Andrzej Łapicki

polski aktor

Andrzej Łapicki (ur. 11 listopada 1924 w Rydze, zm. 21 lipca 2012 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, poseł na Sejm X kadencji.

Andrzej Łapicki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1924
Ryga

Data i miejsce śmierci

21 lipca 2012
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, pedagog

Współmałżonek

1. Zofia Łapicka
2. Kamila Łapicka

Lata aktywności

1945–2012

Zespół artystyczny
Teatr Narodowy
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Andrzej Łapicki (2008)

Życiorys edytuj

 
Andrzej Łapicki z żoną Kamilą Łapicką (2010)

Był synem Borysa i Zofii z domu Fromont[1]. Jego ojciec był profesorem i wykładowcą prawa rzymskiego na Uniwersytecie Warszawskim oraz Uniwersytecie Łódzkim. Jego pradziadek Hektor Łapicki pełnił funkcję wojewody mińskiego w czasie powstania styczniowego.

Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, które zakończył maturą w ramach tajnego nauczania w 1942[2]. Studiował następnie w konspiracyjnym Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (m.in. u Zofii Małynicz, Marii i Edmunda Wiercińskich, Mariana Wyrzykowskiego, Jana Kreczmara). Uczestniczył w podziemnych przedstawieniach teatralnych, recytując poezję Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego, był aktorem Teatru Żołnierskiego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim.

Po II wojnie światowej uzyskał dyplom w Łodzi (u Aleksandra Zelwerowicza). W 1945 debiutował w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (jako Kuba w Weselu Stanisława Wyspiańskiego).

Od 1947 do 1956 pełnił funkcję lektora Polskiej Kroniki Filmowej. Od 1949 był związany z teatrami warszawskimi – Teatrem Współczesnym (1949–1964, 1966–1972), Teatrem Dramatycznym (1964–1966, 1982–1983), Teatrem Narodowym (1972–1981) i Teatrem Polskim (1983). W 1957 debiutował w Teatrze Dramatycznym jako reżyser (w Uśmiechu Giocondy Aldousa Huxleya). W latach 1995–1999 zajmował stanowisko dyrektora artystycznego Teatru Polskiego w Warszawie.

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Z gawędy wuja Sławomira Mrożka w reż. Jerzego Gruzy (1961), Do kraju tego Cypriana Kamila Norwida w reż. Maryny Broniewskiej (1962), Cudza żona i mąż pod łóżkiem Fiodora Dostojewskiego w reż. Andrzeja Wajdy (1962), Świadkowie albo nasza mała stabilizacja Tadeusza Różewicza w reż. Adama Hanuszkiewicza (1963), Wiele hałasu o nic Williama Szekspira w reż. Ludwika René (1965), Brat marnotrawny Oscara Wilde’a w reż. Jerzego Gruzy (1968), Rozmyślania przy goleniu Stanisława Dygata w reż. Adama Hanuszkiewicza (1969) oraz w Makbecie Williama Szekspira w reż. Andrzeja Wajdy (1969), Czarownicach z Salem Arthura Millera w reż. Zygmunta Hübnera (1979) i w Kordianie Juliusza Słowackiego w reż. Jana Englerta (1994). Zagrał łącznie ponad 200 ról teatralnych, filmowych i telewizyjnych, występował w filmach Andrzeja Wajdy i Tadeusza Konwickiego. Wyreżyserował ponad 100 przedstawień teatralnych i telewizyjnych.

Od 1953 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, od 1979 jako profesor nadzwyczajny, od 1987 jako profesor zwyczajny. W latach 1971–1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Aktorskiego, a od 1981 do 1987 i od 1993 do 1996 rektora tej uczelni. Zasiadał w Narodowej Radzie Kultury (1986), w latach 1989–1996 był prezesem Związku Artystów Scen Polskich.

