Aneta Szyłak

polska kuratorka i krytyczka sztuki

Aneta Szyłak (ur. 6 czerwca 1959 w Pucku, zm. 31 października 2023[1]) – polska polonistka, kuratorka i krytyk sztuki. Organizatorka i pierwsza dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” (1998–2001), organizatorka i pierwsza kierownik Nomus – Nowego Muzeum Sztuki (2021)[2][3].

Aneta Szyłak
ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Aneta Justyna Janikowska-Szyłak

Data i miejsce urodzenia

6 czerwca 1959
Puck

Data śmierci

31 października 2023

Dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”
Okres

od 1998
do 2001

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

Małgorzata Lisiewicz

Kierownik NOMUS – Nowego Muzeum Sztuki
Okres

od 21 października 2021
do 31 grudnia 2021

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

Aleksandra Grzonkowska

Życiorys

edytuj

Urodziła się w rodzinie Henryka i Ireny Janikowskich. Ukończyła I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Pucku (1978 r.), filologię polską oraz teorię literatury na Uniwersytecie Gdańskim (praca magisterska u prof. Anny Martuszewskiej, 1985 r.) i podyplomowe studia w Instytucie Archeologii i Etnografii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1987 r.)[4].

Swoją pracę zawodową zaczynała w Pucku, w drugiej połowie lat 80., organizując wystawy sztuki współczesnej w salach Muzeum Ziemi Puckiej. Była dyrektorką Instytutu Sztuki Wyspa w Gdańsku (do stycznia 2015 r.), wiceprezeską Fundacji Wyspa Progress (do października 2015 r.). Współautorka koncepcji Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”, do powołania którego doprowadziła w 1998 r. Wiceprezes Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA. W latach 1998–2001 pracowała jako dyrektorka tej instytucji. Odwołana z Łaźni w atmosferze skandalu (dwukrotnie musiała tłumaczyć się przed sądem z artystycznych posunięć, w wyniku pozwów Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami oraz grupy mieszkańców), z oficjalnym zarzutem niegospodarności, obalonym potem przez Regionalną Izbę Obrachunkową.

W latach 2009–2014 była członkinią Rady Kultury Gdańskiej[4]. Założycielka (Gdańsk 2014) i prezes Fundacji Alternativa zajmującej się promowaniem twórczości artystycznej, badawczej i kuratorskiej w dziedzinie sztuk wizualnych[5]. Przed powstaniem Nomus – Nowego Muzeum Sztuki była pełnomocnikiem dyrektora Muzeum Narodowego w Gdańsku Jacka Friedricha ds. organizacji muzeum NOMUS (2015–2021)[6]. W 2019 r. zasiadała w Kapitule Nagrody Sztuki im. Marii Anto i Elsy von Freytag-Loringhoven[7].

Była stypendystką m.in. Fundacji Kościuszkowskiej i British Council oraz kuratorką wielu wystaw, jak np. Architectures of Gender. Contemporary Women’s Art in Poland w SculptureCenter w Nowym Jorku (2003 r.), Palimpsest Muzeum podczas Łódź Biennale w Pałacu Poznańskiego w Łodzi, BHP w Instytucie Sztuki Wyspa, Dialog Loci na terenie dawnej twierdzy w Kostrzynie nad Odrą (wszystkie w 2004 r.), Strażnicy Doków w Instytucie Sztuki Wyspa (2005 r.), Ewa Partum: Legalność Przestrzen w Wyspie i You won’t feel a thing w Kunsthaus Dresden (2006 r.).

Jest autorką kilkudziesięciu artykułów o sztuce współczesnej.

