Andrzej Bulc

działacz opozycji w PRL, współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża

Andrzej Bulc (ur. 11 listopada 1951 w Przasnyszu, zm. 18 października 2023[1]) – polski działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL, jeden z czołowych działaczy i członek Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (1978–1980), członek redakcji pierwszego podziemnego pisma w północnej Polsce – "Robotnik Wybrzeża" (1978–1980), współpracownik Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, więzień polityczny w Sierpniu 1980, internowany 1981–1982.

Andrzej Bulc
Ilustracja
Andrzej Bulc (2007)
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1951
Przasnysz

Data śmierci

18 października 2023

Zawód, zajęcie

elektryk, działacz społeczny

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności

Życiorys

edytuj

Jest synem Władysława[2]. W 1969 zdał maturę w Liceum Ogólnokształcącym w Przasnyszu, a w 1973 ukończył Policealne Studium Budownictwa Okrętowego w Gdańsku, na wydziale elektrycznym. Od 1971 do 1973 odbywał, jako elektryk, praktykę w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, głównie na wydziale elektrycznym W-4, gdzie następnie pracował przez trzy lata[3][4][5][6]. W 1976 przeniósł się do pracy w Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki "Elmor" w Gdańsku, gdzie pracował jako technik-elektryk, a następnie, do maja 1979 jako kontroler jakości[6]. Przez pewien czas studiował na Wydziale Elektroniki Politechniki Gdańskiej, ale naukę musiał przerwać ze względu na założenie rodziny[5]. Później, po przeniesieniu się w marcu 1980 z rodziną do Warszawy, od maja 1980 do lipca 1981 pracował jako laborant w Biurze Badawczym ds Jakości Stowarzyszenia Elektryków Polskich[5][6].

Działalność opozycyjna

edytuj

Był świadkiem tragicznych wydarzeń Grudnia 1970 w Gdańsku, ale nie brał w nich udziału[4][5]. W działalność opozycyjną zaangażował się w 1977 i niedługo potem stał się jednym z najbardziej aktywnych działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, które ukonstytuowały się 29 kwietnia 1978[7]. Kilka tygodni później (w lipcu 1978) wszedł w skład Komitetu Założycielskiego WZZW w miejsce Krzysztofa Wyszkowskiego, który wyjechał z Gdańska[4][8]. Przez następny rok WZZ „Wybrzeża”, które były jedyną w Polsce organizacją opozycyjną mającą oparcie wśród robotników, działały w składzie: Andrzej Bulc, Andrzej Gwiazda, Joanna Duda-Gwiazda i Edwin Myszk (który potem okazał się współpracownikiem SB)[4][5][9][10]. W maju 1980 po wyprowadzce Andrzeja Bulca z Gdańska, na jego miejsce w skład Komitetu Założycielskiego WZZ "W" wszedł Jan Karandziej[2][11]. Wśród grona zaufanych osób tworzono grupy pięcioosobowe i każdy z członków komitetu (w tym Andrzej Bulc) prowadził do kilku takich grup, które odbywały w prywatnych mieszkaniach tajne spotkania szkoleniowe dla robotników (np. z Lechem Kaczyńskim, który wykładał prawo pracy). Jednej z takich grup przewodniczył Lech Wałęsa[4][5][12][13].

W czasach opozycji przedsierpniowej organizował też lub współorganizował akcje ulotkowe jak i demonstracje rocznicowe, m.in. 11 listopada 1979 dla uczczenia wówczas zakazanego Święta Niepodległości "przyniósł do „Elmoru” taśmę z nagraniem głosu Piłsudskiego. Fabryka stanęła. Przez dwa dni 2,2 tys. robotników, urzędników i inżynierów słuchało głosu Marszałka"[14]. W 1979 współorganizował obchody rocznicy Grudnia ’70 pod Bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej, na które udało mu się dostarczyć tekst przemówienia napisanego przez Joannę Gwiazdę, a które na demonstracji odczytała Maryla Płońska, gdyż przed spodziewanymi aresztowaniami schronił się na terenie stoczni i całą noc poprzedzającą rocznicę przesiedział ukryty pod plandeką okrywającą jakąś konstrukcję[15][16][17].