Od początku lat 80. działał w opozycji demokratycznej, należał do „Solidarności”. W lutym 1984 Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła rozpracowanie Andrzeja Łapickiego w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim „Rektor”; SB zarzucało aktorowi „negatywny wpływ na młodzież studencką i przyczynianie się do dezintegracji środowiska teatralnego”[3]. Pomimo usilnych starań SB nie udało się ulokować tajnego współpracownika w najbliższym otoczeniu aktora. Po wprowadzeniu stanu wojennego w przejętej dokumentacji „Solidarności” odnaleziono korespondencję między Lechem Wałęsą a Andrzejem Łapickim, co przyczyniło się do wzmożenia obserwacji aktora[4]. Funkcjonariusze SB odnotowywali w zebranej dokumentacji, że tworzył wokół siebie grono osób nieprzychylnych komunistycznej władzy. Służba Bezpieczeństwa podejmowała działania mające na celu doprowadzenie do ich zwalniania z pracy, jednakże Andrzej Łapicki miał na tyle silną pozycję, że był w stanie chronić podległych mu pracowników PWST przed usunięciem z pracy. Był również postrzegany przez SB jako organizator akcji nieposłuszeństwa środowiska artystycznego wobec władzy, która przejawiała się bojkotowaniem mediów państwowych[5]. W 1982 i 1983 SB sugerowała ministrowi kultury odwołanie go ze stanowiska rektora PWST „ze względu na sprzeczność jego działalności z etyką nauczycielską i polityką kulturalną państwa”. Mimo tych nacisków zachował to stanowisko[6]. W 1987 był jednym z sygnatariuszy kilku oświadczeń kierowanych do władz PRL, m.in. ze stycznia dotyczącego wprowadzenia pluralizmu polityczno‑organizacyjnego w sferze kultury, z maja poprzedzającego wizytę Jana Pawła II w Polsce i z listopada o konieczności zmian systemowych w PRL. Spowodowało to wzywanie aktora na przesłuchania przez funkcjonariusza Departamentu III MSW[7].

W czerwcu 1987 witał papieża podczas spotkania papieża ze środowiskiem artystów w warszawskim kościele Świętego Krzyża. Był członkiem Prymasowskiej Rady Społecznej i Komitetu Obywatelskiego, z ramienia którego zasiadał w Sejmie kontraktowym w latach 1989–1991 (w trakcie kadencji przeszedł do KP Unii Demokratycznej)[8].

Życie prywatne edytuj

 
Rodzinny grobowiec aktora na Starych Powązkach w Warszawie

Jego pierwszą żoną była Zofia Chrząszczewska (od 1947 do jej śmierci w 2005[9][10]), z którą miał córkę Zuzannę (Grzegorz był adoptowanym synem Zofii z jej poprzedniego związku). 5 czerwca 2009 ożenił się powtórnie – z teatrolog Kamilą Mścichowską, młodszą od niego o 60 lat[11][12][13].

Andrzej Łapicki zmarł 21 lipca 2012 w swoim domu w Warszawie[14]. Uroczystości pogrzebowe aktora odbyły się 27 lipca 2012 w warszawskim kościele św. Karola Boromeusza. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera c-5-6)[15][16].

W 2012 Kamila Łapicka opublikowała wspomnienia Andrzeja Łapickiego w formie wspólnie prowadzonych rozmów, zatytułowane Łapa w łapę[17].

