Andrzej Drawicz

polski eseista, krytyk literacki, tłumacz

Andrzej Józef Drawicz (ur. 20 maja 1932 w Warszawie, zm. 15 maja 1997 tamże) – polski eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury rosyjskiej.

Andrzej Drawicz
Ilustracja
Andrzej Drawicz (1975)
Data i miejsce urodzenia

20 maja 1932
Warszawa

Data i miejsce śmierci

15 maja 1997
Warszawa

Przewodniczący Radiokomitetu
Okres

od 1989
do 7 stycznia 1991

Odznaczenia

Życiorys edytuj

Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1951 r. debiutował jako krytyk w tygodniku „Wieś”. W latach 1954–1964, był współtwórcą i działaczem Studenckiego Teatru Satyryków (STS). Publikował w licznych czasopismach, zwłaszcza na łamach „Współczesności”, w „Literaturze Rosyjskiej”, „Kulturze”, „Poezji”, „Literaturze” i „Literaturze na Świecie”.

Z akt SB wynika, że od lat 50. był zarejestrowany jako TW „Kowalski”, „Zbigniew” (data rejestrowania: 10 września 1953, 30 grudnia 1971 i 23 lipca 1976 roku, nr arch. 7638/1, nr mikrofilmu – 7638/1.).

W latach 1977–1978 wykładał w Instytucie Slawistyki na Uniwersytecie w Kolonii. W latach 1981–1992 pracował w Instytucie Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tu opowiadał studentom o ludziach i dziełach rosyjskiej literatury emigracyjnej, wykładał o Michale Bułhakowie, którego znał wówczas jak mało kto w Europie.

Jako działacz opozycji był w 1976 r. sygnatariuszem Listu 59 – protestu ludzi nauki i kultury przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL. Od 1977 r. był członkiem zespołu redakcyjnego podziemnego kwartalnika „Zapis”. W latach 1979–1981 był członkiem i wykładowcą niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, a od 1980 członkiem jego rady programowej.

23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[1]. W grudniu 1981 r. został internowany. Po zwolnieniu dalej wykładał w Instytucie Filologii Rosyjskiej UJ, potem przebywał także na stypendiach na uniwersytetach zagranicznych, publikował w drugim obiegu m.in. w „Kulturze Niezależnej”, „Arce” i „Pulsie”. W latach 1989–1991 pełnił funkcję prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji, a następnie kierował Zakładem Literatur Wschodniosłowiańskich w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Był też profesorem Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Polonistyki. W 1990 wydał ze swoim wstępem pierwsze w świecie krytyczne wydanie „Mistrza i Małgorzaty” w II serii BN (tłum. Witold Dąbrowski i Irena Lewandowska, opracowanie tekstu i przypisy Grzegorz Przebinda). W okresie 1993–1995 przetłumaczył na polski powieść Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” (opubl. w 1995). Od 1993 był redaktorem naczelnym dwujęzycznego (w języku polskim i rosyjskim) rocznika „Studia Litteraria Polono-Slavica” wydawanego przez Instytut Slawistyki PAN[2]. W 1995 został uhonorowany dziennikarską Nagrodą im. Bolesława Prusa. Zmarł nagle 15 maja 1997, dokładnie w dniu urodzin swego ukochanego pisarza Bułhakowa. Spoczywa na Powązkach Wojskowych (kwatera 3A tuje-3-4)[3].

 
Grób Andrzeja Drawicza na Wojskowych Powązkach

W uznaniu wybitnych zasług w działalności publicznej oraz za osiągnięcia w pracy literackiej i publicystycznej decyzją prezydenta z dnia 16 maja 1997 roku został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[4].

Twórczość edytuj

W książkach o literaturze rosyjskiej XX wieku: Zaproszenie do podróży (1977), Spór o Rosję (1981), Jeszcze Rosja nie zginęła (1988), Mistrz i Diabeł (1987) – popularyzował w Polsce twórczość pisarzy, którą uważał za wartościową artystycznie i poznawczo. Przy wszelkich ograniczeniach, jak kompromisy i przemilczenia, jakimi zostało okupione jej istnienie w oficjalnym obiegu wydawniczym w ZSRR, próbował przemycać cenzurowanych autorów do polskiej świadomości literackiej. Formułując wyważone sądy, biorąc pod uwagę skomplikowaną sytuację pisarzy rosyjskich w kraju i na emigracji, próbował być mediatorem między inteligencją polską a rosyjską (Pocałunek na mrozie[5]).

Walczył ze stereotypami narosłymi wokół obrazu Rosjan i Rosji w Polsce, przekazując Polakom wiedzę o kulturze rosyjskiej i życiu codziennym w sowieckiej Rosji. Drawicz tłumaczył głównie Bułata Okudżawę, A. Płatonowa, W. Bykawa, W. Meyerholda, Wieniedikta Jerofiejewa, G. Władimowa, a także wspomnienia Nadieżdy Mandelsztam, żony Osipa. Był ponadto redaktorem pracy zbiorowej Historia literatury rosyjskiej XX wieku, edytorem prozy Michaiła Bułhakowa oraz opowiadań i opowieści Michaiła Zoszczenki.

Opublikował również swoje wspomnienia osobiste w książce Wczasy pod lufą (1997).

Za szkice o literaturze rosyjskiej otrzymał nagrody Dziennikarzy Niezależnych oraz Stowarzyszenia Dziennikarzy RP.

Cenzura komunistyczna edytuj

Nazwisko Andrzeja Drawicza znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”[6].

Przypisy edytuj

Bibliografia edytuj