Archidiecezja szczecińsko-kamieńska

archidiecezja rzymskokatolicka w Polsce

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska (łac. Archidioecesis Sedinensis-Caminensis) – jedna z czternastu archidiecezji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce z siedzibą w Szczecinie; diecezja utworzona 28 czerwca 1972 r, a podniesiona do godności archidiecezji przez Jana Pawła II 25 marca 1992 r. bullą Totus Tuus Poloniae populus.

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska
Archidioecesis Sedinensis-Caminensis
Ilustracja
Archikatedra św. Jakuba w Szczecinie
Państwo

 Polska

Siedziba

Szczecin

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolia

szczecińsko-kamieńska

Katedra diecezjalna

Archikatedra szczecińska

Biskup diecezjalny

Zbigniew Zieliński
(administrator apostolski sede vacante)
Wiesław Śmigiel
(nominat)

Biskup pomocniczy

Henryk Wejman

Biskup senior

Andrzej Dzięga
Marian Kruszyłowicz

Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych

1 mln

Liczba kapłanów
• w tym diecezjalnych
• w tym zakonnych

698
516
182

Liczba osób zakonnych

168

Liczba dekanatów

36

Liczba parafii

273

Powierzchnia

12.754 km²

Mapa
53°25′28,8″N 14°33′21,3″E/53,424667 14,555917
Strona internetowa

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska nawiązuje tradycją do istniejących w latach 1140–1535 diecezji: pomorskiej z siedzibą biskupią w Wolinie (do 1175[2]) i kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim (do 1535).

Historia

edytuj
 
Herb biskupstwa kamieńskiego (witraż z katedry kamieńskiej)

Tło historyczne

edytuj
Osobny artykuł: Krucjaty północne.

Podobnie jak rządzący królestwami Skandynawii czy cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego, także władcy wczesnopiastowscy podejmowali próby podporządkowania sobie niechrześcijańskich Słowian zamieszkujących południowe wybrzeże Bałtyku na długo przed ogłoszeniem przez Eugeniusza III bulli Divina dispensatione(inne języki) (1147) wzywającej oficjalnie do rozpoczęcia krucjat. Polskim akcentem w tych wczesnych próbach chrystianizacji Pomorza(inne języki) było istniejące krótko biskupstwo kołobrzeskie (1000-1007/1015[3]), czy nieudana misja bosonogiego mnicha Bernarda na Wolinie (1122) w ramach akcji chrystianizacyjnej Bolesława Krzywoustego na Pomorzu Zachodnim.

Biskupstwo pomorskie (1140-1175)

edytuj
Osobny artykuł: Biskupstwo pomorskie.

Wskutek przeprowadzenia[a] przez bamberskiego biskupa Ottona dwóch misji chrystianizacyjnych w latach 1124-25 oraz w roku 1128, na ziemiach księcia Warcisława I założono łącznie 14 kościołów w 12 lokalizacjach tworząc funkcjonującą sieć parafii[4]. Z niejasnego jednak powodu bp Otton aż do swojej śmierci (1139) nie sformalizował ostatecznie spraw kościelnych na Pomorzu, pomimo m.in. posiadania w swoim skarbcu poświęconego przez papieża Honoriusza II (zm. 1130) pierścienia biskupiego przeznaczonego dla przyszłego namiestnika diecezji. Insygnium owo wraz z inwestyturą przekazał desygnowanemu jeszcze przez Bolesława Krzywoustego i Warcisława I kandydatowi na biskupa pomorskiego księdzu Wojciechowi z Wolina dopiero następca Ottona – bp Egilbert(inne języki).

Ostatecznie sakry biskupiej Wojciechowi udzielił papież Innocenty II a powstanie biskupstwa pomorskiego z siedzibą w Wolinie zostało potwierdzone 14 października 1140. Bullą Ex commisa nobis papież podniósł jednocześnie kościół św. Wojciecha w Wolinie do rangi katedry i wyznaczył granice diecezji, która na wschodzie miała rozciągnąć się aż do rzeki Łeby (łac. usque ad Lebam fluvium). Bulla nie określała przynależności metropolitarnej nowego biskupstwa[5].

Biskupstwo kamieńskie (1175-1534)

edytuj
Osobny artykuł: Biskupstwo kamieńskie.
 
Położenie diecezji kamieńskiej około 1400 roku

W 1175 siedziba biskupstwa została przeniesiona do Kamienia Pomorskiego[6]. Diecezja, zwana odtąd kamieńską, od początku swego istnienia miała przywilej wolności, co oznaczało, że biskupstwo to na zawsze (łac. perpetuis temporibus) podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej[7].