Od początku istnienia "Robotnika Wybrzeża", pierwszego pisma ukazującego się poza cenzurą w północnej Polsce, które wydawał w latach 1978-1980 Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża był członkiem jego redakcji i w stopce redakcyjnej były podane jego dane adresowe[8][18]. Redakcja „Robotnika Wybrzeża” pełniła wówczas wszystkie obowiązki organizacyjne Komitetu Założycielskiego WZZ i tworzyła faktyczne kierownictwo ruchu, a jej członkowie byli "jawnymi przedstawicielami Wolnych Związków Zawodowych na Wybrzeżu"[18][19] i ich domowe adresy służące jako punkty kontaktowe podawane też były m.in. w czasie manifestacji patriotycznych (np. 19 grudnia 1979 r.[2]). jak i w audycjach Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa[5].

Był nie tylko sygnatariuszem oświadczeń redakcyjnych, ale również uczestniczył w zdobywaniu sprzętu potrzebnego do druku tego biuletynu i wydawanych przez WZZW okolicznościowych ulotek, a także był autorem nielicznych w tym piśmie artykułów, które podpisywał swoim nazwiskiem[4][20]. Opublikował tam m.in. artykuł "Śniadanie" (w numerze 1 z sierpnia 1978 r.) przedstawiający warunki sanitarne w jakich spożywa się tam posiłki, problemy z zaopatrzeniem oraz gastronomią w Stoczni Gdańskiej im. Lenina[21][22], a także "Podnieśmy głowę znad roboty" (nr 4 z czerwca 1979), będący oceną systemu politycznego w PRL, w którym poddał krytyce ograniczanie wolności słowa w Polsce oraz zwrócił również uwagę na jednostronny ton propagandy w środowiskach masowego przekazu, jego zdaniem "społeczeństwo polskie powinno wyzwolić się ze stagnacji i zapobiec nadchodzącemu ostremu kryzysowi, nawet za cenę pozbawienia władzy PZPR. Była to najbardziej radykalna opinia wśród poglądów pojawiających się na łamach „Robotnika Wybrzeża”[2].

Zajmował się również kolportażem nie tylko "Robotnika Wybrzeża", ale i innych wydawnictw drugiego obiegu, dostarczał je wówczas też m.in. do rodzinnego Przasnysza.

Po przeniesieniu się do Warszawy, jeszcze przed Sierpniem 80 nadal współpracował z Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR”, m.in. z Jackiem Kuroniem i Henrykiem Wujcem[5].

Od września 1980 był członkiem NSZZ „Solidarność”, został wybrany na przewodniczącego Komisji Zakładowej w Biurze Badawczym ds Jakości Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Był też działaczem oświatowym NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze, gdzie od lutego 1981 pracował społecznie, a od września tego samego roku etatowo, na stanowisku organizatora we Wszechnicy Robotniczej „Solidarności” tego Regionu[6], którą kierował Henryk Wujec[5]. W listopadzie 1981 był współorganizatorem Klubów Rzeczpospolitej Samorządnej „Wolność – Sprawiedliwość – Niepodległość”[5].

Represje

edytuj

W latach 1978–1982 za prowadzenie działalności opozycyjnej był w rozmaity sposób represjonowany. Wielokrotnie był zatrzymywany przez SB[23] (np. 17 grudnia 1978 na 24 godz.)[24], przesłuchiwany, a w mieszkaniu jego dokonywano uciążliwe rewizje[25]. Był też szykanowany ekonomicznie przez zakład pracy, np. w sierpniu 1978 r. został pozbawiony należnych dopłat na kwaterunek, a następnie wykwaterowany z zajmowanego lokalu zakładowego[26]. 11 maja 1979 został zwolniony dyscyplinarnie z "Elmoru" pod pozorem przestępstwa pospolitego[27], ale w Terenowej Komisji Odwoławczej sprawę wygrał. Pomimo tego Sąd Pracy 28 lutego 1980 r. odrzucił jego wniosek o przywrócenie do pracy w "Elmorze"[28]. Od 30 czerwca 1978 do 22 kwietnia 1980 był rozpracowywany przez SB w Gdańsku w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania pod Kryptonim "Żak", a po tej dacie akta zostały przekazane SB w Warszawie, dokąd się wówczas przeprowadził[2][6][29].

