Archidiecezja szczecińsko-kamieńska
Archidiecezja szczecińsko-kamieńska (łac. Archidioecesis Sedinensis-Caminensis) – jedna z czternastu archidiecezji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce z siedzibą w Szczecinie; diecezja utworzona 28 czerwca 1972 r, a podniesiona do godności archidiecezji przez Jana Pawła II 25 marca 1992 r. bullą Totus Tuus Poloniae populus.
 Archikatedra św. Jakuba w Szczecinie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Metropolia | |
| Katedra diecezjalna | |
| Biskup diecezjalny |
Andrzej Dzięga |
| Biskup pomocniczy | |
| Biskup senior | |
| Dane statystyczne (2017[1]) | |
| Liczba wiernych |
1 mln |
| Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych |
698 |
| Liczba osób zakonnych |
168 |
| Liczba dekanatów |
36 |
| Liczba parafii |
273 |
| Powierzchnia |
12.754 km² |
| |
| 53°25′28,8″N 14°33′21,3″E/53,424667 14,555917 | |
| Strona internetowa | |
Archidiecezja szczecińsko-kamieńska nawiązuje tradycją do istniejących w latach 1140–1535 diecezji: pomorskiej z siedzibą biskupią w Wolinie (do 1175[2]) i kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim (do 1535).
Historia edytuj
Tło historyczne edytuj
Podobnie jak rządzący królestwami Skandynawii czy cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego, także władcy wczesnopiastowscy podejmowali próby podporządkowania sobie niechrześcijańskich Słowian zamieszkujących południowe wybrzeże Bałtyku na długo przed ogłoszeniem przez Eugeniusza III bulli Divina dispensatione (1147) wzywającej oficjalnie do rozpoczęcia krucjat. Polskim akcentem w tych wczesnych próbach chrystianizacji Pomorza było istniejące krótko biskupstwo kołobrzeskie (1000-1007/1015[3]), czy nieudana misja bosonogiego mnicha Bernarda na Wolinie (1122) w ramach akcji chrystianizacyjnej Bolesława Krzywoustego na Pomorzu Zachodnim.
Biskupstwo pomorskie (1140-1175) edytuj
Wskutek przeprowadzenia[a] przez bamberskiego biskupa Ottona dwóch misji chrystianizacyjnych w latach 1124-25 oraz w roku 1128, na ziemiach księcia Warcisława I założono łącznie 14 kościołów w 12 lokalizacjach tworząc funkcjonującą sieć parafii[4]. Z niejasnego jednak powodu bp Otton aż do swojej śmierci (1139) nie sformalizował ostatecznie spraw kościelnych na Pomorzu, pomimo m.in. posiadania w swoim skarbcu poświęconego przez papieża Honoriusza II (zm. 1130) pierścienia biskupiego przeznaczonego dla przyszłego namiestnika diecezji. Insygnium owo wraz z inwestyturą przekazał desygnowanemu jeszcze przez Bolesława Krzywoustego i Warcisława I kandydatowi na biskupa pomorskiego księdzu Wojciechowi z Wolina dopiero następca Ottona – bp Egilbert.
Ostatecznie sakry biskupiej Wojciechowi udzielił papież Innocenty II a powstanie biskupstwa pomorskiego z siedzibą w Wolinie zostało potwierdzone 14 października 1140. Bullą Ex commisa nobis papież podniósł jednocześnie kościół św. Wojciecha w Wolinie do rangi katedry i wyznaczył granice diecezji, która na wschodzie miała rozciągnąć się aż do rzeki Łeby (łac. usque ad Lebam fluvium). Bulla nie określała przynależności metropolitarnej nowego biskupstwa[5].
Biskupstwo kamieńskie (1175-1534) edytuj
W 1175 siedziba biskupstwa została przeniesiona do Kamienia Pomorskiego[6]. Diecezja, zwana odtąd kamieńską, od początku swego istnienia miała przywilej wolności, co oznaczało, że biskupstwo to na zawsze (łac. perpetuis temporibus) podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej[7].