Biskupstwo kamieńskie sąsiadowało:

Biskupi kamieńscy rezydowali na zamku w Golczewie (1304) a od 1370 na zamku w Karlinie.

Okres protestancki na Pomorzu (1534-1945)

edytuj

Na sejmie trzebiatowskim (1534) zgromadzonym pod przewodnictwem książąt pomorskich Barnima IX i Filipa I, a także w obecności urzędującego biskupa kamieńskiego Erazma Manteuffela, książęta podjęli decyzję o konwersji na protestantyzm i przyjęciu luteranizmu jako religii państwowej na Pomorzu. Przyjęto napisaną przez Jana Bugenhagena Ordynację Kościelną księstwa. Stworzono państwowy Pomorski Kościół Ewangelicki (niem. Pommersche Evangelische Kirche). Wprowadzono liturgię protestancką, utworzono konsystorz i urząd superintendenta oraz przeprowadzono sekularyzację dóbr kościelnych. W 1545 roku świeżo powołany biskup kamieński Bartłomiej Swawe opierając się na wytycznych Ordynacji Kościelnej zrzekł się praw do dominium i przekazał zwierzchnictwo nad diecezją książętom pomorskim, co było jednoznaczne z zerwaniem związków biskupstwa ze Stolicą Apostolską. Ta formalna schizma i przekazanie Gryfitom majątku diecezjalnego spotkały się z kontrreformacyjnym sprzeciwem gorliwego katolika cesarza Karola V będącego suwerenem Pomorza. W 1549 roku Swawe został zmuszony do rezygnacji a protestancka kamieńska kapituła katedralna działając pod presją cesarza wybrała na jego miejsce luteranina Marcina Wejhera, który – pomimo swego wyznania – otrzymał w 1551 roku bullę prekonizacyjną od papieża Juliusza III. Wobec postanowień kończącego drugą wojnę szmalkaldzką augsburskiego pokoju religijnego (1555) wprowadzającego w księstwach Rzeszy zasadę cuius regio, eius religio, po śmierci Wejhera (zm. 1556) urząd biskupa kamieńskiego stał się tytułem książąt pomorskich.

Po załamaniu się struktur diecezji kamieńskiej, katolicką jurysdykcję nad obszarem Pomorza przejął Apostolski Wikariat Północny(inne języki) (niem. Apostolisches Vikariat des Nordens). Instytucja ta początkowo podlegała nuncjuszowi apostolskiemu z Kolonii, została następnie (1622) przekazana nuncjaturze warszawskiej. Później (1819) podlegała biskupowi wrocławskiemu. W 1829 wydzielono w strukturach wikariatu osobną delegaturę dla Brandenburgii i Pomorza rezydującą w Berlinie[9].

Po 1945

edytuj

Powstanie współczesnej archidiecezji związane było z wydarzeniami po II wojnie światowej i organizacją życia Kościoła katolickiego w Polsce Ludowej. Z uwagi na sytuację polityczną tereny Pomorza Zachodniego wchodziły w skład administratury apostolskiej z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim.

Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Republiką Federalną Niemiec a Polską Rzecząpospolitą Ludową 28 czerwca 1972 r. Paweł VI bullą (łac.) Episcoporum Poloniae coetus na terenach administracji gorzowskiej utworzył trzy pełnoprawne diecezje, w tym diecezję szczecińsko-kamieńską z siedzibą biskupią w Szczecinie. Powołana w ten sposób jednostka kościelna była sufraganią metropolii gnieźnieńskiej. 25 marca 1992 r., w wyniku reformy administracyjnej Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Szczecin stał się na mocy papieskiej bulli Totus Tuus Poloniae populus siedzibą metropolii szczecińsko-kamieńskiej (w skład której jako sufraganie wchodzą także diecezje: koszalińsko-kołobrzeska oraz zielonogórsko-gorzowska).

