Andrzej Poczobut
Andrzej Poczobut (biał. Андрэй Пачобут, Andrej Paczobut, ur. 16 kwietnia 1973 w Brzostowicy Wielkiej) – polsko-białoruski dziennikarz, publicysta i bloger związany z Grodnem, działacz mniejszości polskiej i opozycji na Białorusi, więzień polityczny.
 Andrzej Poczobut (2013) | |
| Data i miejsce urodzenia |
16 kwietnia 1973 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
Życiorys
edytuj
Urodził się 16 kwietnia 1973 w Brzostowicy Wielkiej. W 1998 ukończył studia na Wydziale Prawa Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego im. Janki Kupały.
W latach 1999–2001 był wykładowcą prawa w Grodzieńskim Państwowym Koledżu Politechnicznym oraz w technikum prawa i biznesu. Następnie zajął się działalnością dziennikarską. Pracował m.in. w grodzieńskich gazetach „Pahonia”, „Dień”, „Miestnoje Wriemia”, „Głos znad Niemna” oraz ogólnokrajowym dzienniku niezależnym „Narodnaja Wola”. Pełnił funkcję Redaktora naczelnego „Magazynu Polskiego na uchodźstwie” – czasopisma Związku Polaków na Białorusi pod kierownictwem Anżeliki Orechwo (wcześniej Andżeliki Borys). Od 2006 r. korespondent „Gazety Wyborczej” w Grodnie.
Aktywny działacz ZPB od lat 90. XX w. Zawsze twardo opowiadał się za zachowaniem pełnej niezależności organizacji od władz w Mińsku, ale w ramach ustawodawstwa Białorusi. Pełnił obowiązki przewodniczącego Rady Naczelnej ZPB nieuznawanej przez władze w Mińsku[1].
Należy do przeciwników prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki, którego reżim niejednokrotnie krytykował w swoich artykułach. Za działalność społeczną i dziennikarską wielokrotnie zatrzymywany i aresztowany[2][3][4].
Jest ekspertem od spraw związanych z historią służb specjalnych ZSRR na terenie Zachodniej Białorusi oraz działalnością AK na tych terenach.
Aresztowanie i proces w 2011
edytuj18 marca 2011 prokuratura obwodu grodzieńskiego postawiła mu zarzut o znieważenie Aleksandra Łukaszenki w szeregu artykułów w „Gazecie Wyborczej” na portalu „Biełorusskij Partizan” oraz w swoim prywatnym blogu[5]. 6 kwietnia 2011 został zatrzymany na 72 godziny[6], gdy próbował wyjechać do Mińska, by wziąć udział w połączeniu (przez telełącze) z przedstawicielstwa Komisji Europejskiej z delegacją Parlamentu Europejskiego ds. Białorusi, a następnie został osadzony w areszcie śledczym[7]. 5 lipca 2011 sąd w Grodnie skazał Andrzeja Poczobuta na 3 lata więzienia w zawieszeniu na okres 2 lat[8]. 23 września 2013, po upływie dwuletniego okresu zawieszenia, sąd w Grodnie zdecydował o zwolnieniu Poczobuta z odbywania kary[9].
Aresztowanie i proces w 2012
edytuj21 czerwca 2012 prokuratura obwodu grodzieńskiego po raz kolejny postawiła Andrzejowi Poczobutowi zarzut znieważenia Aleksandra Łukaszenki, którego miał się dopuścić w swoich publikacjach na białoruskich stronach internetowych „Biełorusskij Partizan” oraz „Karta'97”. W jego mieszkaniu przeprowadzono rewizję, a on sam został aresztowany i osadzony w grodzieńskim więzieniu[10]. Po dziewięciu dniach został on wypuszczony na wolność z zakazem opuszczania Grodna[11]. Andrzej Poczobut miał być sądzony z art. 367 cz. 2 kodeksu karnego, za co przewidziana jest kara do 5 lat więzienia[12]. W marcu 2013 komitet śledczy obwodu grodzieńskiego poinformował o umorzeniu dochodzenia[13].