W marcu 2022 r. w atmosferze skandalu wyszła na jaw informacja o zwolnieniu Anety Szyłak przez Muzeum Narodowe w Gdańsku. Umowa Anety Szyłak wygasła z końcem 2021 r. i nie została przedłużona, informacja ta nie została upubliczniona. W tym samym miesiącu gdańskie środowiska artystyczne zorganizowały akcje protestacyjne w obronie zwolnionej kierownik. Z kolei Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej wystosowało petycję do Marszałka Województwa Pomorskiego i Prezydent Miasta Gdańska w sprawie Anety Szyłak[8]. Wielu protestujących artystów i artystek wystosowało hasło NOMUS jest Anetą które podkreślało zasługi Szyłak na rzecz NOMUS-u.[9] Szyłak była główną organizatorką powstającego muzeum, a także jest autorką manifestu i nazwy tej instytucji. Wyżej wymienione akcje nie przyniosły zamierzonego skutku. Muzeum Narodowe w Gdańsku w oficjalnym oświadczeniu poinformowało, że wkrótce ma zostać ogłoszony konkurs na stanowisko kierownika Nomus – Nowego Muzeum Sztuki[3][10][11]. Po zaistniałej sytuacji Aneta Szyłak w jednej z rozmów stwierdziła, że została szantażem wmanipulowana w sytuację przejścia na emeryturę. Dodała także że podczas pełnienia funkcji pełnomocnika i następnie kierownika muzeum NOMUS, była ona razem ze swoim zespołem wyszydzana przez dyrekcję Muzeum Narodowego w Gdańsku. Ponadto stwierdziła ona, że dyrekcja muzeum psuła relacje sponsorskie i odbierała wpływ na istotne decyzje dotyczące muzeum NOMUS.[12]

Zmarła 31 października 2023 r. po walce z ciężką chorobą. 10 listopada 2023 r. o godz. 14 odbyła się humanistyczna ceremonia pogrzebowa, po której urna z jej prochami została złożona w kolumbarium cmentarza Garnizonowego w Gdańsku. Tego samego dnia o godz. 16. w Muzeum NOMUS odbyła się ceremonia upamiętniająca dorobek Anety Szyłak[13][14].

Nagrody

edytuj
  • Nagroda Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy za rok 2004 – za „niezależną i bezkompromisową praktykę kuratorską” oraz wystawę Architectures of Gender[15].
  • nagroda „Ludzie Dużego Formatu” za rok 2006, przyznana przez dodatek „Gazety Wyborczej” „Duży Format” osobom, które „Mają odwagę. W swoich pomysłach są zawsze kilka kroków przed innymi. Zmienianie świata zaczynają od swojego podwórka”[16]
  • Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury z okazji jubileuszu 10-lecia miejskiej instytucji kultury Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” (2008)[17]
  • Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za propagowanie wiedzy o sztuce, a także za nieugiętą postawę obrończyni dziedzictwa stoczniowego (2015)[17]
  • Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury z okazji działalności twórczej (2023)[17]

Przypisy

edytuj
  1. Zmarła Aneta Szyłak – kuratorka i krytyczka sztuki, organizatorka CSW „Łaźnia” i NOMUS [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2023-10-31] (pol.).
  2. W weekend gdański NOMUS otwiera się dla publiczności [online], Vogue Polska, 22 października 2021 [dostęp 2022-01-17] (pol.).
  3. a b Kontrowersje wokół zwolnienia z NOMUS-u Anety Szyłak [online], trojmiasto.pl, 24 marca 2022 [dostęp 2022-04-22] (pol.).
  4. a b SZYŁAK ANETA, kuratorka sztuki współczesnej, krytyczka sztuki – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2024-11-13].
  5. Fundacja Alternativa. f-alt.org. [dostęp 2015-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)].
  6. Sprawa Instytutu Sztuki Wyspa: Adamowicz odpowiada ostro [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2022-01-29] (pol.).
  7. Nagroda Sztuki im. Marii Anto i Elsy von Freytag-Loringhoven. wręczenie Nagrody II Edycji – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2020-04-10] (pol.).
  8. NOMUS JEST ANETĄ! [online], Petycjeonline.com [dostęp 2022-04-22].
  9. Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2022-04-22].
  10. Aneta Szyłak nie jest już kierowniczką NOMUS-a. Artyści protestują [online], trojmiasto.pl, 19 marca 2022 [dostęp 2022-04-22] (pol.).
  11. Wyborcza.pl [online], www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2022-04-22].
  12. Kryzys i co dalej? / Sztuka / dwutygodnik.com [online], www.dwutygodnik.com [dostęp 2024-01-08] (pol.).
  13. Tworzyła CSW „Łaźnia” i NOMUS. Pogrzeb Anety Szyłak w najbliższy piątek [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2024-01-08] (pol.).
  14. Aneta Szyłak 1959–2023 - SZUM [online], magazynszum.pl [dostęp 2024-01-08] (pol.).
  15. Nagroda Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy. Culture.pl, 2005. [dostęp 2012-11-26].
  16. „Ludzie Dużego Formatu 2006”, Gazeta.pl.
  17. a b c Laureaci Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2024-11-13] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Kto jest kim w Polsce, edycja IV (zespół redakcyjny Beata Cynkier), Warszawa 2001, s. 944–945.