Wikipedia

Anka Kowalska

polska poetka

Anka Kowalska (właśc. Anna Małgorzata Kowalska[1], ur. 22 lutego 1932 w Sosnowcu, zm. 29 czerwca 2008 w Warszawie) – polska poetka, prozaiczka i dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej w PRL.

Anka Kowalska
Ilustracja
Fotografia ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
Pełne imię i nazwisko

Anna Małgorzata Kowalska

Data i miejsce urodzenia

22 lutego 1932
Sosnowiec

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 2008
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz przy ul. Smutnej w Sosnowcu

Zawód, zajęcie

poetka, prozaiczka, dziennikarka

Alma Mater

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Rodzice

Jerzy Kowalski, Zofia z d. Gębicka

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Tablica pamiątkowa przy ul. Czerniakowskiej 201 w Warszawie, gdzie Anka Kowalska spędziła ostatnie lata życia
Wizerunek Anki Kowalskiej na muralu „Kobiety Wolności” w Gdańsku
Grób Anki Kowalskiej i jej rodziny na Cmentarzu przy zbiegu ulicy Smutnej i alei Mireckiego w Sosnowcu

Życiorys edytuj

Edukacja edytuj

Córka Jerzego Kowalskiego i Zofii z domu Gębickiej. W czasie II wojny światowej przebywała w Sosnowcu (do 1940), a potem na wsi pod Olkuszem. Po wojnie rozpoczęła naukę w II Liceum Ogólnokształcącym im. Emilii Plater w Sosnowcu, maturę zdała w 1950 w liceum w Będzinie. W 1955 ukończyła polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim[2]. Mieszkała przez większość życia w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu przy Parafii św. Józefa Rzemieślnika w Sosnowcu (ul. Smutna / aleja Mireckiego).

Twórczość edytuj

W czasie studiów debiutowała wierszami w „Słowie Powszechnym” (1953). W 1955 zamieszkała w Warszawie i została dziennikarką – pracowała początkowo jako korektorka, a później redaktorka w piśmie „Kierunki”, a następnie w wydawnictwie Stowarzyszenia „Pax” (od 1962). W latach 1960–1968 należała do Stowarzyszenia „Pax”, z którego wystąpiła w ramach protestu przeciwko stanowisku stowarzyszenia wobec wydarzeń marcowych. W latach 60. XX w. publikowała poezję, prozę i recenzje we „Współczesności” (1960–1961) i miesięczniku „Życie i Myśl” (1968–1969). Od 1968 do 1983 była członkiem Związku Literatów Polskich, od 1983 Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

W latach 70. i 80. współpracowała z pismami drugiego obiegu wydawniczego „Puls”, „Zapis”, „Biuletyn Informacyjny KOR”, „Kultura Niezależna” „Krytyka” oraz z paryską „Kulturą” i „Zeszytami Historycznymi”. Opublikowała kilka tekstów wspomnieniowych, m.in. dotyczących działalności w KOR, zebranych w tomie „Folklor tamtych lat” (Biblioteka Więzi, Warszawa 2011)[2].

Powieść Pestka została przetłumaczona na pięć języków, a w 1995 na jej podstawie nakręcono film w reżyserii Krystyny Jandy[3].

Działalność opozycyjna w PRL edytuj

Od 1976 współpracowała z Komitetem Obrony Robotników, m.in. wyjeżdżała jako obserwator na procesy robotników w Radomiu, w styczniu 1977 została członkiem KOR, prowadziła kartotekę radomską[4]. W okresie aresztowania najaktywniejszych działaczy KOR (maj–lipiec 1977) odegrała wraz z Haliną Mikołajską i Grażyną Kuroń dużą rolę w podtrzymaniu aktywności Komitetu, m.in. przejęła redagowanie Komunikatu KOR-u[5]. Od września 1977 wchodziła w skład Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, nadal redagowała Komunikat, od 1978 należała do podpisujących „Biuletyn Informacyjny”[6]. Była nieformalnym sekretarzem Komisji Redakcyjnej KSS „KOR”[7]. Jej dziełem jest w dużej mierze tzw. „korkowiec” – suchy i precyzyjny język dokumentów KOR-u. Prowadziła także bank informacji o represjach. Wzięła udział w listopadzie 1978 w głodówce w bazylice św. Krzyża w Warszawie w solidarności z sądzonymi działaczami opozycji w Czechosłowacji – Karty 77[8]. Była wielokrotnie zatrzymywana, w jej mieszkaniu SB przeprowadzała rewizje[9]. Latem 1980 uczestniczyła w stworzonym przez Jacka Kuronia systemie zbierania informacji o strajkach, a gdy jego telefon był wyłączany, przekazywała wiadomości do Londynu[10].

Działała w „Solidarności”. Od 13 grudnia 1981 do 1 czerwca 1982 była internowana. Trafiła do obozu w Gołdapi, później przeniesiono ją do Darłówka[11]. Zwolniona z internowania, dzięki organizacji Lekarze Świata wyjechała na leczenie do Francji, skąd wróciła w 1983. Po powrocie do Polski przeszła na emeryturę[2]. Teksty Kowalskiej ukazywały się na łamach podziemnej wrocławskiej „Obecności”[12].

Nagrody, wyróżnienia edytuj

Publikacje edytuj

Opracowania i inne prace redakcyjne edytuj

  • Warszawa lata 1980–1986. Impresje bez retuszu (album fotograficzny; autorka przedmowy; wybór zdjęć Andrzej Płoński, Mirosław Ancypo; Independent Polish Agency, Lund 1987)
  • O „Kulturze”. Wspomnienia i opinie (wespół z Grażyną i Krzysztofem Pomianami; II obieg wydawniczy; Puls, Londyn 1987; II obieg wydawniczy: Pomost 1988)

Upamiętnienia edytuj

  • W 2012 zorganizowano w Sosnowcu obchody uczczenia jej 80. rocznicy urodzin, w których uczestniczyli m.in. Bogdan Borusewicz, Adam Michnik i Andrzej Seweryn[14]
  • Na fasadzie bloku przy ul. Czerniakowskiej 201 w Warszawie, gdzie mieszkała Anka Kowalska, została umieszczona tablica upamiętniająca ten fakt.
  • W 2019 jej wizerunek znalazł się na muralu „Kobiety Wolności” na stacji PKM Strzyża w Gdańsku[15].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 maja 2006 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2006 r. nr 43, poz. 460).
  2. ↑ a b c Joanna Sokolińska, Anka Kowalska – sylwetka, „Duży Format”, Wyborcza.pl, 9 sierpnia 2008 [dostęp 2016-12-31].
  3. ↑ Pestka [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2016-12-31].
  4. ↑ Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, oprac. Andrzej Jastrzębski, Warszawa-Londyn 1994, s. 22, 44, 54, 67, 72, 74, 77; Niepokorni. Rozmowy o Komitecie Obrony Robotników zebrane w 1981 roku przez Andrzeja Friszke i Andrzeja Paczkowskiego, red. M. Okoński, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, s. 66–67 (relacja J.J. Lipskiego); A. Kowalska, Z dziejów jednej rozprawy sądowej, „Kultura” (Paryż) 1983, nr 4.
  5. ↑ J. Krakowska, Mikołajska. Teatr i PRL, WAB, Warszawa 2011, s. 381–384.
  6. ↑ A. Friszke, „Biuletyn Informacyjny” K0R i KSS „KOR” (1976-1980), w: Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku, pod red. P. Gasztołda-Seń, N. Jarskiej i J. Olaszka, IPN, Warszawa 2016, s. 244–245, 247.
  7. ↑ „Kryptonim „Gracze”. Służba Bezpieczeństwa wobec Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” 1976-1981, oprac Ł. Kamiński i G. Waligóra, Warszawa 2010, s. 413–414.
  8. ↑ J. Skórzyński, Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników, Warszawa 2012; M. Brzywczy, Anka Kowalska, „Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89”, t. 1, Warszawa 2000.
  9. ↑ Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, oprac. Andrzej Jastrzębski, Warszawa-Londyn 1994 (kroniki represji – rewizji i zatrzymań).
  10. ↑ A. Friszke, Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności, Kraków 2011, s. 548.
  11. ↑ Pani już nic nie będzie potrzebne. Wywiad E. Milewicz z A. Kowalską, „Gazeta Wyborcza” 13 grudnia 2006; J. Krakowska, Mikołajska, s. 450–453.
  12. ↑ Joanna Hytrek-Hryciuk: Obecność (Wrocław). encysol.pl. [dostęp 2023-02-07]. (pol.).
  13. ↑ Czasy, kiedy byliście niedoceniani skończyły się na zawsze [online], prezydent.pl, 30 czerwca 2008 [dostęp 2016-12-31] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-05].
  14. ↑ Tomasz Szymczyk, Sosnowiec: Obchody 80. rocznicy urodzin autorki „Pestki”, Anki Kowalskiej, „slaskie.naszemiasto.pl”, 22 lutego 2012 [dostęp 2016-12-31] (pol.).
  15. ↑ Izabela Biała, Kobiety Wolności – niezwykły mural na stacji PKM Strzyża przypomina polskie opozycjonistki [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta, 5 lipca 2019 [dostęp 2021-05-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-02].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anka_Kowalska&oldid=73137577”