Filmografia edytuj

 
Odcisk dłoni w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach
Rok Tytuł Rola Uwagi
1946 Zakazane piosenki wykonawca wyroku na skrzypku – konfidencie film muzyczny, reżyseria: Leonard Buczkowski
Dwie godziny towarzysz damulki w Kolorowej film obyczajowy, reżyseria: Stanisław Wohl, Józef Wyszomirski
1947 Jasne łany Leśniewski, były nauczyciel film polityczny, reżyseria: Eugeniusz Cękalski
1949 Spotkanie etiuda, reżyseria: Silik Sternfeld
1950 Dwie brygady aktor Stanisz film obyczajowy, reżyseria: Eugeniusz Cękalski
Miasto nieujarzmione oficer SS film wojenny, reżyseria: Jerzy Zarzycki
1953 Żołnierz zwycięstwa amerykański dziennikarz John Lane film biograficzny, reżyseria: Wanda Jakubowska
Sprawa do załatwienia narrator film komediowy, reżyseria: Jan Rybkowski, Jan Fethke
Domek z kart starosta film polityczny, reżyseria: Erwin Axer
1960 Powrót „Siwy” film psychologiczny, reżyseria: Jerzy Passendorfer
1961 Dziś w nocy umrze miasto Piotr film wojenny, reżyseria: Jan Rybkowski
1962 Spóźnieni przechodnie. Krąg istnienie film obyczajowy, reżyseria: Andrzej Łapicki
Spóźnieni przechodnie. Nauczycielka reżyser film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski
Spotkanie w Bajce Wiktor film psychologiczny, reżyseria: Jan Rybkowski
1963 Pamiętnik pani Hanki Jacek Renowicki, mąż pani Hanki film komediowy, reżyseria: Stanisław Lenartowicz
Naprawdę wczoraj pisarz Nowak film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski
1964 Życie raz jeszcze Piotr Grajewski film psychologiczny, reżyseria: Janusz Morgenstern
1965 Sposób bycia bohater film psychologiczny, reżyseria: Jan Rybkowski
Salto pijak Pietuch film psychologiczny, reżyseria: Tadeusz Konwicki
Lekarstwo na miłość Andrzej film komediowo-kryminalny, reżyseria: Jan Batory
1966 Mistrz doktor Kawski film wojenny, reżyseria: Jerzy Antczak
Gdzie jest trzeci król kapitan Berent film kryminalny, reżyseria: Ryszard Ber
1967 Poradnik matrymonialny doktor Bogumił film komediowy, reżyseria: Włodzimierz Haupe
Zbrodnia lorda Artura Savile’a lord Artur Saville film grozy, reżyseria: Witold Lesiewicz
Poczmistrz hrabia film telewizyjny, reżyseria: Stanisław Lenartowicz
Szach i mat! Bartolomeo film fantastyczny, reżyseria: Andrzej Zakrzewski
Kwestia sumienia kapitan Parrol Hartroy film historyczny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
Klub szachistów Wacław Urbin film obyczajowy, reżyseria: Witold Lesiewicz
Cześć kapitanie szpieg film kryminalny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
1968 Mistrz tańca mistrz tańca film grozy, reżyseria: Jerzy Gruza
Lalka Kazimierz Starski film kostiumowy, reżyseria: Wojciech Jerzy Has
Dancing w kwaterze Hitlera niemiecki turysta film psychologiczny, reżyseria: Jan Batory
1969 Przygody pana Michała Ketling (odcinki: 1–2, 4–5, 11–13) serial historyczny, reżyseria: Paweł Komorowski
Jarzębina czerwona porucznik Gorczyński film wojenny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
Wszystko na sprzedaż reżyser Andrzej film satyryczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1970 Epilog norymberski narrator, R. H. Jackson dokument fabularyzowany, reżyseria: Jerzy Antczak
1971 Jak daleko stąd, jak blisko Andrzej film psychologiczny, reżyseria: Tadeusz Konwicki
Piłat i inni Afraniusz film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1972 Wesele Poeta film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1973 Zazdrość i medycyna dyrektor Tamten film psychologiczny, reżyseria: Janusz Majewski
Stracona noc pisarz Wacław Kisielecki film psychologiczny, reżyseria: Janusz Majewski
1974 Ziemia obiecana Trawiński film obyczajowy, reżyseria: Andrzej Wajda
1975 Ziemia obiecana (serial TV) Trawiński (odcinek: 2) serial obyczajowy, reżyseria: Andrzej Wajda
1977 Sprawa Gorgonowej sędzia Kulczycki film kryminalny, reżyseria: Janusz Majewski
1979 Panny z Wilka lekarz w Stokroci film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1980 Urodziny młodego warszawiaka Stanisław, ojciec Jacka Bieleckiego film wojenny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
1981 Z dalekiego kraju oficer niemiecki w katedrze wawelskiej film biograficzny, reżyseria: Krzysztof Zanussi
1982 Debiutantka Jerzy film obyczajowy, reżyseria: Barbara Sass
1985 Dziewczęta z Nowolipek profesor zatrudniający matkę Franki film psychologiczny, reżyseria: Barbara Sass
1986 W zawieszeniu doktor Ruczyński film psychologiczny, reżyseria: Waldemar Krzystek
1988 Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest... Hulan film psychologiczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi
1989 Stan posiadania ojciec Tomasza film psychologiczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi
Lawa Car w Śnie Senatora film poetycki, reżyseria: Tadeusz Konwicki
1999 Pan Tadeusz ksiądz film poetycki, reżyseria: Andrzej Wajda
2010–2012 M jak miłość Tadeusz Budzyński (odcinki: 808–896) opera mydlana, reżyseria: różni
2012 Reguły gry staruszek na wernisażu (odcinek: 1) serial komediowy, reżyseria: Bartłomiej Ignaciuk