W kilka dni po rozpoczęciu strajków sierpniowych 1980 r. został aresztowany przez SB w Warszawie. Początkowo, by zachować pozory praworządności zwalniano go po 48 godzinach z aresztu, ale niemal natychmiast, niekiedy jeszcze w budynku komendy MO, ponownie go zatrzymywano, stąd informacje o jego kolejnych zatrzymaniach pojawiły się kilkakrotnie w wewnętrznych komunikatach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych m.in. 22 sierpnia, 23 sierpnia, 27 sierpnia 1980[2][5]. Według oświadczenia KSS KOR z 23 sierpnia 1980 był wówczas jednym z 13 aresztowanych działaczy opozycji demokratycznej. Poza nim, przedstawianym tam jako "redaktor "Robotnika Wybrzeża"" byli to Mirosław Chojecki (członek KSS KOR i kierownik "NOWEJ"), Jan Cywiński (działacz Studenckiego Komitetu Solidarności w Warszawie), Ludwik Dorn (redaktor "Głosu"), Urszula Doroszewska (redaktorka "Głosu"), Wiesław Kęcik (członek KSS KOR i redaktor "Placówki"), Sergiusz Kowalski (współpracownik KSS KOR), Dariusz Kupiecki (redaktor "Robotnika"), Jacek Kuroń (członek KSS KOR i redaktor "Krytyki"), Jan Lityński (członek KSS KOR i redaktor "Robotnika"), Witold Łuczywo (redaktor "Robotnika") Adam Michnik (członek KOR, redaktor "Krytyki" i członek kierownictwa Niezależnej Oficyny Wydawniczej "NOWA") oraz Zbigniew Romaszewski (członek KSS KOR i kierownik biura interwencyjnego KSS KOR)[30], Ostatni raz zatrzymany został 27 sierpnia 1980, a następnie został aresztowany na 3 miesiące, pod zarzutem z art. 276 § 1 ówczesnego kodeksu karnego, i uwięziony w więzieniu na Rakowieckiej. Uzyskanie ze strony wicepremiera Mieczysława Jagielskiego pisemnej gwarancji zwolnienia więźniów politycznych (w tym Andrzeja Bulca), co negocjował Andrzej Gwiazda, było ostatnim warunkiem podpisania porozumienia sierpniowego w Gdańsku 31 sierpnia 1980[2]. W jego wyniku Andrzej Bulc zwolniony został 1 września 1980[5].

Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 został internowany i osadzony w Ośrodku Odosobnienia w Warszawie-Białołęce, skąd go zwolniono 21 lipca 1982[6].

Po wyjściu na wolność, mimo wielu propozycji nie zaangażował się w żadną działalność podziemną, uważając że "to podziemie jest tak zinfiltrowane, że to naprawdę nie ma sensu"[5].

Sprawa taśmy z relacją Lecha Wałęsy nagraną w 1979 r.

edytuj

W listopadzie 1979 w mieszkaniu Joanny i Andrzeja Gwiazdów odbyło się spotkanie WZZW w którym uczestniczyło kilkanaście osób[2]. Zorganizowane zostało po to, by Lech Wałęsa opowiedział o swoim udziale w wydarzeniach Grudnia 1970, gdyż wcześniej "nigdy nie chciał mówić o grudniu 70. i o swojej roli w tym strajku"[31]. Relacja ta, podobnie jak zbierane wówczas opowieści innych świadków Grudnia 70, była nagrywana na magnetofonie przez Andrzeja Bulca, ponieważ chciano mieć zapis tych wspomnień do wykorzystania w planowanej publikacji poświęconej tym wydarzeniom[32][33][34][35][36]. Na zakończenie tego spotkania – jak mówi Andrzej Bulc – Wałęsa "powiedział, że pokazywali mu zdjęcia i filmy z tych wydarzeń grudniowych (...) i mówili, żeby on rozpoznawał ludzi, którzy tam w tych wydarzeniach uczestniczyli. Joanna Gwiazda zarzuciła Wałęsie, że „podpieprzał swoich”, na co on odpowiedział: „No tak, byłem młody, nie zdawałem sobie sprawy, co robiłem”[31][34]. Potwierdzają to też inni uczestnicy spotkania m.in. Andrzej Gwiazda, który powiedział, że "Wałęsa się przyznał, że bezpośrednio po strajku rozpoznawał ludzi z filmów i nagrań. Potem się tłumaczył, że teraz wie, że to bardzo źle, ale on wtedy nie wiedział, bo uważał, że władza, żeby rządzić, to musi wiedzieć. Więc on władzy pomagał rządzić", jak i Krzysztof Wyszkowski, który wspomina, że "podczas tej rozmowy Wałęsa się zaplątał i powiedział, że z władzą trzeba było współpracować"[34], a także Lech Zborowski, który stwierdza że Wałęsa wtedy "się po prostu zagalopował. [...] W pewnym momencie mówiąc o tym, że był jednego dnia przesłuchiwany, wyznał w pośpiechu, że pokazywano mu zdjęcia i filmy z ulicznych zajść i on rozpoznawał na nich swoich stoczniowych kolegów"[33]. Również według Antoniego Mężydło, który niedługo po spotkaniu w towarzystwie Bogdana Borusewicza odsłuchiwał taśmę z nagraniem relacji Wałęsy z roku 1970, Wałęsa opowiadał jak "wzięła go milicja i wypytywała o te zdjęcia. I on rzeczywiście rozpoznawał je. Ale nie oceniał tego negatywnie. Jeszcze w 1979 nie wiedział, że źle robił. On się tym chwalił. Joanna Gwiazdowa palnęła na tej taśmie: „Lechu, ale ty milicji donosiłeś na ludzi?”. Wałęsa odpowiedział: „Ale milicja to też ludzie”[34]. Taki przebieg spotkania potwierdził Lech Wałęsa 18 czerwca 2008, z tym że jak wyjaśniał, owo wyznanie było tylko wynikiem jego niecierpliwości: "Była cała grupa ludzi. I tłumaczyłem, jak to wyglądało. Oni pytali, jakby to było przesłuchanie. Już miałem dość tego i powiedziałem: do jasnej cholery, chcecie mieć, że współpracowałem, to współpracowałem. I oni tylko to zapamiętali, bo było im tak wygodnie. Wzięli to na serio. Ale to nieprawda"[32].

W marcu 1980 Andrzej Bulc, w związku z przeprowadzką do Warszawy, taśmę z tym nagraniem przekazał osobiście Bogdanowi Borusewiczowi[31][32].

Później, jak stwierdził Andrzej Bulc, zapis tej relacji Wałęsy na spotkaniu u Gwiazdów, bardzo dokładnie spisany z taśmy którą on nagrał, znalazł się w książce o życiu Wałęsy pt. "Droga nadziei", z tym że bez końcowego fragmentu o rozpoznawaniu uczestników strajków. Pod koniec 2006 Lech Wałęsa miał mu w czasie spotkania powiedzieć, że pominął ten fragment uznając, że akurat "to nie było ważne"[31][32][35].

27 sierpnia 2005 podczas uroczystości 25-lecia Sierpnia '80, zorganizowanych w Sali Kolumnowej Sejmu RP przez Antoniego Macierewicza i Jana Olszewskiego Andrzej Bulc nazwał Lecha Wałęsę "zdrajcą tysiąclecia", powołując się m.in. na tę relację złożoną przez Wałęsę w 1979[35].

Istnienie taśmy z nagraniem spotkania z 1979 zostało publicznie przypomniane w czerwcu 2008 przez Krzysztofa Wyszkowskiego w programie "Magazyn 24 godziny" w TVN24, który poinformował, że nagraniem tym dysponuje marszałek Senatu Bogdan Borusewicz[31]. Kilka dni później Bogdan Borusewicz przyznał, że dostał tę taśmę od Andrzeja Bulca, ale jak poinformował "nagrania już nie ma, gdyż przekazał je jeszcze w latach 80. paryskiemu pismu „Kontakt”, w którym zapis z taśmy został opublikowany w 1983 " Z tym, że nie ma tam wspomnianego fragmentu relacji Wałęsy o kontaktach z SB po wydarzeniach Grudnia’70. Borusewicz wspomniał wówczas, że owszem po tym spotkaniu, na którym go nie było, "Gwiazdowa była podekscytowana, że Wałęsa przyznał się do współpracy", ale stwierdził, że jak chodzi o taśmę, którą odsłuchał, nie ma "przyznania się Wałęsy do współpracy"[34].

Po 1989

edytuj

W 1989 wyemigrował z rodziną do Stanów Zjednoczonych, skąd sam powrócił do Polski w 2005. Mieszkał w Warszawie[4][5][6].

Był żonaty od 1979. Miał dwójkę dzieci, m.in. córkę Julię, której narodziny w 1980 r. odnotował niezależny "Robotnik Wybrzeża"[5][37].

