Archiwa w Toruniu – placówki naukowe, które gromadzą, przechowuje i udostępniają materiały archiwalne w Toruniu.

Archiwa w Toruniu
Ilustracja
Budynek Archiwum Państwowego w Toruniu
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Archiwa w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Archiwa w Toruniu”
Ziemia53°01′20″N 18°36′40″E/53,022222 18,611111
Tabliczki woskowe z zasobu Archiwum Państwowego w Toruniu
List starszych kantoru hanzeatyckiego w Brugii do Rady Starego Miasta Torunia

Archiwa edytuj

Państwowe edytuj

Najstarszym archiwum w Toruniu jest Archiwum Państwowe. Jego początki sięgają założenia miasta w XIII wieku. Do 1951 roku działało jako Archiwum Miejskie z siedzibą od początku swojego istnienia w Ratuszu Staromiejskim, następnie włączone zostało do sieci archiwalnej. Od tego momentu podlega Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych[1]. Na zasób archiwum składa się około 6 tys. akt. Najcenniejsze materiały Archiwum stanowią dokumenty i akta z okresu staropolskiego (m.in. przywileje królewskie dla Torunia, przywilej lokacyjny Miasta Torunian czy bulle papieskie). W zbiorach zachował się też jeden z największych w Europie zespół tabliczek woskowych połączonych w poliptyki. W 2003 roku tabliczki te zostały wpisane na krajową listę dziedzictwa kulturowego UNESCO[potrzebny przypis].

Drugim najstarszym[potrzebny przypis] archiwum jest Archiwum Wojskowe, należy ono do grupy tzw. archiwów wyodrębnionych. Podlega ono Ministerstwu Obrony Narodowej. Jego początki sięgają roku 1947 kiedy to przy dowództwie Okręgu Wojskowego Nr II utworzono komórkę archiwalną. Początkowo siedzibą archiwum była Bydgoszcz, przenosiny do Torunia nastąpiły w 1957 roku. Od 1990 roku nie podlegało Okręgowi Wojskowemu, a Dyrekcji Centralnemu Archiwum Wojskowemu. Stan ten trwał do 2000 roku i ponownie od 2009 roku. W 2010 roku po raz kolejny zreorganizowano wojskową służbę archiwalną. Od tego momentu archiwum funkcjonuje jako samodzielna jednostka pod nazwą Archiwum Wojskowe w Toruniu[2].

Archiwum wchodzącym w skład państwowej sieci archiwalnej jest również Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Należy do grupy archiwów zakładowych z powierzonym zasobem historycznym. Jego początki sięgają roku 1948. Na dzień 31 grudnia 2022 roku zasób Archiwum UMK obejmuje ogółem 391 996 jednostek archiwalnych. Łącznie zasób liczył 5 579,1 metrów bieżących akt[3]. Zasób archiwum dzieli się na działy: akta wydziałowe, akta jednostek administracji UMK, akta innych jednostek, organizacji i instytucji uniwersyteckich oraz spuścizny pracowników naukowych. Nadzór merytoryczny nad archiwum sprawuje Archiwum Państwowe[potrzebny przypis].

Specjalnym rodzajem Archiwum, jednak nie będącym samodzielną jednostką jest istniejące w strukturze Biblioteki Uniwersyteckiej Archiwum Emigracji. Powstało ono w 1995 roku i zajmuje się gromadzeniem, przechowywaniem, opracowywaniem i udostępnianiem wszelkich materiałów związanych z życiem i działalnością emigracji polskiej[potrzebny przypis].

Zakładowe edytuj

W Toruniu działa również szereg archiwów zakładowych, które również wchodzą w skład państwowej sieci archiwalnej. Nadzór nad ich działalnością sprawuje Oddział Nadzoru Archiwum Państwowego w Toruniu[potrzebny przypis].

Pozostałe edytuj

W Toruniu istnieją również placówki nie wchodzące w skład państwowej sieci archiwalnej. Należą do sieci archiwów niepaństwowych ewidencjonowanych[potrzebny przypis]. Największe z nich to Archiwum Akt Dawnych Diecezji Toruńskiej. Powstało na podstawie dekretu biskupa toruńskiego Andrzeja Suskiego 24 czerwca 2001 roku. Na jego zasób składają się akta metrykalne z parafii diecezji toruńskiej oraz akta z archiwów parafialnych i klasztornych[4].

W Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej znajduje się archiwum dokumentujące działalność Okręgu Pomorze Armii Krajowej oraz wkładu kobiet w działalność konspiracyjną i wojenną. Całość zasobu podzielona jest na dokumentację aktową i nieaktową, a w ich ramach na działy. Dokumentacja aktowa podzielona jest na: Archiwum Pomorskie, Dział Archiwum Wojennej Służby Kobiet oraz Dział Archiwum Wydziału Łączności Zagranicznej KG AK „Zagroda”[5].

Przypisy edytuj

  1. Historia Archiwum Państwowego w Toruniu. torun.ap.gov.pl. [dostęp 2024-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-10)].
  2. O archiwum. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2024-02-27].
  3. Historia archiwum. archiwum.umk.pl. [dostęp 2024-02-27].
  4. Historia. archiwum.diecezja.torun.pl. [dostęp 2024-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-10)].
  5. Zbiory. zawacka.pl. [dostęp 2024-02-27].