Aresztowanie i proces w 2021
edytujZostał ponownie aresztowany 25 marca 2021, Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Josep Borrell potępił zatrzymanie[14]. 9 grudnia 2021 Sejm RP IX kadencji przyjął uchwałę „wzywającą reżim białoruski do zaprzestania represji wobec Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta oraz innych więźniów politycznych”[15]. Podobną uchwałę Sejm przyjął 28 marca 2022[16]. Proces Poczobuta rozpoczął się 16 stycznia 2023 roku[17][18]. Sąd obwodowy w Grodnie 8 lutego 2023 skazał Andrzeja Poczobuta na 8 lat więzienia o zaostrzonym rygorze (osadzenie w kolonii karnej)[19]. W sierpniu 2023 został ukarany półrocznym pobytem w karcerze[20].
Życie prywatne
edytujJest synem Stanisława, krajoznawcy i publicysty, znawcy historii Grodzieńszczyzny[21], prowadzącego programy (w języku polskim) poświęcone tej tematyce w Telewizji Biełsat[22] i Radiu Racja[23].
Żonaty z Oksaną, ma córkę i syna.
Publikacje
edytuj- System Białoruś, Gliwice, 2013.
Nagrody
edytuj- Nagroda magazynu ARCHE „Za prawdziwe słowo” (Białoruś, 18 stycznia 2009)[24]
- Nagroda im. Witolda Hulewicza (Polska, 8 grudnia 2010)[25]
- Nagroda im. Andrzeja Woyciechowskiego (Polska, 17 listopada 2011) – za materiał dziennikarski, który istotnie wpłynął na świadomość Polaków[26]
- MediaTory (Polska, 3 grudnia 2011)[27]
- Dziennikarz Roku (Polska, 14 grudnia 2011)[28]
- Główna Nagroda Wolności Słowa Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za rok 2020[29]
- Nagroda „Za Zasługi dla Polski i Polaków poza granicami” (2021, TVP Polonia)[30]
- Nagroda Wolności Słowa IAPC (Polska, 26 kwietnia 2023)[31]
- Medal 75-lecia Misji Jana Karskiego (Polska, sierpień 2023)[32]
- Nagroda specjalna „Pióro Nadziei” Amnesty International Polska (2023, za niezłomność w pracy medialnej na rzecz praw człowieka)[33]
- Nagroda im. Sérgio Vieira de Mello wysokiego komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka (2023)[34]
- Nagroda specjalna w ramach konkursu „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej (2024)[35]
Przypisy
edytuj- ↑ Struktura ZPB. Związek Polaków na Białorusi. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-03)].
- ↑ Andrzej Poczobut aresztowany. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Wprost Sp. z o.o, 2006-03-13. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Andrzej Poczobut na posterunku milicji. kresy24.pl, 2009-03-03. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-04)].
- ↑ Korespondent „Gazety” na Białorusi skazany na 15 dni aresztu. Agora S.A., 2011-03-11. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Wacław Radziwinowicz: Boją się Poczobuta. Agora S.A., 2011-03-29. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Białoruś. Andrzej Poczobut jest zatrzymany na 72 godziny. Gremi Business Communication Sp. z o.o, 2011-04-07. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
- ↑ Andrzej Poczobut pozostanie w areszcie. Związek Polaków na Białorusi, 2011-04-09. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-24)].
- ↑ Krzysztof Zasada: Andrzej Poczobut: Będę się odwoływał od wyroku. Radio Muzyka Fakty Sp. z o.o, 2011-07-05. [dostęp 2011-11-11].
- ↑ Białoruś: Andrzej Poczobut zwolniony z obowiązku odbywania kary. [w:] Raport Białoruś [on-line]. Polskie Radio S.A., 2013-09-23. [dostęp 2013-09-23].
- ↑ Wiktoria Kozłowska: Andrzej Poczobut w więzieniu. Związek Polaków na Białorusi, 2012-06-26. [dostęp 2012-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
- ↑ Agnieszka Kamińska: Andrzej Poczobut opuścił areszt. Usłyszał zarzut zniesławienia Łukaszenki. [w:] Raport Białoruś [on-line]. Polskie Radio S.A., 2012-06-30. [dostęp 2012-06-30].
- ↑ Małgorzata Wyrzykowska: „Zniesławienie prezydenta.” Przedstawiono zarzuty Andrzejowi Poczobutowi. Grozi mu do pięciu lat więzienia. wpolityce.pl, 2012-06-30. [dostęp 2012-06-30].