Biskupstwo kamieńskie sąsiadowało:
- od zachodu – z diecezją w Schwerinie (granica prowadziła wzdłuż rzeki Ryck oraz przez miejscowości Widz, Wotenick i Nebel),
- od południowego zachodu – z biskupstwami w Havelbergu (granica biegła na linii Landgraben–Tollense–Piana) i Brandenburgu (oddzielone pograniczem brandenbursko-rańskim),
- od południa – z diecezją lubuską (diecezje rozgraniczała linia Warty; ziemia tuczeńska należała do biskupstwa kamieńskiego, a ziemia kostrzyńska – lubuskiego) i z biskupstwem poznańskim (granica biegła Wartą, Notecią i Drawą),
- od południowego wschodu – z arcybiskupstwem gnieźnieńskim (archidiakonat w Słupsku przynależny był biskupstwu kamieńskiemu)
- od wschodu – z diecezją włocławską (granicę stanowiła rzeka Łeba; ziemia bytowska w diecezji kamieńskiej)[8]
Biskupi kamieńscy rezydowali na zamku w Golczewie (1304) a od 1370 na zamku w Karlinie.
Okres protestancki na Pomorzu (1534-1945) edytuj
Na sejmie trzebiatowskim (1534) zgromadzonym pod przewodnictwem książąt pomorskich Barnima IX i Filipa I, a także w obecności urzędującego biskupa kamieńskiego Erazma Manteuffela, książęta podjęli decyzję o konwersji na protestantyzm i przyjęciu luteranizmu jako religii państwowej na Pomorzu. Przyjęto napisaną przez Jana Bugenhagena Ordynację Kościelną księstwa. Stworzono państwowy Pomorski Kościół Ewangelicki (niem. Pommersche Evangelische Kirche). Wprowadzono liturgię protestancką, utworzono konsystorz i urząd superintendenta oraz przeprowadzono sekularyzację dóbr kościelnych. W 1545 roku świeżo powołany biskup kamieński Bartłomiej Swawe opierając się na wytycznych Ordynacji Kościelnej zrzekł się praw do dominium i przekazał zwierzchnictwo nad diecezją książętom pomorskim, co było jednoznaczne z zerwaniem związków biskupstwa ze Stolicą Apostolską. Ta formalna schizma i przekazanie Gryfitom majątku diecezjalnego spotkały się z kontrreformacyjnym sprzeciwem gorliwego katolika cesarza Karola V będącego suwerenem Pomorza. W 1549 roku Swawe został zmuszony do rezygnacji a protestancka kamieńska kapituła katedralna działając pod presją cesarza wybrała na jego miejsce luteranina Marcina Wejhera, który – pomimo swego wyznania – otrzymał w 1551 roku bullę prekonizacyjną od papieża Juliusza III. Wobec postanowień kończącego drugą wojnę szmalkaldzką augsburskiego pokoju religijnego (1555) wprowadzającego w księstwach Rzeszy zasadę cuius regio, eius religio, po śmierci Wejhera (zm. 1556) urząd biskupa kamieńskiego stał się tytułem książąt pomorskich.
Po załamaniu się struktur diecezji kamieńskiej, katolicką jurysdykcję nad obszarem Pomorza przejął Apostolski Wikariat Północny (niem. Apostolisches Vikariat des Nordens). Instytucja ta początkowo podlegała nuncjuszowi apostolskiemu z Kolonii, została następnie (1622) przekazana nuncjaturze warszawskiej. Później (1819) podlegała biskupowi wrocławskiemu. W 1829 wydzielono w strukturach wikariatu osobną delegaturę dla Brandenburgii i Pomorza rezydującą w Berlinie[9].
Po 1945 edytuj
Powstanie współczesnej archidiecezji związane było z wydarzeniami po II wojnie światowej i organizacją życia Kościoła katolickiego w Polsce Ludowej. Z uwagi na sytuację polityczną tereny Pomorza Zachodniego wchodziły w skład administratury apostolskiej z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim.
Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Republiką Federalną Niemiec a Polską Rzecząpospolitą Ludową 28 czerwca 1972 r. Paweł VI bullą (łac.) Episcoporum Poloniae coetus na terenach administracji gorzowskiej utworzył trzy pełnoprawne diecezje, w tym diecezję szczecińsko-kamieńską z siedzibą biskupią w Szczecinie. Powołana w ten sposób jednostka kościelna była sufraganią metropolii gnieźnieńskiej. 25 marca 1992 r., w wyniku reformy administracyjnej Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Szczecin stał się na mocy papieskiej bulli Totus Tuus Poloniae populus siedzibą metropolii szczecińsko-kamieńskiej (w skład której jako sufraganie wchodzą także diecezje: koszalińsko-kołobrzeska oraz zielonogórsko-gorzowska).
Biskupi edytuj
- Biskup diecezjalny: abp Andrzej Dzięga, metropolita szczecińsko-kamieński (od 2009)
- Biskup pomocniczy: Henryk Wejman (od 2014)
- Biskup senior: Marian Błażej Kruszyłowicz OFMConv. (senior od 2013)
Instytucje edytuj
- Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska (ul. Papieża Pawła VI nr 4)[10]
- Trybunał Metropolitalny
- Arcybiskupie Wyższe Seminarium Duchowne w Szczecinie
- Caritas Archidiecezjalne
- Muzeum Archidiecezjalne
- Archiwum
- Radio Plus (Szczecin, dawniej również Lipiany i Gryfice)
Główne świątynie edytuj
Katedry:
- Bazylika archikatedralna św. Jakuba w Szczecinie,
- Konkatedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim.
Kolegiaty:
- Kolegiata św. Jana Chrzciciela w Myśliborzu,
- Kolegiata Najświętszej Marii Panny Królowej Świata w Stargardzie,
- Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie.
Sanktuaria:
- Sanktuarium Matki Bożej Brzeskiej,
- Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Choszcznie,
- Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Myśliborzu,
- Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej w Resku,
- Sanktuarium Nadodrzańskiej Królowej Pokoju w Siekierkach,
- Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Szczecinie,
- Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Szczecinie,
- Sanktuarium Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szczecinie,
- Sanktuarium Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny w Trzebiatowie,
- Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Szczecinie.
Miasta diecezji edytuj
_COA.svg){kind=small}
Kapituły edytuj
- Kapituła szczecińska powołana 15 maja 1978 r.[11],
- Kapituła kamieńska powołana 8 września 1979 r.[11],
- Kapituła myśliborska powołana 1 listopada 1992 r.[11],
- Kapituła stargardzka powołana 15 sierpnia 1995 r.[11],
- Kapituła wolińska powołana 14 września 2008 r.[12]
Zakony edytuj
Zakony męskie:
|
|
Zakony żeńskie:
|
|
Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego:
|
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ na osobistą prośbę polskiego księcia Bolesława Krzywoustego
Przypisy edytuj
- ↑ Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4
- ↑ dr Michał Bogacki: Historia Wolina. Wrota Wolina.
- ↑ Piotr Nitecki: Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny. Wyd. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 2000. ISBN 978-83-211-1311-1.
- ↑ Wejman, Grzegorz Organizacja kościelna Kamienia Pomorskiego w latach 1124-1544, Szczecin 1997, s. 105-106
- ↑ Wybrane zagadnienia z dziejów Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim do 1945 roku | Kościół Szczecińsko-kamieński, kuria.pl [dostęp 2022-10-13].
- ↑ R. Schmidt: Die Lande Lauenburg und Bütow in ihrer wechselnden Zugehörigheit zum Deutschen Orden, zu Pommern und Polen und zu Brandenburg-Preußen. W: Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. München: Oldenbourg, 2006, s. 94. ISBN 3-486-57-839-1.
- ↑ Klemens III, bulla Ex iniuncta nobis a Deo, 25 lutego 1188 roku
- ↑ Wiejak, Grzegorz Biskupi kamieńscy w Golczewie
- ↑ Justyna Obodzińska, Z dziejów chrześcijaństwa na ziemi wolińskiej, Studia Wrocławskie IX-2006, s.311
- ↑ Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska. [w:] Strona internetowa Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej > Instytucje [on-line]. diecezja.szczecin.pl. [dostęp 2017-03-31].
- ↑ a b c d R. Kostynowicz: Od Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej do Metropolii Szczecińsko-Kamieńskiej (1945–1995). szczecin.kuria.pl, 2006-12-19. [dostęp 2021-04-13]. (pol.).
- ↑ D. Cywiński: Wolińska Kapituła Kolegiacka. niedziela.pl. [dostęp 2010-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 623–642) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2