Anna Lisa Małachowska
Anna Lisa Małachowska, także: Anna Liza Małachowska, Anna Lisa Rydyberg-Pettersen (ur. 4 lutego 1892 w Helsinkach, zm. 5 sierpnia 1944 w Łodzi) – polsko-szwedzka malarka i działaczka społeczna[1].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Stary Cmentarz w Łodzi, część ewangelicka |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Wiktor Pettersson, Anna z d. Rydyberg |
| Małżeństwo | |
| Dzieci | |
| Krewni i powinowaci | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Anna Lisa Małachowska przyszła na świat jako Anna Lisa Rydyberg-Pettersen. Przed I wojną światową poznała oficera armii rosyjskiej służącego w 2 pułku strzelców fińskich – Stanisława Małachowskiego, z którym pobrała się, mimo sprzeciwu ojca panny młodej, który nie chciał by jego córka wzięła ślub z żołnierzem wrogiej armii[1]. W 1916 małżeństwu urodził się syn. W 1920 przenieśli się do Zakopanego, gdzie mieszkali 1,5 roku[1], a następnie do Łodzi[2], gdzie jej mąż został dowódcą Okręgu Korpusu nr IV[2]. Rodzina w Łodzi zamieszkała w pałacu Alfreda Biedermanna[3]. Małachowska w Polsce uczyła się języka polskiego z pomocą prywatnej nauczycielki[1].
Po przeprowadzce Małachowska skupiła się na problemach społecznych – opiekowała się inwalidami wojennymi oraz sierotami po poległych żołnierzach. Została prezesem Rodzin Wojskowych w Łodzi, szefem Związku Polsko-Szwedzkiego, a także prowadziła Dom Sierot[1]. 3 maja 1934 została odznaczona przez prezydenta Ignacego Mościckiego Złotym Krzyżem Zasługi[1][4].
W wyniku wybuchu II wojny światowej Małachowskiej i jej rodzinie zaproponowano możliwość wyjazdu z Polski pociągiem dyplomatycznym do Szwecji lub Finlandii. Małachowska odrzuciła ofertę, twierdząc, że jako żona polskiego generała i matka Polaka powinna zostać w Polsce[1]. W lipcu 1943 za działanie w konspiracji została wraz z synem aresztowana przez Gestapo[4]. 14 lipca 1943 osadzono ją w więzieniu kobiecym przy ul. Gdańskiej 13 w Łodzi[1], gdzie ją torturowano i wtrącono do podziemnej celi. W więzieniu miała odmawiać zeznań[1]. 2 sierpnia 1944 została przywieziona do szpitala przy ul. Łomżyńskiej 17/19 w Łodzi, gdzie 5 sierpnia 1944 zmarła w wyniku wrzodziejącego zapalenia gardła[4].
Życie prywatne edytuj
Anna Lisa Małachowska około 1910[5] poślubiła generała Stanisława Nałęcza-Małachowskiego (1882–1971)[6], z którym miała syna Raula Nałęcza-Małachowskiego (1916–2014).
Miała korzenie szwedzkie. Była córką Wiktora Petterssona szwedzkiego dziennikarza, autora książek oraz właściciela, wydawcy i redaktora tygodnika „Lördagskväll – Lördagen” oraz Anny z domu Rydyberg[7], córki poety Wiktora Rydberga[6]. Jej braćmi byli dziennikarz Emanuel Petterson (zm. 1978) oraz malarz Johan Petterson znany jako Jonas Peson (1887–1952)[4].
Została prawdopodobnie pochowana w zbiorowej, bezimiennej mogile we wsi Kurczaki (obecnie część miasta Łodzi)[4], jej ciała nigdy nie zidentyfikowano[8]. Z czasem przyjaciel rodziny – Tomasz Ordyński[1], ufundował jej nagrobek w części ewangelickiej Starego Cmentarza w Łodzi, który od 2014 współdzieli ze swoim synem[2][3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j Raul Nałęcz-Małachowski: Danego życia nie można zmarnować (część pierwsza) · Magazyn Polonia [online], magazynpolonia.com [dostęp 2022-01-30].
- ↑ a b c Raul Nałęcz – Małachowski Wielki Polak z Chile [online], dookolaswiata24.pl [dostęp 2022-01-29] (pol.).
- ↑ a b Zmarł Raul Nałęcz-Małachowski – nestor Polonii w Chile [online], tierralatina.pl – Ameryka Łacińska i Karaiby [dostęp 2022-01-29] (pol.).
- ↑ a b c d e M. Haykowski, Szwedzkimi śladami w Polsce (cz. 14). Żona generała, matka Polaka; [w:] „Polonia”, nr 3/1997.
- ↑ Stanisław Oktawiusz Małachowski [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-01-30].
- ↑ a b Na fali historii by Embajada de Polonia en Chile – Issuu [online], issuu.com [dostęp 2022-01-29] (ang.).
- ↑ Anna Lisa Małachowska – ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], ogrodywspomnien.pl [dostęp 2022-01-30].
- ↑ Herman Lindqvist, Sverige–Polen: 1000 år av krig och kärlek, Albert Bonniers Förlag, 6 września 2019, ISBN 978-91-0-018058-4 [dostęp 2022-01-30] (szw.).