Andrzejówka (województwo małopolskie)
Andrzejówka (dawniej Jędrzejówka, ) Ukr. Андріївка– wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna[4].
wieś | |
Centrum wsi | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) |
468[2] |
Strefa numeracyjna |
18 |
Kod pocztowy |
33-370[3] |
Tablice rejestracyjne |
KNS |
SIMC |
0454741[4] |
Położenie na mapie gminy Muszyna | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego | |
49°20′30″N 20°49′25″E/49,341667 20,823611[1] |
Położenie
edytujMiejscowość znajduje się w Paśmie Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim i stanowi najbardziej na południe wysunięta jego część. Położona jest w Dolinie Popradu nad tą rzeką i w dolinie niewielkiego potoku będącego jego dopływem (o tej samej nazwie co miejscowość). Z trzech stron otoczona jest wzniesieniami Beskidu Sądeckiego: Stawiska (759 m), Skała (769 m), Prehyba (673 m), Piotrusina (645 m) i Zapała (639 m)[5]. Wieś jest podzielona na trzy przysiółki: Ługi, Międzymostki i Ośrodek[6].
Leży przy drodze wojewódzkiej 971 i przy linii kolejowej 96. Najbliższe miasta to Muszyna (7 km) i Piwniczna-Zdrój (21 km). Do centrum wsi można się dostać tylko jedną drogą.
Historia
edytujMiejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Odnotowana po raz pierwszy w 1352 roku w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Andrzejówka, Ondrzejowa, Andrzeiowka[7].
Wieś lokowana na surowym korzeniu przez króla Kazimierza III Wielkiego w 1352 roku[8]. Już od XIV wieku istniała tu parafia rzymskokatolicka. Początkowo była własnością królewską, a od 1391 roku wchodziła w uposażenie biskupstwa krakowskiego. W 1391 roku król polski Władysław Jagiełło nadał biskupowi krakowskiemu Janowi zamek i miasto Muszynę wraz z okolicznymi wsiami w tym Andrzejówką. Miejscowość została wymieniona w historycznych dokumentach własnościowych i podatkowych. W 1529 roku klucz muszyński należał do biskupa krakowskiego, który pobierał we wsi 40 groszy czynszu od kmieci oraz obiedne[7].
W XVI wieku nastąpił napływ osadników wołoskich wyznania prawosławnego, w późniejszym czasie greckokatolickiego, którzy zbudowali tu pierwszą cerkiew[9].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Budynki użyteczności publicznej
edytuj- Szkoła podstawowa od przedszkola do 3 klasy (nauka dzieci i młodzieży kontynuowana jest w zespole Szkolno-Przedszkolnym w Złockim);
- peron kolejowy;
- świetlica wiejska przy wjeździe dla centrum wsi.
Demografia
edytujW 1921 r. spośród 403 mieszkańców 27 było wyznania rzymskokatolickiego, 372 greckokatolickiego i 4 mojżeszowego. Narodowość polską zadeklarowały 32 osoby, pozostałe 371 rusińską[10].
Ludność według spisów powszechnych, w 2009 według PESEL[10][11][12][13].
|
|
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[14].
- Cerkiew, obecnie kościół pw. Uśpienia Bogarodzicy.
Zabytkowa dawna cerkiew greckokatolicka z 1864 roku, obecnie kościół filialny. W otoczeniu znajdują się stuletnie lipy (pomniki przyrody).
Inne zabytki
edytuj- Zabytkowe połemkowskie drewniane spichlerze z przełomu XVIII i XIX wieku.
Atrakcje
edytujAndrzejówka posiada źródła mineralne. Należą one do szczaw, w skład których wchodzą kwaśne węglany wapnia, magnezu, potasu i sole żelaza[15].
W miejscowości znajduje się tunel kolejowy. W 2019 roku oddano do użytku ścieżką rowerową w ramach projektu Eurovelo, w budowie znajduje się kładka nad rzeką Poprad w przysiółku Ługi.
Baza noclegowa
edytujWe wsi, w przysiółku Ługi, znajduje się ośrodek wypoczynkowo-szkoleniowy, położony bardzo blisko rzeki Poprad[16].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 622
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 5 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 14, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-19].
- ↑ Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.
- ↑ Mapa Polski Targeo
- ↑ a b Leszczyńska-Skrętowa 1986 ↓, s. 6.
- ↑ Elżbieta Dybek, Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334 - 1434, w: Roczniki Humanistyczne tom XLI, zeszyt 2, (1993), s. 72
- ↑ Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie Drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2003, s. 85, ISBN 83-89188-08-2
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.
- ↑ a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, „Galizien”, Wien 1907.
- ↑ Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny.
- ↑ Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .
- ↑ Muszyna – portal miejski
- ↑ OWS Andrzejówka Żegiestów noclegi Muszyna – Zdrój
Bibliografia
edytuj- Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 1, hasło: "Andrzejówka". Wrocław: Ossolineum, 1986, s. 6. ISBN 83-04-00129-2.
- Antoni Schneider. Encyklopedya do Krajoznawstwa Galicyi. T. 1. Lwów : Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 70-72.