Alioth

gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy

Alioth (Epsilon Ursae Majoris, ε UMa) – najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, część asteryzmu Wielkiego Wozu. Jest oddalona o 83 lata świetlne od Słońca.

Alioth
ε Ursae Majoris
Ilustracja
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

12h 54m 01,750s[1]

Deklinacja

+55° 57′ 35,36″[1]

Paralaksa (π)

0,03951 ± 0,00020[1]

Odległość

82,55 ± 0,42 ly
25,31 ± 0,13 pc

Wielkość obserwowana

1,77m[1]

Ruch własny (RA)

111,91 ± 0,23 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−8,24 ± 0,19 mas/rok[1]

Prędkość radialna

−12,70 ± 0,20 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Typ widmowy

A1III-IVp kB9[1]

Masa

~3[2] M

Promień

4[2] R

Metaliczność [Fe/H]

0[3]

Wielkość absolutna

−0,26m[3]

Jasność

108 L[2]

Okres obrotu

5,1[2] d

Temperatura

9400 K[2]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

Centrum Galaktyki

Półoś wielka

9020[3] pc

Mimośród

0,2171[3]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 77 UMa
2MASS: J12540170+5557349
Bonner Durchmusterung: BD+56°1627
Boss General Catalogue: GC 17518
Katalog Henry’ego Drapera: HD 112185
Katalog Hipparcosa: HIP 62956
Katalog jasnych gwiazd: HR 4905
SAO Star Catalog: SAO 28553
Aliot

Nazwa edytuj

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alioth, pochodzi od zniekształconego arabskiego słowa ‏الجون‎ al ǧaūn, oznaczającego „czarny koń”[2][4][5] lub „byk”[4]. To samo pochodzenie ma nazwa gwiazdy Alkor[2][4]. W znanej dziś formie nazwa Alioth pojawiła się w średniowiecznych tablicach alfonsyńskich. Nazwie tej przypisywano też inny źródłosłów, m.in. wywodząc ją od arabskiego ‏الية‎ alyat, oznaczającego „tłusty ogon [wschodniej owcy]”[5]. Chińczycy znali tę gwiazdę pod nazwą chiń. 玉衡; pinyin Yùhéng; dosł. „jadeitowa tuba do patrzenia” (przodek lunety)[4]. Dla Hindusów nosiła nazwę Angiras, imię jednego z siedmiu wielkich mędrców[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alioth dla określenia tej gwiazdy[6].

Charakterystyka edytuj

Alioth to biała gwiazda należąca do typu widmowego A. Ma temperaturę 9400 K i jasność 108 razy większą niż jasność Słońca. Masa tej gwiazdy jest około trzy razy większa niż masa Słońca, a jej promień czterokrotnie większy niż promień Słońca. Prawdopodobnie zbliża się do końca okresu syntezy wodoru w hel w jądrze[2].

Jest gwiazdą zmienną typu Alfa² Canum Venaticorum o okresie zmienności 5,1 dnia, związanym z obrotem gwiazdy i jej pola magnetycznego[2]. Obserwowana wielkość gwiazdowa zmienia się od 1,76 do 1,79m[7]. Pole to jest słabe jak na gwiazdę tego typu, 15 razy słabsze niż u gwiazdy Cor Caroli, ale też sto razy silniejsze niż ziemskie pole magnetyczne. Jest wystarczająco silne, aby gwiazda miała osobliwe widmo, związane z koncentracją pierwiastków chemicznych w niektórych obszarach powierzchni. Przykładowo tlen i chrom mają znacznie podwyższoną zawartość w pobliżu równika magnetycznego, który jest odchylony od równika gwiazdy[2].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h Alioth w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d e f g h i j Jim Kaler: Alioth. STARS. [dostęp 2017-12-29]. (ang.).
  3. a b c d Anderson E., Francis C.: HIP 62956. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-29]. (ang.).
  4. a b c d Ursa Major, the great bear. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
  5. a b c Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 439. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  6. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-29].
  7. Alioth. Alcyone ephemeris. [dostęp 2017-12-29]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj