Andrij Liwycki
Andrij Mykołajowycz Liwycki (ukr. Андрій Миколайович Лівицький, ur. 28 marca?/9 kwietnia 1879 we wsi Łypiawo (gubernia połtawska, powiat Zołotonosza, Imperium Rosyjskie), zm. 17 stycznia 1954 w Karlsruhe, Niemcy Zachodnie) – minister spraw zagranicznych URL w rządach Borysa Martosa i Isaaka Mazepy (1919–1920), premier URL (1920–1921), prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej na emigracji (od 1926).
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 kwietnia 1879 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Premier Ukraińskiej Republiki Ludowej | |
| Okres |
od 14 października 1920 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Ukraińskiej Republiki Ludowej na emigracji | |
| Okres |
od 14 stycznia 1922 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister spraw zagranicznych Ukraińskiej Republiki Ludowej | |
| Okres |
od 27 sierpnia 1919 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Dyrektoriatu (prezydent) Ukraińskiej Republiki Ludowej na uchodźstwie | |
| Okres |
od 25 maja 1926 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Jako minister spraw zagranicznych URL stał na czele delegacji ukraińskiej, która we wrześniu 1919 przybyła do Warszawy, by rozpocząć rokowania które doprowadziły w konsekwencji do tajnego sojuszu Polski i Ukraińskiej Republiki Ludowej w lutym 1920 (układ Piłsudski – Petlura), konwencji politycznej z 21 kwietnia 1920 r. i do wspólnej walki przeciw Rosji bolszewickiej od wyprawy kijowskiej w kwietniu, poprzez bitwę warszawską w sierpniu do zawieszenia broni w październiku 1920 roku.
Po zamordowaniu w Paryżu Symona Petlury w maju 1926 roku wybrany przewodniczącym Dyrektoriatu URL – prezydentem URL na emigracji. Koordynował wszystkie działania ukraińskiej emigracji niepodległościowej tego odłamu, w tym był inicjatorem wieloletniej współpracy ze Sztabem Głównym Wojska Polskiego. Współpraca ta rozpoczęta została po tajnym memorandum Liwyckiego i gen. Wołodymyra Salskiego z 4 sierpnia 1926 skierowanego do Józefa Piłsudskiego i rozmowach, jakie wkrótce potem nastąpiły[1][2]. Po aprobacie Piłsudskiego trwała do wybuchu II wojny światowej. Jej część tajna obejmowała sporządzenie planów organizacji i mobilizacji armii ukraińskiej, jako sojusznika Polski, w przypadku wojny polsko-sowieckiej. Został sporządzony, w porozumieniu z polskim Sztabem Głównym plan mobilizacyjny wojska ukraińskiego, w oparciu o emigrantów i Ukraińców zamieszkałych w Polsce. Oficerowie i podoficerowie armii URL zostali przyjęci do Wojska Polskiego jako tzw. oficerowie i podoficerowie kontraktowi[3].
Ze strony polskiej współpracę nadzorowali: gen. Wacław Stachiewicz, Julian Stachiewicz, Tadeusz Kutrzeba, ze strony ukraińskiej gen. Pawło Szandruk, który w ramach tej współpracy po wstąpieniu do Wojska Polskiego (w stopniu majora WP), ukończył w roku 1938 Wyższą Szkołę Wojenną. Do roku 1939 Liwycki mieszkał w Warszawie pod ochroną polskiej policji (aby nie spotkał go los Petlury). Po agresji III Rzeszy na Polskę i kapitulacji Warszawy pozostał w okupowanym mieście. W końcu 1944 przeniósł się do Łasku na terenach Polski wcielonych do Rzeszy, przed styczniową ofensywą Armii Czerwonej wyjechał do Niemiec. Od listopada 1944 był głównym organizatorem powstania przy III Rzeszy w dniu 17 marca 1945 Ukraińskiego Komitetu Narodowego oraz sprawował polityczny patronat nad Ukraińską Armią Narodową.
Zmarł w Niemczech w roku 1954 w Karlsruhe, pochowany w Monachium, prochy przeniesiono następnie na nekropolię South Bound Brook. Ojciec Mykoły Liwyckiego, prezydenta URL na uchodźstwie w latach 1967–1989 oraz Natalii Liwyckiej-Chołodnej, poetki.
Przypisy edytuj
- ↑ Pełny tekst memorandum Liwyckiego i Salskiego: Jan Jacek Bruski Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926, Kraków 2010, Wyd. Uniwersytet Jagielloński, ISBN 978-83-62261-13-0, s. 363–365.
- ↑ Zobacz też Jan Jacek Bruski Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926, Kraków 2010, Wyd. Uniwersytet Jagielloński, ISBN 978-83-62261-13-0, s. 338–341.
- ↑ Robert Potocki, Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920–1939) Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999; ISBN 83-85854-46-0,s. 231–312.Rozdział „Projekt Ukraina” dot. planów strategicznych tworzenia armii URL w latach trzydziestych.
Bibliografia – najważniejsze pozycje edytuj
- Robert Potocki, Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920–1939) Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999; ISBN 83-85854-46-0, rozdziały książki dotyczące wojny 1920 i planów strategicznych tworzenia armii URL w latach trzydziestych: [1];
- Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939 Wydawnictwo: Imstytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2003, ISBN 83-917615-4-1.
- Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy: Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa, PWN, 1993
- Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy, 19331945, Warszawa, KiW, 1972
- Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1989
Linki zewnętrzne edytuj
- Biografia Andrija Liwyckiego w języku ukraińskim (strona Biblioteki Narodowej Ukrainy) z obszerną bibliografią. nbuv.gov.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-01)].
- Biografia Andrija Liwyckiego