Anna Dymna
Anna Dymna (ur. 20 lipca 1951 w Legnicy jako Małgorzata Dziadyk[1]) – polska aktorka teatralna i filmowa, działaczka społeczna, założycielka i prezes Fundacji Anny Dymnej „Mimo Wszystko” (2003), laureatka Orła za drugoplanową rolę kobiecą w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy (2015).
![]() Anna Dymna (2007) | |
Data i miejsce urodzenia |
20 lipca 1951 |
---|---|
Zawód | |
Współmałżonek |
1. Wiesław Dymny |
Lata aktywności |
od 1969 |
Zespół artystyczny | |
Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |
![]() |
ŻyciorysEdytuj
Jej rodzina pochodziła z Kresów, matka urodziła się w Brodach, a rodzina ojca wywodziła się z Kołomyi. Jej prababka była Ormianką[2][3]. Rodzice aktorki poznali się na studiach w Krakowie. Jej matka była ekonomistką, a ojciec – inżynierem lotnikiem[4]. Miała dwóch braci[4].
Ukończyła VII Liceum Ogólnokształcące im. Zofii Nałkowskiej w Krakowie. Umiejętności aktorskie rozwijała w teatrze Jana Niwińskiego[4]. W 1973 ukończyła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. W 1990 została wykładowczynią na tej uczelni.
Od 1973 związana z krakowskim Starym Teatrem. Zadebiutowała w 1969 w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w roli Isi i Chochoła w Weselu Stanisława Wyspiańskiego (w reż. Lidii Zamkow)[1].
W wywiadach często podkreślała wielki wpływ, jaki wywarła na nią barwna osobowość jej pierwszego męża, Wiesława Dymnego[5], którego poślubiła na studiach. Z okazji poświęconego mu programu telewizyjnego w 20. rocznicę śmierci poprosiła ulubiony zespół swojego syna, Big Cyc, o napisanie trzech piosenek do jego tekstów („Mam to w nosie”, „Łazik z Tormesu” i „Wszyscy święci”). Dzięki udostępnionej przez nią twórczości Wiesława Dymnego (po części wcześniej niepublikowanej) grupa nagrała album pt. Wszyscy święci.
W 2002 zainicjowała odbywający się w niedzielne przedpołudnia Krakowski Salon Poezji w Teatrze im. Juliusza Słowackiego, który prowadzi wraz z Józefem Opalskim, Bronisławem Majem oraz swoim trzecim mężem Krzysztofem Orzechowskim, dyrektorem teatru. Inicjatywę uhonorowano nagrodą literacką Nike za najciekawszą działalność kulturalną w regionie w 2003.
Działalność społecznaEdytuj
Angażowała się w działalność Obywatelskiego Komitetu Ratowania Krakowa, uczestniczyła w akcjach Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Stowarzyszenia „Wielkie Serce”, Fundacji „Mam Marzenie”, Fundacji „Akogo?” i Fundacji „Nuta Nadziei”. Została także ambasadorem Stowarzyszenia Debra Polska „Kruchy Dotyk” skupiającego osoby cierpiące na epidermolysis bullosa[6].
W 1999 rozpoczęła współpracę z Fundacją im. Brata Alberta, pomagając m.in. przy realizacjach inscenizacji Teatru „Radwanek”, którego aktorami są osoby niepełnosprawne intelektualnie. Zajęła się pisaniem scenariuszy i reżyserowaniem przedstawień tej grupy teatralnej.
W 2003 założyła w Krakowie Fundację Anny Dymnej „Mimo Wszystko”, obejmując społecznie funkcję prezesa tej instytucji. Pierwotnym celem fundacji było utrzymywanie Warsztatów Terapii Artystycznej i opieka nad ich podopiecznymi, niepełnosprawnymi intelektualnie mieszkańcami schroniska w podkrakowskich Radwanowicach. Stopniowo fundacja przekształcała się w dużą instytucję charytatywną, pomagającą osobom chorym i niepełnosprawnym w całej Polsce, organizującą Festiwal Zaczarowanej Piosenki im. Marka Grechuty, Ogólnopolskie Dni Integracji „Zwyciężać mimo wszystko” oraz Ogólnopolski Festiwal Twórczości Teatralno-Muzycznej Osób Niepełnosprawnych „Albertiana”, a także budującą nowoczesne ośrodki rehabilitacyjno-terapeutyczne.
