Algieba

gwiazda w gwiazdozbiorze Lwa

Algieba (Gamma Leonis, γ Leo) – druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Lwa. Jest odległa od Słońca o około 130 lat świetlnych. Wokół jaśniejszego składnika układu krąży planeta.

Gamma Leonis A
γ¹ Leo
Ilustracja
Położenie gwiazdy w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Lew

Rektascensja

10h 19m 58,427s[1]

Deklinacja

+19° 50′ 28,53″[1]

Paralaksa (π)

0,02507 ± 0,00052[2]

Odległość

130,0 ± 2,7 ly
39,87 ± 0,84[2] pc

Wielkość obserwowana

AB: 2,01[2]
A: 2,37m[3]

Rozmiar kątowy

0,0077 ± 0,0003[4]

Ruch własny (RA)

294,9 ± 4,0 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−154,0 ± 3,8 mas/rok[1]

Prędkość radialna

−36,98 ± 0,46 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

olbrzym

Typ widmowy

K1-IIIFe-1[1]

Masa

1,23 ± 0,21[4] M

Promień

31,88 ± 1,61[4] R

Metaliczność [Fe/H]

−0,51 ± 0,05[4]

Wielkość absolutna

AB: −0,99m[2]

Jasność

285 L[5]

Prędkość obrotu

2,7 km/s[4]

Temperatura

4330 ± 15 K[4]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

Centrum Galaktyki

Półoś wielka

10 450[2]

Mimośród

0,4571[2]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: AB: 41 Leo
2MASS: AB: J10195836+1950290
Bonner Durchmusterung: BD AB: BD+20°2467
Boss General Catalogue: GC 14177 / GC 14178
Katalog Henry’ego Drapera: HD 89484 / HD 89485
Katalog Hipparcosa: HIP AB: HIP 50583
Katalog jasnych gwiazd: HR 4057 / HR 4057
SAO Star Catalog: SAO 81298 / SAO 81299
Algieba, Juba; CCDM J10199+1951
Gamma Leonis B
γ² Leo
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Lew

Rektascensja

10h 19m 58,620s[6]

Deklinacja

+19° 50′ 26,70″[6]

Paralaksa (π)

0,02596 ± 0,00083[6]

Odległość

125,6 ± 4,1 ly
38,5 ± 1,3 pc

Wielkość obserwowana

3,64m[3]

Ruch własny (RA)

306,4 ± 3,3 mas/rok[6]

Ruch własny (DEC)

−160,8 ± 2,3 mas/rok[6]

Prędkość radialna

−36,3 ± 0,9 km/s[6]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

żółty olbrzym

Typ widmowy

G7 IIIbFe-1.5[6]

Jasność

72 L[5]

Temperatura

4870 K[5]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

γ¹ Leo

Półoś wielka

4,24″[4]

Okres orbitalny

510 lat[4]

Mimośród

0,84[4]

Alternatywne oznaczenia
Boss General Catalogue: GC 14178
Katalog Henry’ego Drapera: HD 89485
Katalog jasnych gwiazd: HR 4058
SAO Star Catalog: SAO 81299

Nazwa edytuj

Tradycyjna nazwa tej gwiazdy, Algieba, wywodzi się od arabskiego ‏الجبهة‎ al jabhah, „czoło”, co nie pasuje do jej położenia w gwiazdozbiorze – jest raczej częścią grzywy w postaci Lwa. Nazwa pochodzi od jednej z arabskich „stacji księżycowych” (manzil) i pierwotnie odnosiła się do asteryzmu obejmującego kilka sąsiednich gwiazd. Do położenia w gwiazdozbiorze odnosi się natomiast łacińska nazwa Juba, „grzywa”[5][7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Algieba dla określenia gwiazdy Gamma-1 Leonis[8].

Charakterystyka obserwacyjna edytuj

Jest to gwiazda podwójna. Jej wielkość obserwowana to 2,01m, zaś wielkość absolutna systemu jest równa −0,99m[2]. Gwiazda znajduje się blisko radiantu roju meteorów o nazwie Leonidy[5]. W 1782 roku William Herschel odkrył podwójność Gamma Leonis[7]; ze względu na kontrast dziewiętnastowieczni obserwatorzy opisywali gwiazdę jako złożoną ze składników o barwie „jasnopomarańczowej i żółto-zielonej”[5][7].

Charakterystyka fizyczna edytuj

System Gamma Leonis tworzą dwa olbrzymy, Gamma Leonis A (także γ¹ Leo) i Gamma Leonis B (także γ² Leo). Oba są uboższe w metale i molekułę CN niż Słońce (mają około trzy razy mniej żelaza w stosunku do wodoru). Wraz z dużym ruchem własnym (74 km/s), około pięciokrotnie szybszym niż średnia dla gwiazd w otoczeniu Słońca, wskazuje to, że system pochodzi z innej części Galaktyki[5]. Jeden ze składników układu może być gwiazdą zmienną[9].

Gamma Leonis A edytuj

Jaśniejsza gwiazda to pomarańczowy olbrzym należący do typu widmowego K1[1]. Jego temperatura to około 4330 K[4], świeci on 285 razy jaśniej niż Słońce[5]. Gwiazda ma masę około 1,23 M i prawie 32 razy większy promień[4]. Jako masywniejszy składnik, Gamma Leonis A jest bardziej zaawansowana ewolucyjnie i prawdopodobnie obecnie zwiększa jasność po zakończeniu etapu syntezy helu w węgiel i tlen w jądrze[5].

W 2010 roku precyzyjne pomiary zmian prędkości radialnej pozwoliły odkryć towarzyszącą gwieździe planetę. Jest to gazowy olbrzym 8,8 raza masywniejszy niż Jowisz, obiegający Algiebę w 428,5 doby (rok i dwa miesiące). Niewykluczone jest, że gwiazdę okrąża także druga planeta-olbrzym, jednak sygnał o okresie 1340 dni może pochodzić także od samej gwiazdy[4].

Towarzysz
Masa
(MJ)
Okres orbitalny
(dni)
Półoś wielka
(au)
Ekscentryczność
γ¹ Leo b[10] 8,78 ± 1,0 428,5 ± 1,25 1,19 ± 0,02 0,144 ± 0,046

Gamma Leonis B edytuj

Słabszy składnik to żółty olbrzym należący do typu widmowego G7[6]. Jego temperatura to około 4870 K, świeci on 72 razy jaśniej niż Słońce. Składnik ten musi być mniej masywny niż właściwa Algieba i prawdopodobnie dopiero zaczyna syntezę helu w węgiel i tlen[5].

Gwiazda ta jest oddalona na niebie o 4,70 sekundy kątowej od składnika A (pomiar z 2017 roku)[3]. Gwiazdy okrążają wspólny środek masy w czasie około 510 lat po ekscentrycznych orbitach, w przestrzeni dzieli je odległość zmieniająca się od 26 do 313 au[5].

Optyczni towarzysze edytuj

Na niebie obu olbrzymom towarzyszy kilka słabszych gwiazd, które nie są związane grawitacyjnie z tą parą[5][3].

Składnik C o wielkości 9,52m, oddalony o 336″ od Algieby (pomiar z 2012 r.) to gwiazda znana też jako AD Leonis, jedna z gwiazd najbliższych Słońcu[3][9][11]. Jest to czerwony karzeł typu M4[11]. Składnik Gamma Leonis D jest oddalony o 371″ od jaśniejszego z olbrzymów (pomiar z 2015 r.)[3]. Jest on żółtym karłem typu G5 o wielkości 10,48m, o innej odległości i zupełnie innym ruchu własnym niż system Gamma Leonis[12].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g Gamma Leonis A w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d e f g Anderson E., Francis C: HIP 50583. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-02-01]. (ang.).
  3. a b c d e f Mason et al.: WDS J10200+1950AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
  4. a b c d e f g h i j k l Han, Inwoo, Kim, K.M., Mkrtichian, D.E. i inni. Detection of a Planetary Companion around the giant star γ-1 Leonis. „Astronomy and Astrophysics”. 509, s. A24, 2010. DOI: 10.1051/0004-6361/200912536. arXiv:0911.0968. Bibcode2010A&A...509A..24H. (ang.). 
  5. a b c d e f g h i j k l Jim Kaler: ALGIEBA (Gamma Leonis). [w:] STARS [on-line]. 2011-03-04. [dostęp 2018-02-01]. (ang.).
  6. a b c d e f g h Gamma Leonis B w bazie SIMBAD (ang.)
  7. a b c Leo, the Lion. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 255–257. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  8. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-02-01].
  9. a b Algieba. Alcyone ephemeris. [dostęp 2017-02-01]. (ang.).
  10. Gamma-1 Leo b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
  11. a b AD Leonis w bazie SIMBAD (ang.)
  12. BD+20 2464 w bazie SIMBAD (ang.)

Bibliografia edytuj