Alligator

	Alligator
	Cuvier, 1807
	; Przedstawiciel rodzaju – aligator missisipski (A. mississipiensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	Bilateria
(bez rangi)	wtórouste
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Infratyp	żuchwowce
Nadgromada	czworonogi
Gromada	zauropsydy
Rząd	krokodyle
Rodzina	aligatorowate
Rodzaj	Alligator
	Typ nomenklatoryczny
	Crocodilus lucius Cuvier, 1807 (= Crocodilus mississipiensis Daudin, 1801)
Synonimy
	Alligator Rafinesque, 1815; Cayman Graves, 1821; Champsa Wagler, 1830; Caigator Deraniyagala, 1947;
	Alligator Rafinesque, 1815; Cayman Graves, 1821; Champsa Wagler, 1830; Caigator Deraniyagala, 1947;
Gatunki
	9 gatunków (2 żyjące i 7 wymarłych) (zobacz opis w tekście)
	9 gatunków (2 żyjące i 7 wymarłych) (zobacz opis w tekście)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Alligator – rodzaj zauropsyda z rodziny aligatorowatych (Alligatoridae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Chińskiej Republice Ludowej (Anhui, Jiangsu i Jiangxi) i Stanach Zjednoczonych (Alabama, Arkansas, Floryda, Georgia, Luizjana, Missisipi, Karolina Północna, Oklahoma, Karolina Południowa, Tennessee i Teksas)^[7]^[8].

Charakterystyka edytuj

Aligatory to duże zwierzęta o bardzo silnym ogonie, stanowiącym zarówno napęd podczas pływania, jak i narzędzie obrony. Mają najszerszy pysk ze wszystkich krokodyli. Na czubku ich masywnej głowy znajdują się oczy, uszy i nozdrza, wystające ponad powierzchnię wody, podczas gdy reszta ciała aligatora jest zanurzona. Zwierzęta te są drapieżnikami, polują na ssaki, ryby, ptaki, płazy, a także inne gady. Zazwyczaj można je spotkać nad brzegami większych zbiorników wodnych. Okresy mniej korzystnej pogody spędzają w wykopanych przez siebie jamach^[9].

Systematyka edytuj

Etymologia edytuj

Alligator: ang. alligator „aligator”, prawdopodobnie od hiszp. el lagarto „jaszczurka”, od łac. ille „to”; lacerta „jaszczurka”^[10].
Cayman: hiszp. caimán „kajman” lub port. caimão „kajman”, karaib. acayuman „kajman”^[11]. Nazwa zastępcza dla Alligator Cuvier, 1817.
Champsa: gr. χαμψα khampsa „krokodyl”, od egipskiej nazwy oznaczającej krokodyla^[12]. Gatunek typowy: Crocodilus lucius Cuvier, 1807 (= Crocodilus mississipiensis Daudin, 1801).
Caigator: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Caiman Spix, 1825 oraz Alligator Cuvier, 1817^[6]. Gatunek typowy: Alligator sinensis Fauvel, 1879.

Podział systematyczny edytuj

Według definicji filogenetycznej przedstawionej w 1999 roku przez Christophera Brochu rodzaj obejmuje ostatniego wspólnego przodka aligatora amerykańskiego, aligatora chińskiego, A. prenasalis, A. mcgrewi, A. olseni, A. mefferdi i wszystkich jego potomków^[13].

Rodzaj został nazwany w 1807 roku przez francuskiego zoologa Georges’a Cuviera^[2]. Najstarsze znane skamieniałości przypisywane do jego przedstawicieli – należące do A. prenasalis – pochodzą z oligocenu^[13].

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[8]:

Alligator mississippiensis (Daudin, 1801) – aligator missisipski^[14]^[15]^[16]
Alligator sinensis Fauvel, 1879 – aligator chiński^[15]

oraz gatunki wymarłe^[17]:

Kladogram według Brochu (1999)^[13]

Alligator

	A. mefferdi

	A. mississippiensis

Uwagi edytuj

↑ Nomen nudum.

Przypisy edytuj

↑ Alligator, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b G. Cuvier. Sur les différentes especes de crocodiles vivans et sur leurs caracteres distinctifs. „Annales du Muséum d’Histoire Naturelle”. 10, s. 25, 1807. (fr.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 75. (fr.).
↑ M.J. Graves. Zwey neue Crocodill=Gattunegn. „Isis von Oken”. Jahrgang 1821 (1), s. 543, 1821. (niem.).
↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 140. (niem.).
↑ ^a ^b P.E.P. Deraniyagala. „Proceedings Third Ann. Session of Ceylon. Association of Science”. 2, s. 12, 1947. (ang.).
↑ R. Midtgaard: Alligator. RepFocus. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).
↑ ^a ^b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Alligator. The Reptile Database. [dostęp 2021-03-01]. (ang.).
↑ Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 9. ISBN 978-83-60563-05-2.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 12.
↑ caiman (n.). Online Etymology Dictionary. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 46.
↑ ^a ^b ^c Ch.A. Brochu. Phylogenetics, taxonomy, and historical biogeography of Alligatoroidea. „Society of Vertebrate Paleontology Memoir”. 6, s. 9–100, 1999. DOI: 10.1080/02724634.1999.10011201. (ang.).
↑ W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 19, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.
↑ ^a ^b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 368. ISBN 83-01-14344-4.
↑ E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 91, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).
↑ J. Zijlstra: Alligator. Hesperomys project. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[3] Nomen nudum.

[itis-1] Alligator, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Cuvier-2] G. Cuvier. Sur les différentes especes de crocodiles vivans et sur leurs caracteres distinctifs. „Annales du Muséum d’Histoire Naturelle”. 10, s. 25, 1807. (fr.).

[Rafinesque-4] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 75. (fr.).

[Graves-5] M.J. Graves. Zwey neue Crocodill=Gattunegn. „Isis von Oken”. Jahrgang 1821 (1), s. 543, 1821. (niem.).

[Wagler-6] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 140. (niem.).

[Deraniyagala-7] P.E.P. Deraniyagala. „Proceedings Third Ann. Session of Ceylon. Association of Science”. 2, s. 12, 1947. (ang.).

[repfocus-8] R. Midtgaard: Alligator. RepFocus. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).

[Uetz&Hallermann-9] P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Alligator. The Reptile Database. [dostęp 2021-03-01]. (ang.).

[Britannica-10] Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 9. ISBN 978-83-60563-05-2.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=42_12]-11] Jaeger 1944 ↓, s. 12.

[oed-12] (n.). Online Etymology Dictionary. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=76_46]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 46.

[CAB99-14] Ch.A. Brochu. Phylogenetics, taxonomy, and historical biogeography of Alligatoroidea. „Society of Vertebrate Paleontology Memoir”. 6, s. 9–100, 1999. DOI: 10.1080/02724634.1999.10011201. (ang.).

[Juszczyk-15] W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 19, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.

[pwn-16] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 368. ISBN 83-01-14344-4.

[Keller&inni-17] E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 91, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

[Zijlstra-18] J. Zijlstra: Alligator. Hesperomys project. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]