Amnestia w 1947 roku

Osobny artykuł: Amnestie w Polsce.

Amnestia w 1947 rokuamnestia skierowana do żołnierzy i działaczy polskiego podziemia antykomunistycznego. Ustawa o amnestii[1] została uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22 lutego 1947[2]. Faktycznym celem amnestii była likwidacja zorganizowanego oporu przeciwników rządu. Obietnic amnestyjnych nie dotrzymano. Zebrana w toku przesłuchań wiedza posłużyła do późniejszych represji wobec ujawnionych i dotarcia do osób nadal prowadzących walkę. Łącznie amnestia objęła 76 774 osoby.

Amnestia nie obowiązywała w stosunku do członków organizacji nacjonalistycznych, takich jak Ukraińska Powstańcza Armia, które były wcześniej sojusznikami nazistowskich Niemiec[3].

Była to druga amnestia po II wojnie światowej w Polsce Ludowej, pierwszą przeprowadzono 2 sierpnia 1945, która po przedłużeniu trwała do 15 października 1945.

Powód amnestii edytuj

Po sfałszowanych wyborach do Sejmu władze postanowiły zadać kolejny cios swoim przeciwnikom. Wykorzystano przy tym powszechny upadek nastrojów związany z brakiem reakcji Zachodu na fałszerstwa wyborcze i brak nadziei na odzyskanie przez Polskę niezawisłości. Amnestia miała być aktem „dobrej woli” i łaską zwycięzców nad zwyciężonymi. Do jej rozpropagowania zaangażowano potężny aparat propagandowy.

Amnestia edytuj

Amnestia obowiązywała przez dwa miesiące, od 25 lutego do 25 kwietnia 1947. Nie przewidziano możliwości jej przedłużenia. Wykonanie ustawy amnestyjnej powierzono, podobnie jak w 1945, Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego. W całym kraju przy Powiatowych Urzędach Bezpieczeństwa Publicznego powołano Państwowe Komisje Amnestyjne. Główną rolę w tych komisjach odgrywali funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa. Każdy ujawniający się zdawał broń, jeżeli taką posiadał, wypełniał szczegółowy formularz, w którym podawał swoją przynależność organizacyjną, pseudonim, imię i nazwisko, adres, stopień oraz imię, nazwisko, pseudonim i adres dowódcy.

W czasie amnestii z podziemia wyszło 53 517 osób, swoją działalność ujawniło także 23 257 osób przebywających w więzieniach. Łącznie amnestia objęła 76 774 osoby. W rzeczywistości „ankiety amnestyjne” ułatwiały aresztowania osób, które się nie ujawniły. Byli to głównie żołnierze oddziałów niepodległościowego podziemia, członkowie organizacji podziemnych oraz dezerterzy z LWP, MO, KBW i UB. Według szacunków MBP, podziemie opuściło około 90% członków Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość i około 60% żołnierzy podziemia narodowego. Najgłośniejsze było „ułaskawienie” pułkownika Jana Rzepeckiego, oraz wstrzymanie wyroku śmierci na Michale Pobosze z Komedy Głównej Narodowych Sił Zbrojnych[4]. Pozostali żołnierze, którzy skorzystali z amnestii to m.in. Michał Bierzyński, Henryk Flame, Józef Marcinkowski, Paweł Nowakowski, Kazimierz Paulo, Jan Tabortowski i Ludwik Więcław.

Dla porównania – w roku 1945 podziemie opuściło tylko 30 217 osób, część z nich jednak na powrót podjęła walkę z polskimi i radzieckimi służbami bezpieczeństwa.

Po upływie terminu amnestii w 1947 w podziemiu pozostało nie więcej niż 2 000 osób. Szacunki Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego wskazywały na znacznie mniejszą liczbę: około 250 partyzantów działających w 52 zbrojnych grupkach[5][6]. Już od kwietnia 1947 z rozkazu Stanisława Radkiewicza wykonywano wyroki śmierci na osobach, które były objęte amnestią[7].

Skutki edytuj

W wyniku amnestii z 1947 praktycznie przestało istnieć zorganizowane podziemie zbrojne w kraju. Dzięki informacjom uzyskanym przez UB od ujawniających się ludzi przyspieszyła akcja wykrywania i niszczenia pozostałych grup partyzantów. Funkcjonariusze służb bezpieczeństwa wcale nie myśleli stosować się do uchwalonych przez siebie praw[potrzebny przypis]. Gdy tylko zaprzestano wykonywać amnestię, natychmiast przystąpiono do analizy zebranego materiału, a następnie do aresztowań osób ujawnionych, pod zarzutem dalszego prowadzenia działalności antypaństwowej[potrzebny przypis]. Ludzie ujawnieni w 1947 w latach 1948-50 byli często ponownie aresztowani i skazywani za czyny objęte ową amnestią[potrzebny przypis]. Zapadały często wysokie wyroki, zgodnie z artykułem 6. amnestii pozostawiono jednak taką możliwość wobec działalności uprzednio zagrożonej karą śmierci lub dożywocia. Część osób ponownie zeszła do podziemia, rzadko jednak organizując zbrojny opór.

Przypisy edytuj

  1. Tekst ustawy: Dz.U. z 1947 r. nr 20, poz. 78.
  2. Biuletyn IPN „pamięć.pl”: Kalendarium.
  3. Philipp Ther, Ana Siljak: „Redrawing nations: ethnic cleansing in East-Central Europe, 1944-1948”, Rowman & Littlefield, 2001, s. 182.
  4. Wojciech Roszkowski: Historia Polski 1914-1990, PWN 1991, s. 178.
  5. Andrzej Leon Sowa: Historia polityczna Polski 1944-1991, Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 78.
  6. Rzeczpospolita: Ostatni niezłomni.
  7. Wojciech Roszkowski: op. cit., s. 178.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj