Antoni Zieliński (chemik)
Antoni Zbigniew Zieliński (ur. 22 listopada 1911 w Krakowie, zm. 5 września 1996 w Szczecinie) – polski inżynier-chemik, profesor, specjalista w zakresie technologii chemicznej organicznej, naukowiec, nauczyciel akademicki, jeden z twórców Wydziału Chemicznego Politechniki Szczecińskiej i jego prodziekan[1][2][3].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk chemicznych | |
| Specjalność: chemiczna technologia organiczna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Profesura | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Urodził się 22 listopada 1911 roku w Krakowie. Maturę zdał w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Studiował chemię na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie chemię organiczną wykładał wówczas Józef Szczęsny Turski (1883–1955)[4], technologię organiczną Kazimierz Smoleński, a chemię fizyczną Wojciech Alojzy Świętosławski. W 1937 roku uzyskał dyplom inżyniera chemii i został asystentem Józefa Zawadzkiego w Zakładzie Technologii Nieorganicznej, a następnie pracował w Zakładach Chemicznych w Dębicy, gdzie wdrażano produkcję kauczuku syntetycznego, opartą na polskiej technologii[1][3].
W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej w stopniu podporucznika, m.in. w bitwie pod Mławą, gdzie został ranny. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) pracował m.in. w lwowskim oddziale warszawskiej Spółdzielni Wytwórczej IF oraz w farbiarni odzieży „Textilia” i kotłowni cukrowni „Lublin” (jako pomocnik palacza)[3].
W 1945 roku uczestniczył w przejmowaniu zniszczonych polskich fabryk. Został dyrektorem fabryki „Motor Alkaloida” w Kutnie. W kutnowskich Zakładach Farmaceutycznych kierował uruchamianiem produkcji kodeiny i morfiny (korzystając z urządzeń, pochodzących ze zniszczonej fabryki na warszawskim Mokotowie). W następnym roku został przeniesiony do Nadodrzańskich Zakładów Przemysłu Organicznego „Rokita” w Brzegu Dolnym, gdzie był początkowo kierownikiem Oddziału, a następnie szefem produkcji[3].
W latach 1949–1953 pracował w Politechnice Wrocławskiej w Zakładzie Technologii Nafty i Paliw Płynnych, kierowanym przez Zdzisława Tomasika (autora podręcznika „Technologia ropy z wyłączeniem paliw płynnych”[5]).
.jpg)
Stopień doktora uzyskał na podstawie pracy nt. „Różne formy chlorku żelazowego jako katalizatora reakcji chlorowania lekkich węglowodorów w fazie ciekłej”, został nadany przez Radę Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej w 1958 roku. W latach 1958–1982 był pracownikiem naukowo-dydaktycznym Politechniki Szczecińskiej (PS)[2]. Na Wydziale Chemicznym PS (później – Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej ZUT) powierzono mu stanowisko kierownika Zakładu Technologii Chemicznej Organicznej, który został później przekształcony w katedrę[3]. W 1959 r. odbył staż naukowy na Purdue University w Stanach Zjednoczonych[2]. Stanowisko docenta otrzymał w 1959 roku, tytuł profesora nadzwyczajnego w 1966 roku, a profesora zwyczajnego w 1976 roku. W latach 1960–1964 pełnił funkcję prodziekana, a w latach 1970–1975 był seniorem budowy nowego budynku Wydziału, znanego jako „Nowa Chemia”[3].
.jpg)
Poza pracą naukową aktywnie organizował proces dydaktyczny, przywiązując dużą wagę do studenckich praktyk w zakładach przemysłowych. Jest uznawany za jednego z twórców Wydziału, kształtujących jego współczesny technologiczny profil[3].
W latach 1962–1964 był przewodniczącym Zarządu Głównego PTChem Oddz. w Szczecinie, a w latach 1970–1976 – członkiem prezydium Komitetu Nauk Chemicznych PAN, Oddz. w Poznaniu[2].
Działał społecznie – zwłaszcza na rzecz dzieci niepełnosprawnych – w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci i Polskim Towarzystwie Walki z Kalectwem. Był instruktorem Związku Harcerstwa Polskiego w stopniu harcmistrza[2].
Żonaty z Bożeną Mataszewską (1917-1997). Pochowany został na cmentarzu Centralnym w Szczecinie kwatera 40A.
Tematyka badań naukowych i publikacje edytuj
Prace naukowe Antoniego Zielińskiego dotyczyły m.in. syntez, właściwości, zastosowań i przetwarzania związków chloro- i fluoroorganicznych. Kierował zespołami badawczymi, opracowującymi technologie chlorowcowania alkanów i alkenów w fazie ciekłej i gazowej (procesy termiczne, katalityczne i fotochemiczne), metody syntezy epoksydów i antypirenów. Wraz z zespołem opracował technologie przemysłowej produkcji m.in. gliceryny i chloralu. Wyniki badań – indywidualnych i zespołowych – opisano w ok. 90 publikacjach naukowych, 26 patentach i w innych opracowaniach[3].
Antoni Zieliński był naukowym opiekunem dwóch habilitacji oraz promotorem 16 rozpraw doktorskich i wielu magisterskich prac dyplomowych. Opracował i wydał 5 skryptów. Jest autorem podręczników:
- „Technologia chloru i związków chloru”, WNT 1963 (współautorstwo)[6]
- „Chemiczna technologia organiczna”, WNT 1973[7]
i tłumaczem polskiego wydania monografii „Podstawy technologii syntezy petrochemicznej”[8].
Odznaczenia edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Izabela Nowicka, Z historii chemii – Prof. dr inż. Antoni Z. Zieliński (1911–1996), „Przemysł Chemiczny”, 4, 2012.
- ↑ a b c d e f g h i j Encyklopedia Szczecina, Tadeusz Białecki (red.), t. II (P–Ż), Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2000, s. 699, ISBN 83-7241-089-5.
- ↑ a b c d e f g h Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej. 50 lat Wydziału (1947–1997), Szczecin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, 1997, s. 127–128, ISBN 83-87423-35-1.
- ↑ Krystyna Sielecka, Józef Szczęsny Turski (1883–1955), „Sylwetki profesorów Politechniki Warszawskiej”, 7, Pracownia Historyczna BGPW, 1983.
- ↑ Zdzisław Tomasik, Technologia ropy z wyłączeniem paliw płynnych, Łódź–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, OCLC 749929686.
- ↑ Ludwik Wasilewski i inni, Technologia chloru i związków chloru, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1963, OCLC 749423227.
- ↑ Antoni Zieliński, Chemiczna technologia organiczna, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1973, OCLC 749493960.
- ↑ Podstawy technologii syntezy petrochemicznej, Arkadij Il’ič Dinces (red.), Lev Aleksandrovič Potolovskij (red.), Antoni Zieliński (tłum.), Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966, OCLC 749156778.