W 2003 na antenie TVP2 zaczęła prowadzić cykliczny program Anna Dymna – Spotkajmy się, obejmujący rozmowy z zaproszonymi do studia osobami niepełnosprawnymi oraz ciężko chorymi na temat miłości, akceptacji, samotności, szczęścia, wiary i nadziei. Program był dwukrotnie nominowany do Nagrody im. Andrzeja Wojciechowskiego.
Życie prywatneEdytuj
W trakcie studiów została żoną artysty Wiesława Dymnego. Po jego śmierci wyszła za Zbigniewa Szotę, z którym ma syna Michała. Jej trzecim mężem został aktor i reżyser teatralny Krzysztof Orzechowski. Zamieszkała w Rząsce pod Krakowem[7].
TwórczośćEdytuj
TeatrEdytuj
- 1970: Kasia, Król Mięsopust Jarosława Marka Rymkiewicza, reż. Bogdan Hussakowski
- 1973: Dziewczyna, Dziady Adama Mickiewicza, reż. Konrad Swinarski
- 1974: Kora i Małgorzata, Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego, reż. Andrzej Wajda
- 1974: Lorchen, Pierwszy dzień wolności Leona Kruczkowskiego, reż. Marek Okopiński
- 1975: Ania, Wiśniowy sad Antona Czechow, reż. Jerzy Jarocki
- 1976: Sylwia, Małe kroki, wielkie kroki Macieja Karpińskiego, reż. Maciej Karpiński
- 1976: Anna, Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego, reż. Henryk Tomaszewski
- 1977: Zosia, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, reż. Jerzy Grzegorzewski
- 1979: Diana, Queen Mary Charlesa Dyera, reż. Jerzy Bińczycki
- 1979: Nina Zarieczna, Dziesięć portretów z czajką w tle Antona Czechowa, reż. Jerzy Grzegorzewski
- 1982: Postać w Chórze Kobiet z Canterbury, Mord w katedrze Thomasa S. Eliota, reż. Jerzy Jarocki
- 1982: Maria Derkum, Zwierzenia clowna Heinricha Bölla, reż. Mieczysław Grąbka
- 1982: Elektra, Oresteia Ajschylosa, reż. Zygmunt Hübner
- 1984: Elżbieta de Valois, Don Carlos Friedricha Schillera, reż. Laco Adamík
- 1985: Świntusia Macabrescu, Gyubal Wahazar Stanisława Ignacego Witkiewicza, reż. Romana Próchnicka
- 1986: Słodka Dziewuszka, Korowód Arthura Schnitzlera, reż. Mieczysław Grąbka
- 1986: Podstolina, Zemsta Aleksandra Fredry, reż. Andrzej Wajda
- 1987: Adela, Republika marzeń Brunona Schulza, reż Rudolf Zioło
- 1988: Anna Wojnicew, Płatonow Antona Czechowa, reż. Filip Bajon
- 1991: Pani, Do Damaszku Augusta Strindberga, reż. Krzysztof Babicki
- 1991: Gospodyni, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, reż. Andrzej Wajda
- 1991: Praskowia, Śmierć Iwana Iljicza Lwa Tołstoja, reż. Jerzy Grzegorzewski
- 1992: Hipolita, Sen nocy letniej Williama Szekspira, reż. Rudolf Zioło
- 1992: Matka, Tak zwana ludzkość w obłędzie Stanisława Ignacego Witkiewicza, reż. Jerzy Grzegorzewski
- 1993: Peanut Coe, Zatrute pióro Ronalda Harwooda, reż. Krzysztof Orzechowski
- 1994: Matriona Wasiljewna Czelcowa, Miłość na Krymie Sławomira Mrożka, reż. Maciej Wojtyszko
- 1995: Pątniczka Agapia, Reformator Mykoły Kulisza, reż. Rudolf Zioło
- 1995: Krystyna, Wznowienie Macieja Wojtyszki, reż. Maciej Wojtyszko
- 1998: Aneta, Słomkowy kapelusz Eugène’a Labiche, reż. Andrzej Wajda
- 1999: Katia, Tomasz Mann J. Łukosza, reż. Krzysztof Orzechowski
- 2000: Madame de Montreuil, Markiza de Sade Yukio Mishimy, reż. Tadeusz Bradecki
- 2000: Althea i Noc, Tryptyk Wyspiański Stanisława Wyspiańskiego, reż. Marek Fiedor
- 2000: Wanda, Spaghetti i miecz Tadeusza Różewicza, reż. Kazimierz Kutz
- 2001: Pani Dyndalska, Damy i huzary Aleksandra Fredry, reż. Kazimierz Kutz
- 2003: Baba, Pieszo Sławomira Mrożka, reż. Kazimierz Kutz
- 2007: Klitajmestra, Oresteja Ajschylosa, reż. Jan Klata
- 2008: Maria, Król umiera, czyli ceremonie Eugène’a Ionesco, reż. Piotr Cieplak
- 2009: Barbara Jeziorkowska, Sikorka i Postać w Obrazie, Trylogia Henryka Sienkiewicza, reż. Jan Klata
FilmografiaEdytuj
- 1971: 150 na godzinę jako Ania, dziewczyna Marcina
- 1971: Szerokiej drogi, kochanie jako Gabrysia
- 1971: Diament radży jako córka dyktatora
- 1971: Pięć i pół bladego Józka jako Katarzyna
- 1971: Jak daleko stąd, jak blisko jako dziewczyna
- 1973: Janosik jako hrabianka Klarysa Horvath
- 1973: Sekret jako studentka Urszula
- 1973: Z życia nicponia − 4 role: jako ślicznotka, chłopka, barmanka, służąca
- 1973: Droga jako Ania Pawlak
- 1974: Janosik jako hrabianka Klarysa Horvath
- 1974: Najważniejszy dzień życia jako Iwona
- 1974: Nie ma mocnych jako Ania Pawlakówna
- 1974: Klucze jako Hanka
- 1976: Trędowata jako Melania Barska
- 1977: Okrągły tydzień jako smok
- 1977: Kombinator jako Isel
- 1977: Pasja jako Magdalena
- 1977: Kochaj albo rzuć jako Ania Pawlakówna
- 1978: Do krwi ostatniej… jako Ania
- 1978: Węgierska rapsodia jako Hanna
- 1978: Wesela nie będzie jako Małgosia
- 1979: Do krwi ostatniej jako Ania Gawlik
- 1980: Yvonne jako Yvonne
- 1980: Królowa Bona jako Barbara Radziwiłłówna
- 1981: Znachor jako Maria Jolanta Wilczur
- 1982: Dolina Issy jako Magdalena
- 1982: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny jako Barbara Radziwiłłówna
- 1983: Wedle wyroków twoich… jako Rachel
- 1983: Przeznaczenie jako Hanna P.
- 1983: Na odsiecz Wiedniowi jako Maria Kazimiera
- 1983: Ostrze na ostrze jako Konstancja Zgurska
- 1984: Rycerze i rabusie jako Konstancja Zgurska
- 1985: Osobisty pamiętnik grzesznika przez niego samego spisany jako Dominika
- 1988: Schodami w górę, schodami w dół jako baronowa
- 1988: Mistrz i Małgorzata jako Małgorzata
- 1988: Pole niczyje jako Wityńska
- 1993: Tylko strach jako Katarzyna
- 1994: Diabelska edukacja jako matka
- 1994: Dama kameliowa jako Prudencja Duvernoy
- 1994: Śmierć jak kromka chleba jako żona górnika
- 1994: Panna z mokrą głową jako matka Zbyszka
- 1994: Panna z mokrą głową jako matka Zbyszka
- 1995: Pestka jako Teresa
- 1997: Boża podszewka jako Walunia
- 1998: Siedlisko jako Marianna
- 2000: Duże zwierzę jako Maria Sawicka
- 2001: Wiedźmin jako Nenneke
- 2002: Wiedźmin jako Nenneke
- 2003: Bez końca jako mamusia
- 2003: Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem jako Jaga
- 2004: Nasza ulica jako matka Janka
- 2004: Stara baśń jako matka Dziwy
- 2005: Wieża jako psychoterapeutka
- 2005: Skazany na bluesa jako Polowa, matka Goli
- 2006: Miłość w przejściu podziemnym jako kobieta w złotych okularach
- 2006: Samotność w sieci jako matka Natalii
- 2007: Odwróceni jako Mariola Żuk
- 2008: Doręczyciel jako Hanna Gorzkowska
- 2009: Blondynka jako zielarka Ożogowa
- 2010: Licencja na wychowanie jako matka Pawła
- 2011: Lęk wysokości jako dr Druch
- 2015: Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy jako Bayerowa
- 2020: Nieobecni[8] jako Zośka Gajda
- 2022: Miłość na pierwszą stronę jako pani Stasia
- 2022: Ojciec Mateusz jako Irena Stawska
- 2022: Wielka woda jako Lena Tremer
Odznaczenia i wyróżnieniaEdytuj
- Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2014)[9]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2004)[10]
- Srebrny Krzyż Zasługi (1989)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)[11]
- Order Uśmiechu (2002), powołana również do międzynarodowej kapituły tego orderu
- Order Ecce Homo (2005)
- Nagrody artystyczne
- 1977 – nagroda przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za rolę Kory w Nocy Listopadowej
- 1979 – Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury – nagroda dla młodego, wyróżniającego się twórcy za osiągnięcia w teatrze i filmie[12]