- ↑ Sprawa Andrzeja Poczobuta umorzona [online], Wyborcza.pl, 15 marca 2013 [dostęp 2013-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-21].
- ↑ EU Demands Immediate Release Of Andżelika Borys, Andrzej Poczobut, All Political Prisoners [online], Karta'97, 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-25] (ang.).
- ↑ M.P. z 2021 r. poz. 1166.
- ↑ Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie uwolnienia bezprawnie zatrzymanych liderów Związku Polaków na Białorusi Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta (M.P. z 2022 r. poz. 368).
- ↑ Ruszył proces Andrzeja Poczobuta. Chargé d’affaires Polski niewpuszczony do sądu – Wiadomości – polskieradio24.pl [online], polskieradio24.pl [dostęp 2023-01-16] (pol.).
- ↑ Rozpoczął się proces Andrzeja Poczobuta. Jest reakcja polskich władz [online], Do Rzeczy, 16 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-16] (pol.).
- ↑ Andrzej Poczobut ucieleśnia dziś nieco wyświechtane słowo „niezłomny”. Potrzebne jest mu nasze wsparcie – Więź [online], wiez.pl, 9 lutego 2023 [dostęp 2023-02-09] (pol.).
- ↑ Andrzej Poczobut spędzi w karcerze pół roku [online], www.wirtualnemedia.pl, 19 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-20] (pol.).
- ↑ Stanisław – ojciec Andrzeja. Polskie Radio S.A., 2011-11-22. [dostęp 2012-09-07].
- ↑ Nowy program dla Polaków na Białorusi. Biełsat TV, 2011-03-10. [dostęp 2015-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-22)].
- ↑ „Znad Niemna i Berezyny” na falach Radia Racyja. kresy24.pl, 2012-07-18. [dostęp 2012-09-07].
- ↑ У Гродне журналіст атрымаў узнагароду за Армію Краёву. represii-by.info, 2009-01-18. [dostęp 2009-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-30)].
- ↑ Nagroda im. Witolda Hulewicza dla Stanisława Nyczaja [online], Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, 8 grudnia 2010 [dostęp 2010-12-08].
- ↑ Poczobut z prestiżową nagrodą dla dziennikarzy. „Wyraz solidarności z uczciwymi”. Agora S.A., 2011-11-17. [dostęp 2011-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)].
- ↑ MediaTory 2011 rozdane!. mediatory.pl, 2011-12-03. [dostęp 2011-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-29)].
- ↑ Andrzej Poczobut Dziennikarzem Roku 2011. press.pl, 2011-12-14. [dostęp 2011-12-14].
- ↑ Andrzej Poczobut laureatem głównej Nagrody Wolności Słowa SDP. press.pl, 2021-06-21. [dostęp 2024-07-15].
- ↑ Krzysztof Zanussi i Piotr Beczała nagrodzeni przez TVP Polonia za Zasługi dla Polski i Polaków poza granicami kraju. centruminformacji.tvp.pl, 2025-05-06. [dostęp 2025-05-16].
- ↑ Andrzej Poczobut and Mortaza Behboudi are laureates of the IAPC Freedom of Speech Award 2023 ‹ International Association of Press Clubs [online], pressclubs.org [dostęp 2023-04-30].
- ↑ Andrzej Poczobut uhonorowany Medalem 75-lecia Misji Jana Karskiego [online], TVN24, 19 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-20] (pol.).
- ↑ Nagrody specjalne Pióro Nadziei Amnesty International dla Wojciecha Jagielskiego i Andrzeja Poczobuta. amnesty.org.pl/na, 2023-03-06. [dostęp 2024-07-15].
- ↑ Marta Urzędowska Wiktoria Bieliaszyn: Andrzej Poczobut uhonorowany nagrodą im. Sérgio Vieira de Mello. wyborcza.pl, 2023-10-27. [dostęp 2024-07-15].
- ↑ Bartosz T. Wieliński: Konkurs "Newsweeka" im. Teresy Torańskiej. Andrzej Poczobut postacią 10-lecia. "Sam składa się w ofierze". wyborcza.pl, 2024-03-04. [dostęp 2024-07-15].
Bibliografia
edytuj- ПАЧОБУТ Андрэй. [w:] Хто ёсць хто ў Беларусі [on-line]. Беларускае Радыё Рацыя. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-30)]. (biał.).