Biskupi

edytuj
 
Zbigniew Zieliński – administrator apostolski
 
Wiesław Śmigiel – metropolita (nominat)

Administrator apostolski sede vacante

edytuj

Biskup diecezjalny

edytuj

Biskup pomocniczy

edytuj

Biskupi seniorzy

edytuj

Instytucje

edytuj

Główne świątynie

edytuj
 
Konkatedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim

Katedry:

Kolegiaty:

Sanktuaria:

Miasta diecezji

edytuj
lp. Herb Miasto Dekanat Powiat Liczba ludności Liczba parafii
1   Szczecin Szczecin:
-Dąbie
-Niebuszewo
-Pogodno
-Pomorzany
-Słoneczne
-Śródmieście
-Żelechowa
Szczecin 401 907 47
2   Stargard Stargard:
Wschód
Zachód
stargardzki 67 837 8
3   Świnoujście Świnoujście Świnoujście 40 888 6
4   Police Police policki 32 490 3
5   Goleniów Goleniów goleniowski 22 216 3
6   Gryfino Gryfino gryfiński 21 167 2
7   Nowogard Nowogard goleniowski 16 585 3
8   Gryfice Gryfice gryficki 16 415 2
9   Choszczno Choszczno choszczeński 15 109 2
10   Dębno Dębno myśliborski 13 696 2
11   Barlinek Barlinek myśliborski 13 663 3
12   Pyrzyce Pyrzyce pyrzycki 12 578 2
13   Myślibórz Myślibórz myśliborski 11 109 2
14   Łobez Łobez łobeski 10 066 1
15   Trzebiatów Trzebiatów gryficki 9 964 1
16   Kamień Pomorski Kamień Pomorski kamieński 8 808 1
17   Chojna Chojna gryfiński 7 408 3
18   Międzyzdroje Świnoujście kamieński 5 343 1
19   Wolin Wolin kamieński 4 770 1
20   Resko Resko łobeski 4 205 1
21   Płoty Resko gryficki 3 927 1
22   Lipiany Lipiany pyrzycki 3 908 1
23   Mieszkowice Mieszkowice gryfiński 3 612 1
24   Maszewo Maszewo goleniowski 3 363 1
25   Chociwel Ińsko stargardzki 3 150 1
26   Recz Choszczno choszczeński 2 883 1
27   Węgorzyno Łobez łobeski 2 779 1
28   Dziwnów Kamień Pomorski kamieński 2 660 1
29   Golczewo Golczewo kamieński 2 660 1
30   Pełczyce Barlinek choszczeński 2 589 1
31   Stepnica Goleniów goleniowski 2 472 1
32   Dobra Nowogard łobeski 2 290 1
33   Drawno Drawno choszczeński 2 274 1
34   Trzcińsko-Zdrój Chojna gryfiński 2 248 1
35   Dobrzany Suchań stargardzki 2 247 1
36   Ińsko Ińsko stargardzki 1 918 1
37   Moryń Cedynia gryfiński 1 629 1
38   Cedynia Cedynia gryfiński 1 520 1
39   Suchań Suchań stargardzki 1 462 1
40   Nowe Warpno Police policki 1 181 1

Kapituły

edytuj

Zakony

edytuj

Zakony męskie:

Zakony żeńskie:

Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego:

  • Instytut Świętej Rodziny

Zobacz też

edytuj
  1. na osobistą prośbę polskiego księcia Bolesława Krzywoustego

Przypisy

edytuj
  1. Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4
  2. dr Michał Bogacki: Historia Wolina. Wrota Wolina.
  3. Piotr Nitecki: Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny. Wyd. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 2000. ISBN 978-83-211-1311-1.
  4. Wejman, Grzegorz Organizacja kościelna Kamienia Pomorskiego w latach 1124-1544, Szczecin 1997, s. 105-106
  5. Wybrane zagadnienia z dziejów Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim do 1945 roku | Kościół Szczecińsko-kamieński [online], kuria.pl [dostęp 2022-10-13].
  6. R. Schmidt: Die Lande Lauenburg und Bütow in ihrer wechselnden Zugehörigheit zum Deutschen Orden, zu Pommern und Polen und zu Brandenburg-Preußen. W: Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. München: Oldenbourg, 2006, s. 94. ISBN 3-486-57-839-1.
  7. Klemens III, bulla Ex iniuncta nobis a Deo, 25 lutego 1188 roku
  8. Wiejak, Grzegorz Biskupi kamieńscy w Golczewie
  9. Justyna Obodzińska, Z dziejów chrześcijaństwa na ziemi wolińskiej, Studia Wrocławskie IX-2006, s.311
  10. Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska. [w:] Strona internetowa Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej > Instytucje [on-line]. diecezja.szczecin.pl. [dostęp 2017-03-31].
  11. a b c d R. Kostynowicz: Od Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej do Metropolii Szczecińsko-Kamieńskiej (1945–1995). szczecin.kuria.pl, 2006-12-19. [dostęp 2021-04-13]. (pol.).
  12. D. Cywiński: Wolińska Kapituła Kolegiacka. niedziela.pl. [dostęp 2010-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)]. (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj