Apoftegmata

Apoftegmata – zbiór 23 anegdot i facecji Jana Kochanowskiego, opublikowanych po śmierci poety w zbiorze Fragmenta albo pozostałe pisma nakładem krakowskiej Drukarni Łazarzowej w 1590.

Apoftegmata (wyd .1617)

Zbiór obejmuje nieułożone według klucza teksty prozatorskie. Służyły one najprawdopodobniej zabawianiu przyjaciół lub gości odwiedzających Kochanowskiego w Czarnolesie. Charakteryzują się zwięzłością i wyraźną puentą. Poeta spisywał zasłyszane opowieści, traktując je być może jako materiał do powstawania kolejnych fraszek. Większość z nich została spisana w okresie dworskim. Najpóźniejsza aluzja historyczna zawarta w zbiorze dotyczy Unii Lubelskiej w 1569. Kolekcjonowanie anegdot i dowcipów było wówczas bardzo cenione, należało też do dworskiego obyczaju, o czym informuje Łukasz Górnicki w Dworzaninie polskim (Księga wtóra). Bohaterami zebranych przez Kochanowskiego opowiastek są m.in. król Zygmunt I Stary, arcybiskup Piotr Gamrat, biskup Stanisław Karnkowski, biskup Samuel Maciejowski.

Cechą charakterystyczną Apoftegmaty są liczne anakoluty, które w twórczości Kochanowskiego pojawiły się jeszcze tylko w Odprawie posłów greckich.

Zawartość zbioru

Z głupim źle żartować Dwu kotu w jeden wór źle sadzać Żart nie na czas Tytuł wielki, dochód mały Niedługi rozmysł Wedle datku służba Zjednanie nieumyślne Niepotrzebne ceremonije Wielkiemu panu nie wszystko baczyć Potrawy nieprzyrodzone Ku temuż Cierpliwa pamięć

Nie pospolitować się bardzo z pany Żart pański Niepewny dłużnik Ku temuż Łgarze Odpowiedź niespodziewana Haraburda z wojną Akolici Jezus Judasza przedał Mnisi i żona Do sądnego dnia

Zobacz też

• Lista dzieł Jana Kochanowskiego

Bibliografia

• Jadwiga Kotarska, Edmund Kotarski: Średniowiecze, renesans, barok. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, 2002. ISBN 83-7134-121-0.
• Janusz Pelc: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13133-0.
• Piśmiennictwo staropolskie: hasła osobowe A-M. oprac. zespół pod kierunkiem Romana Pollaka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964.