Aquilaria crassna

*Aquilaria crassna*
	; Zdarta kora gatunku Aquilaria crassna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	wawrzynkowate
Rodzaj	Aquilaria
Gatunek	Aquilaria crassna
	Nazwa systematyczna
	Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte; Bull. Soc. Bot. France 61:411. 1915 ("1914")
Synonimy
	Aquilaria crasna Pierre (nom. inval.);
	Aquilaria crasna Pierre (nom. inval.);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte – gatunek należący do rodziny wawrzynkowatych. Występuje naturalnie w Azji Południowo-Wschodniej.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rośnie naturalnie w Tajlandii, Kambodży oraz Wietnamie^[3].

W Wietnamie gatunek ten był w przeszłości nadmiernie eksploatowany, w wyniku czego obecnie można go znaleźć tylko na rozproszonych siedliskach. Jego stanowiska zlokalizowane są głównie w południowej części kraju przy granicy z Kambodżą oraz wzdłuż granicy z Laosem na zachód od miasta Đà Nẵng. Występuje także w pasach przybrzeżnych w prowincjach Quảng Ninh, Lào Cai (dystrykt Bắc Hà), Hoà Bình, Tuyên Quang oraz na wyspie Phú Quốc. Pozostałe główne stanowiska znajdują się w środkowej części kraju, w prowincjach Hà Tĩnh, Kon Tum, Quảng Nam, Bình Định oraz Gia Lai^[6].

W Tajlandii występuje między innymi w Parku Narodowym Khao Yai^[7].

Morfologia edytuj

Pokrój: Średniej wielkości, wiecznie zielone drzewo. Dorasta do 15–20 m wysokości przy pierśnicy wynoszącej 40–50 cm^[6].
Kwiaty: Kwitnie od marca do kwietnia. Pierwsze kwiaty pojawiają się w 6–8 roku życia rośliny^[6].
Owoce: Pojawiają się od czerwca do lipca^[6].

Biologia i ekologia edytuj

Roślina do wzrostu potrzebuje dużo światła. Preferuje gleby piaszczyste i gliniaste. Rośnie na wysokości 300–800 m n.p.m.^[6]

We Wietnamie istnieją plantacje tego gatunku

Uprawa edytuj

Od 1986 roku mieszkańcy prowincji Hà Tĩnh położonej w środkowej części Wietnamu zbieraja sadzonki A. crassna z naturalnych stanowisk i sadzą je w przydomowych ogrodach. Głównym motywem ich działań jest uzyskiwanie dochodów ze sprzedaży drewna agarowego. W 1997 roku podjęto próbę zakładania plantacji A. crassna wraz z domieszką gatunku Vernicia montana. Wstępne wyniki badań wykazują dobry wzrost drzew, co sugeruje, że A. crassna może być łatwo uprawiana na plantacjach^[6].

Zastosowanie edytuj

Drewno tego gatunku nosi handlową nazwę agar (ang. agarwood). Drewno bywa często atakowane przez grzyby lub bakterie. Drewno zainfekowane pasożytem wydziela woń – olej ochronny, który występuje na rannych obszarach (korzenie, gałęzie lub pień), które stopniowo stają się twardsze i zmieniają barwę na ciemnobrązową lub czarną^[8].

Agar jest wykorzystywany w produkcji perfum oraz w medycynie tradycyjnej. Ze względu na kosztowny i pracochłonny proces ekstrakcji jest ono bardzo drogie. Minimum 20 kg niskiej jakości drewna żywicznego potrzebne jest do wytworzenia 12 ml oleju agarowego. Najwyższej jakości olej otrzymywany jest z drzew starszych niż 100 lat. Sprzedaż perfum opartych na tym ekstrakcie rośnie z roku na rok^[8]. W 1990 roku jeden kilogram drewna tego gatunku kosztował między 800 a 1000 USD^[6].

Ważnym zastosowaniem drewna tego gatunku jest produkcja kadzidła. Agar jest także afrodyzjakiem, zarówno w postaci olejku, jak i kadzidła. Są to na ogół lokalne zastosowania, ale olej jest również sprzedawany w aptekach wietnamskich do użytku wewnętrznego. W medycynie chińskiej wykorzystuje proszku z drewna w leczeniu marskości wątroby oraz innych dolegliwości. Ma zastosowanie również w leczeniu nowotworów płuc i żołądka^[8].

Zagrożenia edytuj

Eksploatacja zainfekowanego grzybami drewna dla przemysłu perfumeryjnego spowodowało spadek populacji tego gatunku we Wietnamie przekraczający 80% w ciągu ostatnich lat. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podobne straty występują w pozostałej części Indochin. Według Czerwonej księgi gatunków zagrożonych jest gatunkiem narażonym na wyginięcie (VU – vulnerable)^[9].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b Taxon: Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-01-21]. (ang.).
↑ Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte. The Plant List. [dostęp 2014-01-21]. (ang.).
↑ Aquilaria crassna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Conservation and Use of Aquilaria crassna in Vietnam: a case study. FAO Corporate Document Repository. [dostęp 2014-01-21]. (ang.).
↑ National parks planning: a manual with annotated examples. Rzym: FAO, 1988, s. 66. ISBN 92-5-102665-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Agarwood (Oud). Fragrantica. [dostęp 2014-01-20]. (ang.).
↑ Y.Y. Harvey-Brown Y.Y., Aquilaria crassna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-01-21] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-23] (ang.).

[grin-3] Taxon: Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-01-21]. (ang.).

[theplantlist-4] Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte. The Plant List. [dostęp 2014-01-21]. (ang.).

[iucn-5] Aquilaria crassna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[fao-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Conservation and Use of Aquilaria crassna in Vietnam: a case study. FAO Corporate Document Repository. [dostęp 2014-01-21]. (ang.).

[7] National parks planning: a manual with annotated examples. Rzym: FAO, 1988, s. 66. ISBN 92-5-102665-3. (ang.).

[fragrantica-8] Agarwood (Oud). Fragrantica. [dostęp 2014-01-20]. (ang.).

[9] Y.Y. Harvey-Brown Y.Y., Aquilaria crassna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-01-21] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]