa i został gubernatorem Jamajki, wytoczył angielskim wydawcom książki Exquemelina proces o zniesławienie, twierdząc, że stawia go ona w złym świetle, i proces ten wygrał[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Jack Beeching: Introduction. W: Alexander O. Exquemelin: Buccaneers of America. Dover Publications, 2012. ISBN 978-0-486-13869-5. (ang.).
- ↑ a b c J.H. Leavesley: Not your ordinary doctor. Crows Nest, N.S.W: Allen & Unwin, 2010, s. 170–171. ISBN 978-1-74237-330-0. (ang.).
- ↑ Foster 2011 ↓, s. 98.
- ↑ Alexander Oliver Exquemelin: Bukanierzy amerykańscy. Antoni Strzelbicki (tłum.). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1972.
- ↑ Foster 2011 ↓, s. 97.
- ↑ Foster 2011 ↓, s. 99–100.
- ↑ Foster 2011 ↓, s. 100.
Bibliografia edytuj
- Alexandre Exquemelin: The History of the Buccaneers of America. Boston: B.B. Mussey & Co., 1853. (ang.).
- Thomas A. Foster: New Men: Manliness in Early America. New York: New York University Press, 2011.