Andreas Gryphius
Andreas Gryphius (zlatynizowana forma niemieckiego nazwiska Greif[1]; ur. 2 października 1616 w Głogowie, zm. 16 lipca 1664 tamże) – niemiecki poeta i dramaturg. Jego imię nosi będący w ruinie Teatr Miejski w Głogowie[2].
| ||
 Fragment miedziorytu Filipa Kiliana (1656) | ||
| Data i miejsce urodzenia | 2 października 1616 Głogów | |
| Data i miejsce śmierci | 16 lipca 1664 Głogów | |
| Narodowość | Niemiec | |
| Dziedzina sztuki | poezja, dramat | |
| Epoka | Barok | |
| Ważne dzieła | ||
| ||
Spis treści
ŻyciorysEdytuj
Urodzony 2 października 1616 roku w rodzinie luterańskiego archidiakona[3] Paula Greifa i Anny Erhard[4]. Szybko jednak stracił ojca, a wkrótce potem także matkę, w związku z czym opiekę nad nim przejął ojczym[5], pastor Johann Eder[6]. Z powodu prześladowań protestantów w 1628 roku Gryphius wraz z ojczymem wyemigrował do Polski[5] i zamieszkał w jego domu w Drzewcach[6].
W 1631 roku uczył się w gimnazjum w Zgorzelcu[7]. Talent poetycki ujawnił jako szesnastolatek podczas edukacji we Wschowie[5]. Od 1634 roku uczył się w gimnazjum w Gdańsku[7], gdzie jego nauczycielem był Peter Crüger[4]. W tym okresie zaprzestał używania w swojej twórczości łaciny i zaczął pisać w języku niemieckim. W 1636 roku powrócił na Śląsk i objął posadę nauczyciela synów Georga Schönbornera w Kożuchowie[5].
W następnym roku, staraniem Schönbornera, wydał w Lesznie pierwszy zbiór sonetów, a po jego śmierci otrzymał stypendium, które umożliwiło mu naukę na uniwersytecie w Lejdzie[5], na którym następnie wykładał w latach 1639–1643[1]. Podczas edukacji Gryphius opublikował kolejne tomiki i zapoznał się z teatrem, który znajdował się w Holandii w okresie rozkwitu[5]. W następnych latach (do 1647) podróżował po zachodniej Europie[1] (Hadze, Paryżu, Marsylii, Florencji, Rzymie, Wenecji i Strasburgu)[7], poszerzając wykształcenie[5].
W 1648 roku[1] osiadł we Wschowie[5], choć uniwersytety w Heidelbergu, Frankfurcie i Uppsali oferowały mu możliwość pracy[4]. 12 stycznia 1649 roku[4] ożenił się z Rosiną Deutschländer[1]. W 1650 roku został syndykiem stanów Księstwa Głogowskiego i przeprowadził się do tego miasta wraz z żoną, by sprawować tę funkcję do swojej śmierci[5]. Jego zasługi dla księstwa obejmują m.in. zebranie i opracowanie wraz z prawnikiem Jonaszem Scultetusem zbioru przywilejów księstwa głogowskiego od 1490 roku (Leszno, 1653)[1].
Zmarł na udar 16 lipca 1664 roku podczas burzliwego posiedzenia rady miejskiej[1][4][5].
Z Rosiną Deutschländer doczekał się czterech synów i trzech córek, z których Christian Gryphius(niem.) (1649–1706), także poeta i nauczyciel, rektor Gimnazjum Marii Magdaleny we Wrocławiu(niem.) opracował i wydał poszerzoną edycje dzieł ojca[4][8].
TwórczośćEdytuj
Gryphius uważany jest za najwybitniejszego przedstawiciela grupy poetyckiej zwanej „barokową szkołą śląską”[1]. Jego twórczość była zarówno obszerna, jak i cechowała się wysokim poziomem literackim, przez co zalicza się go do największych niemieckich poetów epoki i twórcę dramatu w języku niemieckim[5].
Debiutował jako poeta[5] – pisał sonety, ody i wiersze okolicznościowe[1], dramatopisarstwem zajął się w dojrzałym wieku. Stworzył liczne utwory o charakterze komediowym, nieliczne są tragedie[5] o tematyce martyrologicznej[1], ponadto przekładał dzieła obcych autorów[5], m.in. łacińskie wiersze Sarbiewskiego. Stworzył pierwszy niemiecki dramat mieszczański Cardenio i Celinde[1]. Jest autorem dzieła muzycznego Piastus, uważanego za pierwszą niemiecką operę. Dzieło opisuje legendarne początki państwa polskiego[9] i dynastii piastowskiej, której był admiratorem. Znał język polski[1].
Pod wpływem przeżyć osobistych i wojny trzydziestoletniej wyrobił sobie pesymistyczny pogląd na świat i kondycję człowieka, rozwinął głęboko religijną postawę, obecną także w jego tragediach, w których główni protagoniści cechują się niewzruszoną postawą chrześcijańską[1].
Do dziś zachowało się ok. 80% jego dzieł[5].
UpamiętnienieEdytuj
W okresie niemieckim pamięć Gryphiusa podtrzymywało popiersie nad wejściem do teatru oraz nazwanie ulicy jego imieniem. W XXI w. w Głogowie zaczęto organizować międzynarodowy festiwal jego imienia[5]. W Niemczech istnieje nagroda literacka imienia Andreasa Gryphiusa(niem.)[9].
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gryphius Andreas – Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej, www.glogow.pl [dostęp 2017-03-25] (pol.).
- ↑ Zbigniew Rybka, Antoni Bok – 200 lat Teatru Miejskiego w Głogowie, Towarzystwo Ziemi Głogowskiej 1999
- ↑ Jacek Bartyzel, Andreas Gryphius, „Myśl Konserwatywna”, 2 października 2016 [dostęp 2017-03-25] (pol.).
- ↑ a b c d e f Roman Penkała, Andreas Gryphius. Biografie niemieckie i inne, biografie-niemieckie.pl [dostęp 2017-03-25].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p K. Anczarska, Lekcja historii: Andreas Gryphius, tutajglogow.pl | Głogowskie Informacje & Wydarzenia, 5 lipca 2014 [dostęp 2017-03-25].
- ↑ a b Andreas Gryphius na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim. Inspiracje – związki – konsekwencje, „Dekada Reformacji” [dostęp 2017-03-25] (pol.).
- ↑ a b c Spiegel, Hamburg, Germany, Andreas Gryphius Leben und Werk - Projekt Gutenberg, gutenberg.spiegel.de [dostęp 2017-03-25] (niem.).
- ↑ Roman Penkała, Christian Gryphius. Biografie niemieckie i inne, biografie-niemieckie.pl [dostęp 2017-03-25].
- ↑ a b Ważne słowa. O Śląsku i Ślązakach opowiada prof. Marek, Ślązak, pierwszy rektor Uniwersytetu Opolskiego [dostęp 2017-03-25].