Wikipedia

Ametyszczak

gatunek ptaka z rodziny szpakowatych

Ametyszczak[6] (Cinnyricinclus leucogaster) – gatunek małego ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae). W trzech podgatunkach występuje na południowo-zachodnim Półwyspie Arabskim oraz w Afryce Subsaharyjskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Ametyszczak
Cinnyricinclus leucogaster[1]
(Boddaert, 1783)
Ilustracja
Samiec podgatunku C. l. verreauxi
Ilustracja
Samica podgatunku C. l. verreauxi
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

szpakowate

Podrodzina

szpaki

Rodzaj

Cinnyricinclus
Lesson, 1840

Gatunek

ametyszczak

Synonimy
  • Turdus leucogaster Boddaert, 1783[2]
  • Lamprotornis leucogaster (Swainson, 1837)[3]
  • Pholidauges leucogaster (Cabanis, 1850)[4]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     Tereny lęgowe

     Zimowiska

     Występowanie całoroczne (w tym populacje osiadłe)

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Taksonomia edytuj

Po raz pierwszy ametyszczak został określony nazwą naukową przez Pietera Boddaerta w 1783. Ten jednak ukuł tylko nazwę Turdus leocogaster dla gatunku znanego dotychczas pod nazwą zwyczajową[2]. Krótko scharakteryzował go Buffon w Histoire naturelle des oiseaux (1775). Holotyp pochodził z Beninu[7][8]. Opisy Buffona uzupełniały tablice barwne zebrane w Planches enluminées... (1765–1783). Ametyszczak był jednym z dwóch ptaków przedstawionych na tablicy 648[8].

Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza ametyszczaka w monotypowym rodzaju Cinnyricinclus[9], opisanym przez Lessona w 1840[10]. Niektórzy autorzy umieszczali błyszczaka żałobnego (Poeoptera femoralis) i błyszczaka rdzawobrzuchego (Pholia sharpii) w rodzaju Cinnyricinclus[11], przykładowo w Check-list of the birds of the world (1962)[12] i kilku znaczących źródłach do lat 90. XX wieku włącznie. Podstawą do łączenia tych trzech gatunków było plamkowane upierzenie ptaków w szacie młodocianej. Ametyszczak wyróżnia się jednak dymorfizmem płciowym w upierzeniu. Prócz tego ziarna melaniny w piórach ametyszczaków mają unikatową wśród szpaków strukturę, podobną do tej obserwowanej u pawi z rodzaju Pavo[13]. Według wyników badań genetycznych Lovette & Rubenstein (2007) Cinnyricinclus to takson siostrzany wobec malgaszczyka (Hartlaubius auratus[a]). Obydwa gatunki zdają się należeć do starych reliktowych linii rozwojowych i nie ma blisko spokrewnionych z nimi taksonów. Być może te wnioski wynikają z long branch attraction, jednak przeczy temu spójność wyników we wszystkich przeprowadzonych rekonstrukcjach filogenezy oraz unikatowa dla tych dwóch taksonów synapomorfia. Klad Cinnyricinclus+Hartlaubius jest jednym z trzech kladów zidentyfikowanych przez autorów wśród afrykańskich szpakowatych[14].

IOC wyróżnia 3 podgatunki[9], podobnie jak autorzy HBW[15] i Clements Checklist of Birds of the World (2019)[16]:

  • C. l. arabicus Grant & Mackworth-Praed, 1942[17]
  • C. l. leucogaster (Boddaert, 1783)[2]
  • C. l. verreauxi (Finsch & Hartlaub, 1870)[18]

W 1930 W. Wedgwood Bowen opisał dwa nieuznawane[9][15][16] podgatunki: C. l. friedmanni oraz C. l. lauragrayae (Bowen, 1930)[19]. Nazwa C. l. friedmanni stała się synonimem C. l. arabicus[20], natomiast C. l. lauragrayae – dla C. l. verreauxi[12].

Morfologia edytuj

 
Górne partie ciała u samców ametyszczaka w świeżym upierzeniu cechuje mocno zaznaczony niebieski połysk

Ametyszczaki są jednymi z mniejszych przedstawicieli rodziny[11][21]. Długość ciała wynosi od około 15[11] do 18 cm[20], natomiast u szpakowatych (Sturnidae) ogólnie jest to od około 16 do 45 cm[11]. Masa ciała wynosi 33–56 g (dane dostępne dla podgatunków C. l. leucogaster i C. l. verreauxi). Ametyszczaki mają dość zwartą budowę ciała. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy[11]. U ptaków obydwu płci ogon jest nieznacznie rozwidlony[13]. Dalszy opis dotyczy ptaków podgatunku nominatywnego, jeżeli nie zaznaczono inaczej.

U samca głowa (poza czarnym kantarkiem[13]) i wierzch ciała, w tym pokrywy skrzydłowe i ogon, są fioletowo opalizujące. W świeżym upierzeniu widoczny jest intensywny niebieski odcień tej opalizacji. Im bardziej znoszone upierzenie, tym bardziej przeważa miedzianośliwkowy połysk[15][13]. Do tego śliwkowego koloru nawiązują niektóre z anglojęzycznych nazw zwyczajowych ametyszczaka: „Plum-coloured Starling”[22][23][11]. Pod niektórymi kątami pióra mogą wydawać się bardziej różane[13], brązoworóżowe, czerwonawe lub całkiem czarne[20]. Na lotkach I rzędu fioletowa opalizacja jest mniej widoczna, a w znoszonej szacie wyglądają na brązowe. Broda, gardło i górna część piersi fioletowe, opalizujące. Upierzenie niższej części piersi, brzucha, boków ciała wraz z pokrywami podogonowymi jest czysto białe[15]. Tęczówka ciemnobrązowa[15][20] z żółtym zewnętrznym pierścieniem. Dziób i nogi czarne[15].

Upierzenie samic jest znacząco odmienne, całkiem pozbawione opalizacji. Przez środek piór ciemienia, tyłu karku i boków głowy biegną ciemne paski. Pióra płaszcza, kupra i ogona ciemnobrązowe z jasnymi krawędziami. Skrzydła ciemnobrązowe, krawędzie pokryw skrzydłowych i lotek II rzędu jaśniejsze, a wewnętrzne chorągiewki lotek I rzędu – rdzawe. Pióra gardła, brody i spodu ciała białe z ciemnymi paskami wzdłuż środka, najszerszymi na piersi. Części nieopierzone ubarwione są podobnie jak u samców[15].

Osobniki młodociane upierzeniem przypominają samice. Wyróżniają się szerszymi rdzawymi krawędziami piór, ciemnobrązowymi tęczówkami oraz brązowym dziobem i ogonem[15].

Na lotkach I rzędu P3–5 obecna emarginacja[20].

Ptaki podgatunku C. l. verreauxi osiągają większe rozmiary ciała. U samców nasady najbardziej zewnętrznych sterówek są białe[15], samice w świeżym upierzeniu mają wyraźniejsze białe krawędzie piór na wierzchu ciała[20]. U osobników podgatunku C. l. arabicus samce nie różnią się znacząco od tych podgatunku nominatywnego. Samice natomiast mają niemal jednolicie brązowy wierzch ciała, bez jasnych krawędzi piór[15].

Zasięg występowania edytuj

Ametyszczaki występują na południowo-zachodnim Półwyspie Arabskim oraz w Afryce Subsaharyjskiej. Są szeroko rozprzestrzenione na południe od Sahary między równoleżnikami 15°N i 25°S[24], ich zasięg występowania nie obejmuje jednak lasów deszczowych dorzecza Kongo[13][24], suchszych rejonów południowej i zachodniej Afryki Południowej[13] oraz znacznej części Somalii[24] i Etiopii (na południe od 9°N i na wschód od 41°E)[25]. W wielu regionach ametyszczaki prowadzą wędrowny tryb życia, chociaż niektóre populacje są osiadłe. Miejscami w określonych porach roku mogą występować zarówno ptaki lęgowe, jak i nielęgowe, należące do różnych podgatunków[15]. Przedstawiciele poszczególnych podgatunków zamieszkują następujące tereny (dotyczy całego roku, jeśli nie zaznaczono inaczej):

