Angielszczyzna standardowa
Angielszczyzna standardowa, zwana też angielszczyzną ogólną[1] lub literacką[2][a], także język ogólnoangielski[3] (ang. Standard English, SE[3]) – zespół form języka angielskiego pełniących funkcję dialektu prestiżowego i standardu językowego w krajach anglojęzycznych, zwłaszcza w kontaktach publicznych i oficjalnych. Odróżniają się one od form niestandardowych, ograniczonych pod względem zasięgu terytorialnego lub używanych przez warstwy społeczne o niższym statusie[4]. Standard English to odmiana angielszczyzny, która funkcjonuje jako norma porozumiewawcza w najważniejszych instytucjach społecznych, w tym w administracji, sądach i środkach masowego przekazu, a także jest promowana i nauczana w szkołach[5][6]. Pełni funkcję grafolektu, czyli ustabilizowanego standardu piśmienniczego[7].
| Obszar |
Afryka, Ameryka Południowa, Ameryka Północna, Australia i Oceania, Azja, Europa | ||
|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Organ regulujący | brak | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Właściwości angielszczyzny standardowej są głównie kwestią gramatyki, słownictwa oraz ortografii (pisowni i interpunkcji), nie zaś wymowy; przyjmuje się bowiem, że obejmuje ona wiele rodzajów akcentów[5][6]. Nawet pod względem struktury gramatycznej język ogólnoangielski nie wykazuje pełnej homogeniczności: jego warianty narodowe preferują różne formy językowe (np. bieżąca norma brytyjska każe mówić I’ve just got a letter, amerykańska zaś akceptuje I’ve just gotten a letter)[8]. Ponadto koncepcja angielszczyzny standardowej nie jest rozumiana w sposób jednolity, a różni autorzy podkładają pod to pojęcie różne treści[9]. W odróżnieniu od wielu innych języków standardowych Standard English nie podlega regulacji ze strony rady językowej[10] i ewoluuje w sposób bardziej spontaniczny (niekontrolowany), na podstawie konsensusu użytkowników[11].
Zdecydowana większość osób anglojęzycznych w charakterze pierwszego języka przyswaja lokalne odmiany angielszczyzny, mniej lub bardziej odmienne od języka standardowego[12]. Mimo że język ogólnoangielski jest szeroko zrozumiały, nie jest równie szeroko produkowany. W mowie posługuje się nim tylko mała część społeczeństwa; w większym użyciu są odmiany regionalne lub mieszanka angielszczyzny standardowej i regionalnej. Częściej spotyka się go w tekście (druku)[5]. Wielu użytkowników angielszczyzny operuje dwoma lub kilkoma dialektami, przełączając się między nimi w zależności od sytuacji komunikatywnej[13]. Pewne formy dialektalne są dobrze znane użytkownikom Standard English za sprawą wpływu muzyki, filmów czy też kontaktu międzygrupowego[14]. Standard English to zazwyczaj ta odmiana angielskiego, z którą są zapoznawani obcokrajowcy uczący się języka[15].
Wariantywność stylistyczna
edytujAngielszczyzna standardowa dominuje w komunikacji oficjalnej i publicznej, w tekstach drukowanych, pismach urzędowych czy wiadomościach telewizyjnych; nie jest jednakże bytem jednolitym stylistycznie[16]. W jej obrębie wyróżnia się bowiem szereg rejestrów (stylów funkcjonalnych), które są związane z różnymi okolicznościami sytuacyjnych (np. w języku ogólnym można użyć zarówno formalnego zdania She must be taller than I, jak i częstszej, mniej formalnej wersji: She must be taller than me). Zakres pojęciowy angielszczyzny standardowej obejmuje zatem nie tylko język oficjalny czy książkowy, ale również nieformalne sposoby wypowiedzi[17].
Funkcjonalne zróżnicowanie Standard English uwidacznia się m.in. przy porównywaniu artykułu w gazecie z pracą naukową. Zasadnicze różnice w użyciu języka istnieją między językiem mówionym a językiem pisanym, które różnią się kanałem komunikacji[13]. Niemniej styl nieformalny to domena nie tylko swobodnego języka mówionego, ale także gazet i czasopism, które zwykle dopasowują styl w zależności od poruszanej tematyki[17].
Poza angielszczyzną standardową istnieją liczne dialekty nieliterackie, które są mniej ustabilizowane od odmian standardowych oraz szybciej akceptują nowe formy gramatyczne i słownikowe. Standardy języka angielskiego charakteryzują się ogólnie przyjętymi zestawami reguł, których duża część wywodzi się z przepisów ustanowionych przez XVIII-wiecznych gramatyków normatywnych[18]. Słabiej zdefiniowany jest natomiast zasób słownictwa języka standardowego[19].
Uwagi
edytuj- ↑ Termin „język literacki” (pochodzący ze słowiańskiej tradycji lingwistycznej; zob. Starý 1993 ↓, przyp. 1, s. 89) bywa utożsamiany z terminem „język standardowy”, ale w innymi znaczeniu chodzi o pewną odmianę funkcjonalną języka (use-related variety, język literacki odróżniany od np. języka prawniczego; zob. Vajdičková 2013 ↓, s. 189).
Przypisy
edytuj- ↑ Zarzycki 2013 ↓.
- ↑ Aleksandr W. Kunin, Angło-russkij frazieołogiczeskij słowarʹ: około 25 000 frazieołogiczeskich jedinic, wyd. 3 popr., t. 1: A–Q, Moskwa: Sowietskaja Encykłopiedija, 1967, s. 288, OCLC 3655671 (ros.).
- ↑ a b Zarzycki 2013 ↓, s. 109.
- ↑ The American Heritage Guide to Contemporary Usage and Style, Boston: Houghton Mifflin Harcourt, 2005, s. xiv, ISBN 978-0-618-60499-9, OCLC 858902831 (ang.).
- ↑ a b c David Crystal, What is Standard English?, „Concorde”, 24 (6), 1994, s. 24–26 [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23] (ang.).
- ↑ a b Greenbaum i Nelson 2009 ↓, s. 3.
- ↑ Walter J. Ong, Technologizace slova: mluvená a psaná řeč, vyd. české 1, Praha: Karolinum, 2006, s. 18, ISBN 80-246-1124-4, OCLC 85715882 (cz.).
- ↑ Trask 2004 ↓, s. 203.
- ↑ Vajdičková 2013 ↓, s. 189.
- ↑ Suzanne Romaine, Language in Society: An Introduction to Sociolinguistics, Oxford: Oxford University Press, 1994, s. 85, ISBN 978-0-19-875133-5, OCLC 28665456 (ang.).
- ↑ John Algeo, What Makes Good English Good?, [w:] L. Miller Cleary, M.D. Lin (red.), Linguistics for Teachers, New York: McGraw, 1993, s. 473–482, ISBN 0-07-037946-7, OCLC 26402975 (ang.).
- ↑ Trask 2004 ↓, s. 200.
- ↑ a b Greenbaum i Nelson 2009 ↓, s. 4.
- ↑ Huddleston i Pullum 2005 ↓, s. 2.
- ↑ Trudgill 1999 ↓, s. 118.
- ↑ Greenbaum i Nelson 2009 ↓, s. 3–4.
- ↑ a b Huddleston i Pullum 2005 ↓, s. 3.
- ↑ Jeremy Smith, An Historical Study of English: Function, Form and Change, London–New York: Routledge, 1996 (ang.).
- ↑ Huddleston i Pullum 2005 ↓, s. 1–2.
Bibliografia
edytuj- Sidney Greenbaum, Gerald Nelson, An Introduction to English Grammar, wyd. 3, Harlow: Pearson Longman, 2009, ISBN 978-1-4058-7412-0, OCLC 312626462 [dostęp 2019-10-05] (ang.).
- Rodney Huddleston, Geoffrey K. Pullum, A Student’s Introduction to English Grammar, Cambridge: Cambridge University Press, 2005, ISBN 978-0-521-84837-4, OCLC 254146907 (ang.).
- Zdenek Starý, The Forbidden Fruit is the Most Tempting or Why There is no Czech Sociolinguistics, [w:] Eva Eckert (red.), Varieties of Czech: Studies in Czech Sociolinguistics, Amsterdam: Rodopi, 1993, s. 79–95, DOI: 10.1163/9789004657243_007, ISBN 978-90-5183-490-1, ISBN 978-90-04-65724-3, OCLC 231575518 (ang.).
- Robert Lawrence Trask, Language: The Basics, wyd. 2, London–New York: Routledge, 2004, ISBN 0-415-34019-5, ISBN 978-1-134-63598-6, OCLC 263580081 (ang.).
- Peter Trudgill, Standard English: what it isn’t, [w:] Tony Bex, Richard J. Watts (red.), Standard English: The Widening Debate, London–New York: Routledge, 1999, s. 117–128, DOI: 10.4324/9780203054062, ISBN 0-415-19163-7, ISBN 978-0-203-05406-2, OCLC 179162066 [zarchiwizowane z adresu 2018-04-05] (ang.).
- Renata Vajdičková, Anglický odborný jazyk v globálnom kontexte a ako súčasť výučby na stredných odborných školách, [w:] Alena Ďuricová (red.), Od textu k prekladu, t. VIII, Praha: Jednota tlumočníků a překladatelů, 2013, s. 186–198, ISBN 978-80-7374-095-5 [zarchiwizowane z adresu 2024-01-20] (słow.).
- Łukasz Zarzycki, Wpływ form dialektalnych na angielszczyznę ogólną, „Folia Linguistica”, 47, 2013, s. 106–115, DOI: 10.18778/0208-6077.47.08.
Linki zewnętrzne
edytuj- The Development of Standard English Cambridge University Press (ang.)