Był wraz z Krzysztofem Wyszkowskim bohaterem odcinka „Wolne Związki Zawodowe” serialu dokumentalnego Telewizji Polskiej „Encyklopedia Solidarności”, kreślącego "sylwetki i wydarzenia związane z narodzinami „Solidarności”[38], a także jednym z bohaterów (obok m.in. Ewy Kubasiewicz, Adama Borowskiego, Zofii Romaszewskiej) filmu Jana Pospieszalskiego z 2010 „Wolność i Solidarność 30 lat później”, który przedstawia historię ruchu NSZZ „Solidarność” "widzianą oczyma jej zapomnianych liderów"[39] oraz bohaterem jednego z filmów w cyklu "Ćwiczenie na wyobraźnię" autorstwa Ewy Stankiewicz i Jana Pospieszalskiego[40].

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Instytut Pamięci Narodowej- Gdańsk, Zmarł Andrzej Bulc, jeden z założycieli Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża – 18 października 2023 [online], Instytut Pamięci Narodowej - Gdańsk [dostęp 2023-10-31] [zarchiwizowane z adresu 2023-10-31] (pol.).
  2. a b c d e f g h Andrzej Kołodziej: Wolne Związki Zawodowe. Wyd. Wydawca Fundacja Pomorska Inicjatywa Historyczna przy wsparciu Miasta Gdynia www.fundacja-pih.pl Gdynia 2012. ISBN 978-83-62631-00-1.
  3. Paweł Zyzak: Lech Wałęsa – idea a historia. Biografia polityczna legendarnego przywódcy „Solidarności” do 1988 roku. Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2009, s. 133. ISBN 978-83-60940-72-3.
  4. a b c d e f g Tomasz Potkaj: Tyle z tego zostało. Gdyby nie ludzie z Wolnych Związków Zawodowych, strajk w Stoczni Gdańskiej nie mógłby się udać. Jak potoczyły się ich dalsze losy?. Tygodnik Powszechny, onet.pl, 24 sierpnia 2010. [dostęp 2012-12-30].
  5. a b c d e f g h i j k l m n o Marynia Bal, Wywiad z Andrzejem Bulcem przeprowadzony przez Marię Bal w Warszawie, dn. 12 grudnia 2007 roku [online], Ocalmy od zapomnienia – relacje represjonowanych w stanie wojennym, fundacjakos.pl, 12 grudnia 2007 [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-14].
  6. a b c d e f g Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-26)].
  7. Sławomir Cenckiewicz: Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL. Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2004, s. 320. ISBN 83-89243-76-8.
  8. a b Robotnik Wybrzeża. Pismo Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża [online], Biblioteka Cyfrowej Ośrodka KARTA [dostęp 2012-12-30].
  9. Gdzie dziś są ci co przynieśli nam Wolność?. blogmedia24.pl, 22 lutego 2011. [dostęp 2012-12-30].
  10. Joanna Gwiazda, „Historia WZZW, „Solidarność” Pismo Regionu Gdańskiego, 23 IV 1981, nr 13/43
  11. Jan Karandziej. Musiałem przeskakiwać przez płot. „Biuletyn IPN”. nr 8-9, s. 130, 2006. 
  12. Remigiusz Okraska: Opozycja zwykłych ludzi. Strona byłych działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; wzzw.wordpress.com, 22 kwietnia 2009. [dostęp 2012-12-30].
  13. Remigiusz Okraska: Opozycja zwykłych ludzi. polskieradio.pl. [dostęp 2012-12-30].
  14. Andrzej Gwiazda: 11 Listopada. Niezależna Gazeta Polska 2007, nr 21; panstwo.net. [dostęp 2012-12-30].
  15. Waldemar Żyszkiewicz: Pożegnanie cichej bohaterki. Tygodnik Solidarność; salon24.pl, 23 grudnia 2011. [dostęp 2012-12-30].
  16. Remigiusz Okraska: Gwiazdozbiór w »Solidarności«. Joanna i Andrzej Gwiazdowie w rozmowie z Remigiuszem Okraską.. Wyd. Obywatel Łódź 2009.
  17. Odeszła skromna Bohaterka. Strona byłych działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; wzzw.wordpress.com, 1 grudnia 2011. [dostęp 2012-12-30].
  18. a b Jan Skórzyński: Wyłom. Historia Wolnych Związków Zawodowych. polityka.pl, 4 września 2012. [dostęp 2012-12-30].