- 1980 – XX Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda aktorska za rolę Niny Zariecznej w Dziesięciu portretach z czajką w tle
- 1983 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia;
- 1983 – XXII Rzeszowskie Spotkania Teatralne – nagroda publiczności za najlepszą rolę kobiecą – Marii Derkum w Zwierzeniach clowna
- 1984 – najpopularniejsza aktorka w plebiscycie tygodnika „Antena” z okazji 20-lecia polskiego filmu telewizyjnego[13]
- 1984 – tytuł „Gwiazda Filmowego Sezonu'83” na XIV LLF w Łagowie
- 1988 – XIV Opolskie Konfrontacje Teatralne – Klasyka Polska – nagroda aktorska za rolę Adeli w Republice marzeń
- 1993 – nagroda wojewody krakowskiego w dziedzinie teatru
- 1993 – XVIII Opolskie Konfrontacje Teatralne – Klasyka Polska – nagroda aktorska za rolę Gospodyni w Weselu
- 1994 – Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za najlepszą kobiecą rolę sezonu (Podstoliny w Zemście i Molly Bowser w Palcu Bożym)
- 1995 – „Złota Kaczka” w kategorii najlepsza polska aktorka
- 1996 – XXXVI Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda aktorska za rolę Krystyny we Wznowieniu
- 1996 – „Złota Maska” – plebiscyt na najpopularniejszą krakowską aktorkę
- 1998 – „Złota Maska” – plebiscyt na najpopularniejszą krakowską aktorkę
- 1999 – „Złota Maska” – plebiscyt na najpopularniejszą krakowską aktorkę
- 2004 – Superwiktor (za całokształt pracy artystycznej)
- 2009 – Wiktor (w kategorii „osobowość telewizyjna”)
- 2016 – Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą (w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy)
- 2016 – Złoty Szczeniak na 5. Festiwalu Aktorstwa Filmowego im. Tadeusza Szymkowa we Wrocławiu za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą (w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy)[14]
- Pozostałe wyróżnienia
- 1994 – tytuł „Człowiek Roku' 94”, przyznany przez czytelników „Gazety Krakowskiej” za wspaniałe kreacje teatralne i filmowe, za wrażliwość i aktywny udział w akcjach charytatywnych
- 2000 – Medal Świętego Brata Alberta
- 2000 – tytuł „Krakowianka XX wieku”
- 2004 – Medal Przyjaciel Integracji
- 2006 – Odznaczenie „Zasłużonemu – Polskie Towarzystwo Lekarskie”
- 2006 – Nagroda im. Andrzeja Bączkowskiego
- 2006 – Medal św. Jerzego (wyróżnienie „Tygodnika Powszechnego”)[15]
- 2007 – Medal „Milito Pro Christo”[16]
- 2007 – „Kobieta Roku 2006” (wyróżnienie miesięcznika „Twój Styl”)
- 2007 – Medal Fundacji Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy
- 2008 – Fenomen 2007 (nagroda tygodnika „Przekrój”)
- 2008 – Ambasador Polskiej Pediatrii (tytuł przyznawany przez zarząd główny Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego)
- 2009 – Skrzydła św. Rafała Archanioła
- 2010 – Nagroda im. Józefa Dietla
- 2011 – tytuł „Małopolanin Roku 2010” (wyróżnienie Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski)
- 2011 – tytuł „Gwiazda Dobroczynności” (wyróżnienie Stowarzyszenia Rozwoju Filantropii w Polsce i tygodnika „Newsweek Polska”)
- 2011 – Medal im. Tadeusza Kotarbińskiego (wyróżnienie Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania Polskiej Akademii Nauk)
- 2016 – tytuł doktora honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie[17]
- 2016 – Medal Polonia Minor[18]
- 2016 – Złoty artKciuk, przyznany na Interdyscyplinarnym Festiwalu Sztuk Miasto Gwiazd w Żyrardowie
- 2019 – Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktorki NieZwykłej na Festiwalu Filmów-Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu[19]
- 2021 – Nagroda im. Kazimierza Kutza[20]
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Anna Dymna nie opuszcza teatru bo kocha go… jak męża. e-teatr.pl, 23 kwietnia 2019. [dostęp 2019-06-25].