  • C. l. arabicus Grant & Mackworth-Praed, 1942 – południowo-zachodni Półwysep Arabski – od południowo-zachodniej Arabii Saudyjskiej na południe po zachodni Jemen[15]. Północna granica zasięgu występowania, również i całego gatunku, znajduje się na szerokości 22°N. Pojedyncza obserwacja pochodzi z Janbu na szerokości 24°N[26]. Prawdopodobnie przedstawiciele tego podgatunku występują też w Erytrei, Dżibuti, północnej Etiopii, wschodnim Sudanie i północno-zachodniej Somalii[15] (jedynym kraju spośród wymienionych, w którym stwierdzono prawdopodobne lęgi[15][27]), gdzie ich zasięg ograniczony jest od wschodu południkiem 46°E i od południa równoleżnikiem 9°30’N[28];
  • C. l. leucogaster (Boddaert, 1783) – od Senegalu i Gambii[9] na wschód przez pas lądu na południe od Sahary i na północ od równika; po Sudan Południowy, północną Demokratyczną Republikę Konga, Ugandę oraz środkową i południową Etiopię. Poza sezonem lęgowym występuje również w pobliżu wybrzeża, w Gabonie, Kongu i północnej DRK oraz dalej na południe po Kenię[15] i Tanzanię[9]
  • C. l. verreauxi (Finsch & Hartlaub, 1870) – południowa DRK i Angola na południe po środkową Namibię, we wschodniej części zasięgu: od południowej Kenii i zachodniej Tanzanii na południe po Botswanę, północno-wschodnią Południową Afrykę, Eswatini i Mozambik. Poza okresem lęgowym obszar występowania jest szerszy[15].

Wędrówki edytuj

W wielu regionach ametyszczaki są ptakami wędrownymi, jednak niektóre populacje wydają się prowadzić osiadły tryb życia[15].

W południowej części zasięgu – na południe od rzek Okawango i Zambezi – ametyszczaki to niemal wyłącznie ptaki lęgowe[15]. Stąd w przybliżeniu od równoleżnika 20°S na południe tereny lęgowe są prawie zawsze zajęte tylko w okresie od maja do sierpnia[11]. Ametyszczaki przybywają na tereny lęgowe coraz później wraz ze wzrostem szerokości geograficznej[22]. Niektóre z obszarów leżących w środkowej i północnej części zasięgu przez pewien okres w roku służą za tereny lęgowe, a następnie jako zimowiska dla nowo przybyłych ptaków. Miejscami występują populacje podejmujące najwyżej lokalne wędrówki[15].

Przemieszczanie się ametyszczaków na obszarach położonych na północ od równika jest stosunkowo słabo udokumentowane[13]. Na Półwyspie Somalijskim są to bardzo słabo poznane ptaki, pomimo swojego rozpowszechnienia[25]. Występują tam wszystkie trzy podgatunki. Przedstawiciele podgatunku nominatywnego zamieszkują środkową i południowo-wschodnią Etiopię, prowadzą osiadły tryb życia. W północnej Etiopii, Erytrei, Dżibuti i północno-zachodniej Somalii[29], na północ od co najmniej 10°N[25], występuje C. l. arabicus, głównie od marca do września[29] (na tereny lęgowe w Arabii Saudyjskiej przybywają w marcu[26]). Są to ich zimowiska, prawdopodobnie populacja gniazdująca na Półwyspie Arabskim jest w całości wędrowna[26][30][31]. Ptaki podgatunku C. l. verreauxi są spotykane w północnej Etiopii na przelotach od kwietnia do listopada[29].

Także w regionie Wielkich Jezior Afrykańskich pojawiają się przedstawiciele różnych podgatunków oraz ptaki gniazdujące i zimujące, a miejscami być może również osiadłe[32].

Na Bliskim Wschodzie do połowy 2020 roku[31] odnotowano pojedyncze stwierdzenia z Izraela (1983; dorosły samiec, początkowo uznawany za uciekiniera z niewoli[33]), Zjednoczonych Emiratów Arabskich (2000, młodociany osobnik[34]; 2018[35]) i Omanu (2003)[36].

Pożywienie edytuj

Ametyszczak to gatunek głównie owocożerny, choć zjada również owady. W skład jego pokarmu wchodzą owoce między innymi wiązowców (Celtis), głożyny (Zizyphus), sumaków (Rhus), figowców (Ficus), Lannea (nanerczowate)[15], morwy (Morus)[15][11][13], gązewnikowatych (Loranthaceae)[15]. Spośród konkretnych gatunków to między innymi: figowiec sykomora (F. sycomorus)[26], morwa biała (M. alba), która swymi owocami przyciąga ametyszczaki do ogrodów[13], Carissa edulis (toinowate), Euclea divinorum (hebankowate), Apodytes dimidiata (Metteniusaceae), Canthium lactescens (marzanowate), Rotheca myricoides (jasnotowate), Boscia pechuelli (kaparowate) i Tapinanthus leendertziae (gązewnikowate)[15].

