Antonín Novotný

czeski polityk

Antonín Novotný (ur. 10 grudnia 1904 w Letňanach, zm. 28 stycznia 1975 w Pradze) – czeski polityk, czechosłowacki działacz komunistyczny, w latach 19571968 prezydent kraju, I sekretarz partii komunistycznej w latach 19531968; stracił władzę wskutek rozwoju ruchu reformatorskiego w 1968.

Antonín Novotný
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 grudnia 1904
Letňany

Data i miejsce śmierci

28 stycznia 1975
Praga

Prezydent Czechosłowacji
Okres

od 19 listopada 1957
do 28 marca 1968

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Czechosłowacji

Poprzednik

Antonín Zápotocký

Następca

Ludvík Svoboda

I Sekretarz KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji
Okres

od 14 marca 1953
do 5 stycznia 1968

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Czechosłowacji

Poprzednik

Klement Gottwald

Następca

Alexander Dubček

podpis
Odznaczenia
Order 25 lutego 1948 I stopnia (Czechosłowacja) Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski

Życiorys

edytuj
 
Antonín Novotný
 
Grób Antonína Novotný’ego na cmentarzu Malvazinky

Syn murarza, został oddany na naukę do ślusarza; już w dzieciństwie zatrudnił się w fabryce broni. W 1921 rozpoczął działalność w Partii Komunistycznej. W czasie II wojny światowej, kiedy Czechy były okupowane przez Niemców, więziony był przez 4 lata (1941–1945) w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, gdzie był kapo brygady robotniczej. Współpracował z Klementem Gottwaldem. Po wojnie zajmował kolejno coraz wyższe stanowiska w hierarchii partyjnej. W 1946 został członkiem Komitetu Centralnego partii komunistycznej. W 1948 odegrał znaczącą rolę w trakcie przewrotu, który zapewnił komunistom przejęcie władzy. W 1951 został członkiem Biura Politycznego. W 1953 (po śmierci Gottwalda) jako I sekretarz Komunistycznej Partii Czechosłowacji był drugą osobą w państwie – po prezydencie Antoninie Zapotockim. Kiedy ten zmarł w 1957 roku, Novotný objął i to stanowisko, kumulując władzę w swoich rękach.

Rządząc krajem, szeroko czerpał ze stalinowskich wzorców. Sprawował represyjne rządy, utrzymując ścisłą zależność Czechosłowacji od Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Dążył do industrializacji kraju, interesując się również postępem gospodarczym w innych państwach Bloku Wschodniego. Od początku lat 60. próbował przeciwstawić się coraz silniejszemu ruchowi, który żądał przeprowadzenia w kraju głębokich reform. Od 1962 zmagał się z kryzysem, w 1964 ponownie objął urząd prezydenta kraju, zaś w 1967 podjął liberalizację systemu, chcąc zapewnić sobie poparcie inteligencji oraz studentów.

Zmuszony do ustąpienia 5 stycznia 1968 roku zrezygnował ze stanowiska I sekretarza partii, na którym zastąpił go Alexander Dubček. Pod koniec lutego tego roku próbował dokonać wojskowo-milicyjnego zamachu stanu w celu odzyskania pełni rządów. 22 marca utracił (również z powodu rezygnacji) stanowisko prezydenta, na tym fotelu zastąpił go Ludvík Svoboda. 30 maja 1968 wydalony z partii. W tym samym roku sprzeciwił się inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W 1971 przywrócono mu członkostwo, lecz nie zyskał tym już żadnych wpływów politycznych.

W 1969 otrzymał Order Odrodzenia Polski I klasy[1].

Zmarł w 1975 w Pradze. Został pochowany na cmentarzu Malvazinky[2].

Przypisy

edytuj
  1. Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 48.
  2. Na pomezí Smíchova a Radlic – Farkáň a Malvazinky [online], prahaneznama.cz, 19 stycznia 2023 [dostęp 2023-03-29] (cz.).

Bibliografia

edytuj
  • Alex Axelrod, Charles Phillips Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000, s. 460
  • Czechoslovakia. Crossroads and Crises. 1918-1988 pod red. N. Stone’a i E. Strouhala, 1989
  • E. Taborsky, Communism in Czechoslovakia. 1948-1960, Princeton, 1961