  19. Andrzej Kołodziej, Opozycja Gdańska w latach 1976-80. Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych [online], kolodziej.info.pl, czerwiec 2011 [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-18].
  20. Joanna Duda-Gwiazda: “Robotnik Wybrzeża” – pismo WZZ Wybrzeża. Strona byłych działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; wzzw.wordpress.com, 1 grudnia 2011. [dostęp 2012-12-30]. tekst stanowi zapis referatu przedstawionego na konferencji naukowej Instytutu Pamięci Narodowej “Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża (1978-1980)”, która odbyła się w Gdańsku w dniach 9-10 października 2003. artykuł ukazał się w “Obywatelu” nr 5(19)/2004
  21. Przedruk z komentarzem artykułu Andrzeja Bulca z "Robotnika Wybrzeża" nr 1 z 1978 r. Larysa Sałamacha, Ania Urbańczyk, Trasa "P": Śniadanie „na” Stoczni [online], Instytut Kultury Miejskiej, 7 sierpnia 2012 [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
  22. Droga do Niepodległości. "Solidarność" 1980-2005. Warszawa: Oficyna Wydawnicza VOLUMEN, Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność", 2005, s. 478. ISBN 83-7233-187-1.
  23. Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, wstęp i opracowanie Andrzej Jastrzębski. Wyd. Warszawa ; Londyn : Wydawnictwo Naukowe PWN : "Aneks", 1994. ISBN 83-01-11201-8.
  24. "Robotnik Wybrzeża" nr 2 ze stycznia 1979 s. 2
  25. Zob. np. "Robotnik Wybrzeża" nr 3 z marca 1979
  26. "Robotnik Wybrzeża" nr 3 z marca 1979
  27. "Robotnik Wybrzeża" nr 4 z czerwca 1979 r.
  28. "Robotnik Wybrzeża" nr 6 z marca 1980 r.
  29. Sławomir Cenckiewicz, Piotr Gontarczyk: SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii. Gdańsk-Warszawa-Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 308. ISBN 978-83-60464-74-8.
  30. Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. Warszawa-Londyn: Wydawnictwo Naukowe PWN – Wydawnictwo ANEKS, 1994, s. 563. ISBN 83-01-11201-8.
  31. a b c d e Mariusz Majewski: "Wałęsa przyznał się, że podpieprzał kolegów". Instytut Kultury Miejskiej, ikm.gda.pl, 19 czerwca 2008. [dostęp 2012-12-30].
  32. a b c d "Nagrałem Wałęsę, który przyznaje się do współpracy z SB". dziennik.pl, 19 czerwca 2008. [dostęp 2012-12-30].
  33. a b Lech Zborowski: List otwarty do Bogdana Borusewicza. niepoprawni.pl. [dostęp 2012-12-30].
  34. a b c d e Jarosław Stróżyk: Co naprawdę zapisało się na taśmie z 1979 roku?. rp.pl, 25 czerwca 2008. [dostęp 2012-12-30].
  35. a b c Mariusz Majewski, Andrzej Bulc dla Rebelya.pl: Poznałem sobowtóra Wałęsy. Rozmawiał Mariusz Majewski [online], Rebelya.pl, 28 lutego 2012 [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-02].
  36. PAP: Wałęsa przyznał, że współpracował?. wprost.pl, 18 czerwca 2008. [dostęp 2012-12-30].
  37. "Robotnik Wybrzeża" nr 7 z maja 1980 s.
  38. Encyklopedia Solidarności. Wolne Związki Zawodowe [online], TVP [dostęp 2012-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
  39. Mariusz Rzymek: Warto wiedzieć. Niedziela, Edycja bielsko-żywiecka nr 9 z 2011; niedziela.pl data dostępu = 2012-12-30.
  40. Andrzej Bulc – zapomniany bohater Solidarności, Ćwiczenie na wyobraźnię. Autorzy: Ewa Stankiewicz i Jan Pospieszalski. Strona byłych działaczy Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; wzzw.wordpress.com, 19 czerwca 2011. [dostęp 2012-12-30].
  41. M.P. z 2018 r. poz. 601.
  42. Odznaczenia dla byłych działaczy opozycji demokratycznej. prezydent.pl, 2018-07-03. [dostęp 2018-07-10].
  43. M.P. z 2018 r. poz. 564.

Bibliografia

edytuj