W żołądkach znajdowano również nasiona[13]. W Południowej Afryce ametyszczak jest jednym z ważniejszych gatunków rozsiewających nasiona Phragmanthera dschallensis z rodziny gązewnikowatych, które ptaki zwracają po zjedzeniu[15]. Na Półwyspie Arabskim obserwowano raz zbieranie nektaru z kwiatu aloesu przez nakłuwanie jego podstawy[26].

Wśród zjadanych przez ametyszczaki owadów odnotowano termity (Isoptera) i uskrzydlone w danym okresie mrówkowate (Formicidae)[15].

Ekologia, tryb życia i zachowanie edytuj

Środowiskiem życia ametyszczaków są otwarte zadrzewienia, również nadrzeczne. Mogą pojawiać się wokół przecinek w nizinnych lasach, na obrzeżach lasów oraz na terenach uprawnych[15]. W Afryce Południowej występują zwłaszcza w miombo i lasach mieszanych[22]. Na Półwyspie Arabskim preferują lasy mieszane, przykładowo z udziałem akacji, jałowców i, szczególnie chętnie, figowców i głożyny (Ziziphus). Unikają obszarów całkowicie zdominowanych przez jałowce[26]. Ametyszczaki prawdopodobnie nie tolerują klimatu pustynnego. Przykładowo na Półwyspie Arabskim pojawiają się na wschodnich obrzeżach pustyni Tihama, lecz jedynie na najmniejszych wysokościach. Nie zapuszczają się na wyżyny ciągnące się wzdłuż krańców pustyni, pojawiają się tam wyłącznie zabłąkane osobniki [26]. W Kenii ponad ¾ (76%) z zasięgu występowania gatunku obejmuje tereny z roczną sumą opadów przekraczającą 500 mm. Tylko 14% zajmują tereny pustynne, w większości położone w pobliżu Jeziora Rudolfa i rzeki Tana[24].

Na Półwyspie Arabskim ametyszczaki występują między 600 a 2500 m n.p.m. Na najniższych wysokościach pojawiają się na wschodnim skraju pustyni Tihama[26]. Na Półwyspie Somalijskim odnotowywane były na wysokości 380–2520 m n.p.m.[25], w Kenii – do 3000 m n.p.m.[24], w Tanzanii – między 1800 a 2200 m n.p.m.[37] W Malawi ametyszczaki stwierdzano do 2200 m n.p.m.[15][38], jednak to, czy gniazdują powyżej 1500 m n.p.m., nie było pewne przynajmniej jeszcze pod koniec lat 70. XX wieku[38].

Ametyszczaki pożywienia szukają głównie pośród koron drzew. Stosunkowo niewiele czasu spędzają na ziemi, nawet w niewoli, co jest rzadkim zwyczajem wśród szpakowatych. Zazwyczaj ametyszczaki przebywają w parach lub w grupach[15], zwykle złożonych z najwyżej 20 osobników. Niekiedy są to wyłącznie ptaki jednej płci. Ametyszczaki rzadko łączą się w większe stada. Nieczęsto również zbiorowo zbierają się na odpoczynek[39]. Często pojawiają się w towarzystwie błyszczaków stalowych (Lamprotornis chalybaeu), w Kenii czasami i szpaków ozdobnych (Creatophora cinerea). Okazjonalnie przyłączają się do żerujących wielogatunkowych stad ptaków owadożernych[15][24][11]. Pojawiają się w pobliżu owocujących drzew[24][11].