Odznaczenia i wyróżnienia edytuj

Ordery i odznaczenia
Nagrody i wyróżnienia

Przypisy edytuj

  1. Gańczak 2011 ↓, s. 258.
  2. Stefan Kwiatkowski, Michał Wiland: Materiały biograficzne wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, 1993, s. 53, 129.
  3. Gańczak 2011 ↓, s. 257.
  4. Gańczak 2011 ↓, s. 226.
  5. Gańczak 2011 ↓, s. 262–263.
  6. Gańczak 2011 ↓, s. 265.
  7. Gańczak 2011 ↓, s. 270.
  8. Strona sejmowa posła X kadencji. [dostęp 2013-01-12].
  9. Nekrologi Warszawskie. nekrologi-baza.pl. [dostęp 2013-01-12].
  10. Sonia Miniewicz: Andrzej Łapicki: jedyny taki amant. onet.pl, 2020-07-21. [dostęp 2020-07-21].
  11. Eksperymentuję – Rozmowa z Andrzejem Łapickim. polityka.pl, 2009-11-22. [dostęp 2013-01-12].
  12. Kamila Łapicka: Jesteśmy szczęśliwi. onet.pl, 2009-06-17. [dostęp 2013-01-12].
  13. On ma 85 lat, jego żona 25. interia.pl, 2009-06-16. [dostęp 2013-01-12].
  14. Andrzej Łapicki nie żyje. rp.pl, 2012-07-21. [dostęp 2013-01-12].
  15. Pożegnanie Andrzeja Łapickiego. tvp.info, 2012-07-27. [dostęp 2013-01-12].
  16. Cmentarz Stare Powązki: ANTONI SZEREPA-ŁAPICKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-12-19].
  17. Kamila Łapicka: Łapa w łapę. Warszawa: Wydawnictwo czerwone i czarne, 2012. ISBN 978-83-7700-039-7.
  18. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 marca 1995 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1995 r. nr 23, poz. 280).
  19. a b c d e Andrzej Łapicki w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2023-05-05].
  20. Uchwała Rady Państwa z dnia 11 lipca 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144).
  21. Lista osób odznaczonych „Medalem 10-lecia Polski Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400).
  22. Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2023-05-06].
  23. Wręczono złote medale „Gloria Artis”. e-teatr.pl, 2005-09-10. [dostęp 2013-01-12].
  24. Aneta Kyzioł: Jak Andrzej Łapicki zrzuca maski w swoich „Dziennikach”. polityka.pl, 26 marca 2018. [dostęp 2023-10-26].
  25. Nagrody Teatru. teatr-pismo.pl. [dostęp 2022-12-04].

Bibliografia edytuj

  • Filip Gańczak: Filmowcy w matni bezpieki. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2011. ISBN 978-83-7648-714-4. OCLC 879643901.
  • Łapicki: aktor, reżyser, pedagog. W osiemdziesiątą rocznicę urodzin. Barbara Osterloff (red.). Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2004. ISBN 978-83-920617-1-7.
  • Nasi w Sejmie i Senacie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1990.
  • Andrzej Łapicki w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2023-05-05].

Linki zewnętrzne edytuj