- ↑ Moja Dolina Issy. Z Anną Dymną rozmawia Beata Maciejkiewicz. „Kwartalnik Filmowy”. Nr 5, 1994. [dostęp 2018-06-12].
- ↑ Alicja Dołowska. Ona jest wiarą mocna. „Niedziela”. Nr 20, s. 15, 2006. [dostęp 2018-06-12].
- ↑ a b c Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 141. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 144–145. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Ambasador Stowarzyszenia Debra. debra-kd.pl. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ Anna Dymna. polki.pl. [dostęp 2015-04-11].
- ↑ „Nieobecni” od 29 grudnia w player.pl. wirtualnemedia.pl, 1 grudnia 2012. [dostęp 2020-12-01].
- ↑ Prezydent: To dobre lata dla polskiej kultury. prezydent.pl, 26 maja 2014. [dostęp 2014-05-26].
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 września 2004 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2005 r. nr 2, poz. 14).
- ↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2015-04-11].
- ↑ Wręczenie nagród miasta. „Echo Krakowa”. Nr 115, s. 1, 25 maja 1979.
- ↑ Anna Dymna przed Hansem Klossem. „Dziennik Polski”. Nr 206, s. 1, 31 sierpnia 1984. [dostęp 2021-05-14].
- ↑ Michalina Łabacz i Bartłomiej Topa nagrodzeni we Wrocławiu na FAF. wyborcza.pl, 28 października 2016. [dostęp 2016-10-31].
- ↑ Anna Dymna laureatką Medalu Świętego Jerzego. mimowszystko.org, 29 września 2006. [dostęp 2022-12-17].
- ↑ Noworoczny Koncert Kolęd i wręczenie Dyplomów „BENEMERENTI”. mon.gov.pl, 6 stycznia 2007. [dostęp 2015-04-11].
- ↑ Anna Dymna z doktoratem honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej. Pisze go przez całe swe życie. dziennikpolski24.pl, 14 maja 2016. [dostęp 2017-04-03].
- ↑ 500 spotkanie Krakowskiego Salonu Poezji. dziennikteatralny.pl, 19 stycznia 2016. [dostęp 2021-05-29].
- ↑ Sandomierz. Kamień Optymizmu dla Anny Dymnej, korona dla Janusza Kondratiuka. echodnia.eu, 5 maja 2019. [dostęp 2021-05-29].
- ↑ Nagroda im. Kazimierza Kutza dla Anny Dymnej. Uniwersytet Śląski w Katowicach, 17 lutego 2021. [dostęp 2022-02-15].
BibliografiaEdytuj
- Elżbieta Baniewicz: Anna Dymna, Ona to ja. Warszawa: Świat Książki, 2001. ISBN 83-7227-990-X. OCLC 189520820.
- Anna Dymna, Wojciech Szczawiński: Warto mimo wszystko. Kraków: Znak, 2006. ISBN 83-240-0674-5.
- Anna Dymna w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2022-10-07].
- Anna Dymna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
Linki zewnętrzneEdytuj
- Anna Dymna w bazie IMDb (ang.). [dostęp 2015-04-11].
- Anna Dymna w bazie Filmweb. [dostęp 2015-04-11].
- Anna Dymna na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”. [dostęp 2015-04-11].
- Anna Dymna. stary-teatr.krakow.pl. [dostęp 2015-04-11].
- Fundacja Anny Dymnej „Mimo Wszystko”. mimowszystko.org. [dostęp 2015-04-11].