Wikipedia

Antoni Bolesław Dobrowolski

geograf i pedagog polski, badacz Antarktydy

Antoni Bolesław Dobrowolski (ur. 6 czerwca 1872 w Dworszowicach Kościelnych, zm. 27 kwietnia 1954 w Warszawie)[1] – polski geofizyk, meteorolog i podróżnik. Stworzył odrębną dziedzinę wiedzy – kriologię.

Antoni Dobrowolski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 czerwca 1872
Dworszowice Kościelne

Data i miejsce śmierci

27 kwietnia 1954
Warszawa

Zawód, zajęcie

geofizyk, meteorolog, kriolog i podróżnik

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Pochodził z biednej rodziny Jana, który był chłopem bezrolnym. Od dwunastego roku życia pracował na swoje utrzymanie, m.in. udzielając korepetycji. Ukończył gimnazjum w Warszawie. Niedługo po maturze w 1891, został aresztowany przez władze carskie i skazany na 3 lata więzienia za działalność konspiracyjną w ramach II Proletariatu. Początkowo więziony w X pawilonie Cytadeli w Warszawie, potem na Pawiaku i w Petersburgu, a następnie zesłany do Tyflisu na Kaukazie, skąd uciekł w 1894 do Szwajcarii[2]. Od 1895 mieszkał w Belgii, gdzie podjął studia uniwersyteckie w Liège w zakresie fizyki i nauk biologicznych[3].

Uczestniczył w belgijskiej wyprawie antarktycznej Adriena de Gerlache’a, w latach 1897–1899 (wraz z Henrykiem Arctowskim). W marcu 1898 roku ich statek Belgica został uwięziony przez lody na Morzu Bellingshausena. Uczestnicy wyprawy dokonali pierwszego, trzynastomiesięcznego zimowania na Antarktydzie[4]. Po powrocie z wyprawy polarnej pracował w belgijskim biurze polarnym w Brukseli[5].

W 1907 na fali amnestii dla emigrantów politycznych, ogłoszonej przez cara Mikołaja II, powrócił do Polski, gdzie do 1914 pracował jako nauczyciel. Od 1914 do 1917 przebywał na stypendium naukowym w Szwecji, prowadząc badania nad krystalografią lodu i lodem atmosferycznym. W 1917 powrócił do Warszawy, gdzie do 1922 pracował jako wizytator generalny i naczelnik programowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Od 1924 był wicedyrektorem (od 1927 dyrektorem) w Państwowym Instytucie Meteorologicznym. W latach 1929–1949 przewodniczył Towarzystwu Geofizyków. Był inicjatorem utworzenia Obserwatorium Sejsmologicznego w Warszawie. Kierował polskimi pracami badawczymi podczas II roku polarnego (1932–1933). Zorganizował wówczas wyprawę naukową na Wyspę Niedźwiedzią[3].

Dobrowolski jest autorem jedynej oryginalnej pracy polskiej o wyprawach polarnych oraz monografii lodu (1923). Jako pierwszy ustalił też symetrię krystalograficzną kryształów lodu.

Oprócz badań geofizycznych Dobrowolski zajmował się również pedagogiką. Od 1927 do 1938 był profesorem pedagogiki ogólnej Wolnej Wszechnicy Polskiej[6]. W latach 1946–1954 profesor pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1952 członek tytularny PAN[7].

 
Uczestnicy polskiej wyprawy naukowej w 1934 r. na Spitsbergen. Stoją od lewej: Henryk Mogilnicki, Stefan Bernadzikiewicz, Stefan Zbigniew Różycki, prof. Antoni Bolesław Dobrowolski, mjr Sylweriusz Zagrajski, Stanisław Siedlecki, Witold Biernawski.

Pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 2-11-14)[8].

Przyrodnik i humanista edytuj

Oprócz nauk przyrodniczych, Antoniego Dobrowolskiego fascynowały humanizm i filozofia[9]. Zajmował krytyczne stanowisko wobec wkładu polskiej myśli naukowej w wiekach wcześniejszych do dorobku światowego[10]. Podkreślał konieczność kształcenia społeczeństwa i finansowania badań naukowych. Miał negatywny stosunek do wszelkich religii, nazywając je magiomistyką. Uważał, że pod względem poznawczym są one bezwartościową fikcją[11].

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Imieniem Dobrowolskiego nazwano polską stację badawczą na Antarktydzie, przekazaną Polsce przez ZSRR w 1959 (obecnie nieczynną), a także Lodowiec Dobrowolskiego na Spitsbergenie i Lodowiec Dobrowolskiego na Wyspie Króla Jerzego oraz ulicę na warszawskim Bemowie[14].

 
Grób Antoniego Bolesława Dobrowolskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W dniu 19 września 2007 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety kolekcjonerskie, przedstawiające Antoniego B. Dobrowolskiego i Henryka Arctowskiego, o nominale:

  • 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,
  • 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym w stopie Nordic Gold[15].

Publikacje edytuj

  • Wyprawy polarne (1914)
  • Drogowskazy (1918)
  • Historia naturalna lodu (1923)
  • Mój życiorys naukowy (1928, 1958)
  • Zagadnienia szkoły powszechnej jako zasadnicze zagadnienie naszej cywilizacji (1932)
  • Życie w krainach lodu (1932)
  • Męczennicy polarni (1933)
  • Najpiękniejsze klejnoty natury. Kryształki lodu i zagadnienie piękna (1946)
  • Wspomnienia z wyprawy polarnej (1950)
  • Pisma pedagogiczne t. 1–3 (1958–1964)
  • Dziennik wyprawy na Antarktydę, 1897-1899 (1962)[16]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dobrowolski Antoni Bolesław, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-09-04].
  2. ↑ Arctowski.pl - Antoni Bolesław Dobrowolski (1872–1954) [online], www.arctowski.pl [dostęp 2018-03-02].
  3. ↑ a b Biogram Dobrowolskiego na stronie Szkoły Podstawowej w Dworszowicach Kościelnych. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. ↑ Antoni Bolesław Dobrowolski (1872–1954) na stronie Arctowski.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. ↑ Leszek Wysznacki, Edmund Grzybowski (red.), Żoliborz, Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa”, 1970, s. 48.
  6. ↑ Wolna Wszechnica Polska. W: Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1930, s. 315.
  7. ↑ Członkowie PAN: Skorowodz
  8. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  9. ↑ Antoni Bolesław Dobrowolski Mój życiorys naukowy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. I, Wrocław 1958, s. V (Wstęp).
  10. ↑ Antoni Bolesław Dobrowolski Mój życiorys naukowy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. I, Wrocław 1958, s. VI (Wstęp).
  11. ↑ Antoni Bolesław Dobrowolski Mój życiorys naukowy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. I, Wrocław 1958, s. 264–265, 266–268.
  12. ↑ M.P. z 1954 r. nr 59, poz. 788 „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
  13. ↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
  14. ↑ UM st. Warszawy, nazewnictwo, obiekty [online], www.ulice.um.warszawa.pl [dostęp 2017-05-08].
  15. ↑ Folder emisyjny NBP, www.nbp.pl/monety okolicznościowe.
  16. ↑ Antoni Bolesław Dobrowolski, Dziennik wyprawy na Antarktydę, 1897-1899, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962 [dostęp 2023-09-12] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoni_Bolesław_Dobrowolski&oldid=71919242”