Andreas Vesalius
Andreas Vesalius, Wesaliusz, właśc. Andries van Wesel lub Andre Wesale (ur. 31 grudnia 1514 w Brukseli, zm. 15 października 1564 na Zakintos[1]) – flamandzki uczony, twórca nowożytnej anatomii.
Wesaliusz | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
Życiorys
edytujUrodził się w Brukseli, w rodzinie o tradycjach medycznych (jego ojciec był aptekarzem cesarza Karola V). Studiował humanae litterae na uniwersytecie w Leuven (Belgia) w latach 1529–1533[2], a następnie, między 1533 a 1536, w Paryżu, pod kierunkiem Sylwiusza. Ostatnim etapem jego studiów była nauka na uniwersytecie w Padwie, gdzie w 1537 roku otrzymał stopień doktora medycyny, publikując w charakterze dysertacji parafrazę dzieła arabskiego lekarza Ar-Raziego. Zaraz też został zatrudniony jako wykładowca chirurgii, odpowiedzialny za pokazy anatomii; w Padwie nauczał w latach 1537–1555[3].
W 1543[4] w bazylejskiej oficynie typograficznej Johannesa Oporinusa opublikował siedmioczęściowe dzieło Budowa ludzkiego ciała (De humani corporis fabrica; w skrócie często cytowane jako Fabrica) i zadedykował je Karolowi V. Było to pierwsze wydane drukiem dzieło o anatomii człowieka[5]. W 1555 r. w tej samej drukarni ukazało się drugie wydanie Fabrica, wykorzystujące ten sam materiał ilustracyjny, który został zastosowany w wydaniu pierwszym. Jako pierwszy opisał w nim dokładnie budowę ludzkiego ciała, ilustrując swe twierdzenia 300 drzeworytami wykonanymi przez ucznia Tycjana, Jana van Calcara. Poprawił ponad 200 błędów Galena i udowodnił, że nie wykonał on żadnej sekcji ludzkich zwłok[6]. Dzieło Vesaliusa uznawano za kulminację humanistycznego odrodzenia nauki starożytnej, jednak nie była to nauka starożytna w sensie wyłącznie klasycznym: wykształcenie Vesaliusa opierało się na tradycji arabskiej i na jego własnych dokładnych obserwacjach, których wyniki szeroko rozpowszechniał drukiem[7].
Krytyka Galena spowodowała niechęć innych uczonych, w szczególności ataki ze strony byłego mentora Vesaliusa – Sylviusza. Vesalius zrezygnował z profesury w Padwie i przeniósł się do Brukseli, gdzie poślubił Annę van Hamme. W 1544 roku został nadwornym lekarzem Karola V; jego kariera jako lekarza rozwijała się bardzo dobrze. W 1556 roku został przez cesarza podniesiony do rangi hrabiego i otrzymał dożywotnią pensję[3]. W 1559 roku przeniósł się do Madrytu na dwór Filipa II, króla Hiszpanii. W 1564 roku udał się w pielgrzymkę do Jerozolimy. Do dziś trwają spory badaczy, jaki był cel tej podróży. W drodze powrotnej Vesalius został najprawdopodobniej pozostawiony przez marynarzy, być może w chorobie, na greckiej wyspie Zakintos, należącej wówczas do Republiki Wenecji, gdzie wkrótce potem zmarł[3].
Zasługi
edytujVesalius jako jeden z pierwszych odważył się na dokładne zbadanie zwłok ludzkich, wykazując przy tym liczne błędy w dziełach Galena, będące wynikiem nieuzasadnionego rzutowania stosunków anatomicznych zwierząt na organizację ciała ludzkiego. Wskutek tych poprawek i sprostowań popadł w spór ze swoim nauczycielem, Sylwiuszem, zwolennikiem Galena, a także innym sławnym badaczem – Eustachiuszem. Spór ten przyczynił się do rozwoju anatomii porównawczej zwierząt.
Fabrica Vesaliusa była bogato ilustrowana przez niderlandzkiego artystę Jana van Calcara. Każdy drzeworyt zawierał zarówno treści merytoryczne, jak i metaforę. Do tego dochodziły niezwykle sugestywne inicjały.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Vesalius Andreas, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-10-17] .
- ↑ Dominowały tam nadal wpływy arabskie.
- ↑ a b c P M Dunn. Andreas Vesalius (1514-1564), Padua, and the fetal „shunts”. „Archives of Disease in Childhood – Fetal and Neonatal Edition”. 88 (2), s. 157–159, 2003-03-01. DOI: 10.1136/fn.88.2.F157. ISSN 1359-2998, ISSN 1468-2052. [dostęp 2014-04-25]. (ang.).
- ↑ Józef Andrzej Gierowski: Historia Włoch. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 224. ISBN 83-04-01943-4.
- ↑ praca zbiorowa: Tablice biologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2003, s. 471. ISBN 83-7350-029-4.
- ↑ Galen pracował na zwłokach zwierzęcych, ponieważ rozcinanie ciał ludzkich było zabronione. [J. Goody: Renesans. Czy tylko jeden. Czytelnik, Warszawa 2012, s. 78].
- ↑ Jack Goody , Renesans. Czy tylko jeden?, 2012 .
Bibliografia
edytuj- Andrzej Wróblewski. Burzliwe losy księcia anatomii. „Wiedza i Życie”, s. 63, luty 2010. Warszawa: Prószyński Media. ISSN 0137-8929.
- ISNI: 0000000121326681
- VIAF: 51696979
- ULAN: 500327607
- LCCN: n81035178
- GND: 118768204
- NDL: 00476588
- LIBRIS: b8nqmjjv4d5ksv0
- BnF: 119280900
- SUDOC: 027182630
- SBN: BVEV026780
- NLA: 35580728
- NKC: jn19990008772
- BNE: XX924825
- NTA: 068354002
- BIBSYS: 90210192
- CiNii: DA03852346
- Open Library: OL232967A
- PLWABN: 9810573087805606
- NUKAT: n2004044973
- J9U: 987007269684105171
- PTBNP: 1384337
- CANTIC: a11091848
- NSK: 000614720
- CONOR: 128945251
- BNC: 000587112
- ΕΒΕ: 114750
- BLBNB: 000253654
- LIH: LNB:ywR;=CS