Lęgi edytuj

W poniższej tabeli przedstawiono czas trwania okresu lęgowego w poszczególnych państwach lub regionach. Kolory i symbole oznaczają:

  • barwa jasnoniebieska: stwierdzona aktywność lęgowa (sprecyzowana lub nie) ogółem; barwa ciemnoniebieska: szczególnie nasilona aktywność lęgowa;
  • jeśli tylko informacje źródłowe precyzowały etap okresu lęgowego, do którego się odnoszą, oznaczono go kolejno: „×” dla budowy gniazda; „•” dla znoszenia jaj; litera „P” dla obecności piskląt lub dorosłych znoszących pokarm; litera „I” dla obserwacji młodocianych, w tym razem z dorosłymi
Czas trwania okresu lęgowego (w większości bez wskazania poszczególnych etapów)
Państwo lub region I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło
Półwysep Arabski Jemen [30]
Arabia Saudyjska ×, P × •, P, I P [26]
Afryka Zachodnia [15]
Gambia ×, P × I [11]
Sierra Leone • [11]
Burkina Faso P [11]
Nigeria • • • • [11]
Demokratyczna Republika Konga płn. [15]
płd.-wsch.
Uganda płn. • [22]
Kenia [15]
Somaliaⁱ • [11]
Tanzania I [15][13]
Malawi [15][38]
Zambia [11]
Zimbabwe • • • • [11]
Botswana • • • • • [39]
Namibia • • [22]
Afryka Południowa • • • • • • [22]
dawny Transwal • • [22]
dawny Natal • • • • • [11]
ⁱ Gniazdowanie w Somalii opisywane było jako niepewne[15]; stwierdzenie wspominane jako jedyne znane
dotyczyło jaj w jajowodzie[15][28][11][27] u samicy odstrzelonej 28 maja 1905[27]

Ametyszczaki są monogamiczne. Istnieje jedno doniesienie o dwóch samcach pomagających samicy karmić młode, ale nie ma przesłanek wskazujących na regularne występowanie gniazdowania kooperatywnego. Gniazdo umieszczone jest w dziupli drzewa[15], często Combretum (trudziczkowate)[40], lub innym zagłębieniu, przeważnie od 2 do 6 m nad ziemią[15] (ogółem 1–10 m nad podłożem[11]). Wykorzystywane są również stare dziuple dzięciołów (Picidae)[15] (na Półwyspie Arabskim są to dziuple dzięciołów arabskich, Dendrocoptes dorae[26], w części Afryki między innymi dzięciołów ciemnogłowych, Dendropicos griseocephalus[11]) i wąsali (Ramphastidae)[40], a do tego puste słupki ogrodzeniowe. W słupkach pusta przestrzeń sięgać może do 60 cm w głąb od wejścia, natomiast dziuple wybierane przez ametyszczaki mają od 23 do 45 cm głębokości i 7–10 cm średnicy wewnętrznej[15]. Wyściełają je ptaki obojga płci. Wyściółkę często stanowi łajno – stwierdzano końskie, ośle i słoniowe – oraz zielone liście. Ametyszczaki trzymane w niewoli wykorzystywały wyłącznie zielone liście, niekiedy dokładały kolejne już podczas odchowu piskląt[15].

Zniesienie liczy od 2 do 4 jaj, przeważnie 3[15]. Ich skorupka jest jasnoniebieska lub zielonkawoniebieska, pokryta drobnymi czerwonobrązowymi i fioletowymi plamkami, gęściej rozmieszczonymi przy szerszym końcu jaja[15][11]. Wymiary dla 72 jaj z południowej Afryki: 22–27 na 15,5–19 mm (średnio: 24,5 na 17,4 mm); dla nieznanej liczby jaj z Demokratycznej Republiki Konga: 23–26 na 16,5–18,5 mm[11]; dla 85 jaj z południowej Afryki: ogólne wymiary 22,9–26,7 mm na 15,5–19,2 mm (średnio 24,5 na 17,4 mm[39]. Wysiadywanie trwa 12–14 dni. Wysiaduje wyłącznie samica, przynajmniej w niewoli[41]. Młode są karmione przez obydwa ptaki z pary. Przebywają w gnieździe około 21 dni[15][42].

Wiadomo, że pasożytem lęgowym ametyszczaków są miodowody szarogłowe (Indicator minor)[15]. Możliwe, że w Kenii są nimi również miodowody duże (I. indicator)[15].

Ametyszczaki stosunkowo często wykorzystują dziuple w kolejnych latach, o ile nie zostały one przejęte przez inne ptaki (w szczególności inne szpaki i sierpodudki)[40].

Status i zagrożenia edytuj

IUCN uznaje ametyszczaka za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku (stan w 2020). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy. Powodem jest wylesianie i degradacja lasów wyżynnych. Nie jest jednak znane tempo tego spadku ani szacunkowa liczebność populacji[43].

Uwagi edytuj

  1. ↑ W klasyfikacji przyjętej przez autorów malgaszczyk należy do monotypowego rodzaju Saroglossa. Ten jednak na Kompletnej liście ptaków świata przypisany jest do błyszczaka himalajskiego, Saroglossa spiloptera.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Cinnyricinclus leucogaster, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c Boddaert, Pieter & Daubenton, Edme-Louis, Table des planches enluminéez d'histoire naturelle de M. D'Aubenton, 1783, 39 [tabl.: 648, ryc.: 1].
  3. ↑ William Swainson, The natural history of the birds of Western Africa, t. 1, 1837, 152–154, tabl. nr 8 (ang.).
  4. ↑ Cabanis i inni, Museum Heineanum, t. 1, 1850–1851, s. 198.
  5. ↑ Cinnyricinclus leucogaster, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  6. ↑ P. Mielczarek, M. Kuziemko, Podrodzina: Sturninae Rafinesque, 1815 - szpaki (wersja: 2020-01-11), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2020-11-15].
  7. ↑ Histoire naturelle des oiseaux, t. 6, 1775, s. 104–105.
  8. ↑ a b Merle violet à ventre blanc, de Juida, [w:] Georges-Louis Leclerc de Buffon, François-Nicolas Martinet, Edme-Louis & Daubenton, Louis-Jean-Marie Daubenton, Planches Enluminées D'Histoire Naturelle, t. 7, 1765–1783, Tabl. 648, ryc.: 1.
  9. ↑ a b c d e F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v10.2), 25 lipca 2020. [dostęp 2020-11-07].
  10. ↑ René Lesson, Oiseaux nouveaux, „Revue zoologique”, Paryż: Société cuvierienne, 1840, s. 272.
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Emil K. Urban (red.), C. Hilary Fry & Stuart Keith, The Birds of Africa, t. 6, Academic Press, 2000, s. 572, 639, 641–644, ISBN 978-0-12-137306-1.
  12. ↑ a b Dean Amadon, Check-list of the birds of the world, t. 15, Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparatve Zoology, 1962, s. 98–99.
  13. ↑ a b c d e f g h i j k l Adrian Craig, Chris Feare, Starlings and Mynas, Bloomsbury Publishing, 2010, s. 24, 224–227, ISBN 978-1-4081-3520-4.
  14. ↑ Irby J. Lovette, Dustin R. Rubenstein, A comprehensive molecular phylogeny of the starlings (Aves: Sturnidae) and mockingbirds (Aves: Mimidae): Congruent mtDNA and nuclear trees for a cosmopolitan avian radiation, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 44 (3), 2007, s. 1031–1056, DOI: 10.1016/j.ympev.2007.03.017 [dostęp 2020-11-13] (ang.).
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at Adrian Craig & C. J. Feare: Violet-backed Starling (Cinnyricinclus leucogaster). [w:] J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana (red.). Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-11-07].
  16. ↑ a b Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2019 [online], 2019 [dostęp 2020-11-11].
  17. ↑ C.H.B. Grant & C.W. Mackworth-Praed, A new Race of Violet-backed Starling from Arabia, „Ibis”, 63, 1942, s. 7.
  18. ↑ Finsch, O. & Hartlaub, Gustav, Die Vogel Ost-Afrikas, 1870, s. 867.
  19. ↑ W. Wedgwood Bowen, Geographical Variation in Cinnyricinclus Leucogaster: Seventh Preliminary Paper on the Birds Collected during the Gray African Expedition: 1929, „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”, 82, 1930, s. 165–167, JSTOR: 4064068.
  20. ↑ a b c d e f Lars Svensson, Hadoram Shirihai, Handbook of Western Palearctic Birds, t. Passerines: Flycatchers to Buntings, Bloomsbury Publishing, 2018, s. 296–297, ISBN 978-1-4729-6092-4.
  21. ↑ Higgins, P.J .; Peter, J.M. & Cowling, S.J (red.), Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic birds, t. 7: Boatbill to starlings; Part B: Dunnock to starlings, 2006, s. 1892, ISBN 978-0-19-555885-2.
  22. ↑ a b c d e f g A.J.F.K. Craig, Plumcoloured Starling, [w:] J.A., Harrison & Allan, David & Underhill, Leslie & Herremans, Marc & A.J., Tree & V., Parker & Brown, Cj., The atlas of southern African birds, t. 2. Passerines, 1997, s. 462–463.
  23. ↑ Dale A. Zimmerman i inni, Birds of Kenya and Northern Tanzania, seria: Helm Field Guides, Helm, 2005, s. 514, ISBN 978-0-7136-7550-4.
  24. ↑ a b c d e f g Adrian Lewis, A Bird Atlas of Kenya, Routledge, 2017, s. 478–479, ISBN 978-1-351-47011-7.
  25. ↑ a b c d John Ash & John Atkins, Birds of Ethiopia and Eritrea: An Atlas of Distribution, Bloomsbury Publishing, 2010, s. 301, ISBN 978-1-4081-3308-8.
  26. ↑ a b c d e f g h i j Violet-backed Starling, [w:] Atlas of the Breeding Birds of Arabia, 2010 (Fauna of Arabia), s. 592–593, ISBN 978-3-929907-83-4.
  27. ↑ a b c D.A. Bannerman, Collection of the Birds made in Northern Somaliland, „Ibis”, 4, ser. 9, 1910, s. 292–293.
  28. ↑ a b Ash, J.S. & Miskell, J.E., Birds of Somalia their habitat, status and distribution, „Scopus”, Scopus Special Supplement, t.1, 1983, s. 65.
  29. ↑ a b c Nigel Redman, Terry Stevenson & John Fanshawe, Birds of the Horn of Africa: Ethiopia, Eritrea, Djibouti, Somalia and Socotra, Bloomsburry Publishing, 2010, s. 410, ISBN 978-1-4081-3576-1.
  30. ↑ a b L. Cornwallis & R.F. Porter, Spring observations of the birds of North Yemen, „Sandgrouse”, 4, 1982, s. 31.
  31. ↑ a b The OSME Region List of Bird Taxa, Part C: Passerines. Version 6.1 [online], The Ornithological Society of the Middle East, the Caucasus and Central Asia (OSME), lipiec 2020 [dostęp 2020-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-23].
  32. ↑ Donald A. Turner & Graeme C. Backhurst, Notes on some Afrotropical migrants in East Africa with special reference to those recorded at the Ngulia Safari Lodge, Tsavo West National Park, Kenya, „Scopus”, 2, 40, s. 73.
  33. ↑ H. Shirihai, Fifty species new to Israel, 1979–1998: their discovery and documentation, with tips on identification, „Sandgrouse”, 1, 21, 1999, s. 101.
  34. ↑ Tommy Pedersen & Simon Aspinall (red.), EBRC annotated checklist of the birds of the United Arab Emirates, „Sandgrouse”, Supplement 3, 2010, s. 61.
  35. ↑ EBRC decisions on rare birds [online], Emirates Bird Records Commitee, 19 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-21].
  36. ↑ Dawn Balmer & Keith Betton, Around the region, „Sandgrouse”, 2, 25, 2003, s. 157.
  37. ↑ Fjeldså i inni, Distribution of highland forest birds across a potential dispersal barrier in the Eastern Arc Mountains of Tanzania, „Steenstrupia”, 32, 2010, s. 1–43.
  38. ↑ a b c C.W. & F.M. Benson Benson, The Birds of Malawi, Limbe: Montfort Press, 1977, s. 181–182.
  39. ↑ a b c Phil A.R. Hockey (red.), W. Richard Dean & Peter G. Ryan, Roberts Birds of Southern Africa, [w:] Roberts Online. Birds of Southern Africa (2020), wyd. VII, 2006 [dostęp 2020-12-08].  
  40. ↑ a b c Warwick Rowe Tarboton, Guide to the nests and eggs of southern African birds, Struik, 2001, s. 224.
  41. ↑ Maurice Amsler, The breeding of the Amethyst Starling, „Avicultural Magazine”, 13, 1935, s. 295–300.
  42. ↑ Stewart Pyper, Breeding the Amethyst Starling, „Avicultural Magazine”, 97, 1991, s. 144–146.
  43. ↑ Violet-backed Starling (Cinnyricinclus leucogaster). BirdLife International. [dostęp 2020-11-07].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ametyszczak&oldid=68362241”