Archiwum Akt Dawnych

Archiwum Akt Dawnych (AAD) – centralne archiwum państwowe w Warszawie założone 15 czerwca 1867 w celu przechowywania akt po zlikwidowanych urzędach administracji centralnej Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, głównie Rady Stanu i Rady Administracyjnej.

Pierwotną siedzibą archiwum było pałac namiestnikowski na Krakowskim Przedmieściu (dawny lokal archiwum Rady Administracyjnej), a od 1872 r. gmach dawnego kolegium jezuickiego przy ul. Jezuickiej na Starym Mieście.

Po I wojnie światowej archiwum weszło do polskiej sieci archiwalnej i pod energicznym kierownictwem dyrektora Kazimierza Konarskiego i jego zastępcy Ryszarda Przelaskowskiego stało się ważną placówką naukowo-archiwalną.

W czasie powstania warszawskiego w 1944 r. zasób archiwum prawie w całości uległ zniszczeniu, kilkuprocentowa pozostałość weszła w skład zasobu Archiwum Głównego Akt Dawnych.

Zasób archiwum

Zgodnie ze sprawozdaniem ówczesnego dyrektora archiwum Kazimierza Konarskiego instytucja ta gromadziła 1 stycznia 1927 r. około 400 000 woluminów oraz około 1000 map i planów. Wydzielił on pięćdziesiąt głównych części składowych aktowego zasobu archiwum oraz dział kartograficzny. Były to:

• akta rządowe z okresu Księstwa Warszawskiego:
  • akta Komisji Rządzącej Księstwa Warszawskiego (1807),
  • akta Rady Stanu Księstwa Warszawskiego (1807–1813),
  • akta Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego (1807–1815),
  • akta Ministerium Wojny Księstwa Warszawskiego (1807–1815),
  • akta Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego (1813–1815),
  • akta kancelarii prezesa Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego i Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego, generał-gubernatora Wasilija Łanskoja (1813–1815),
• akta Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800–1830),
• akta najwyższych władz państwowych Królestwa Polskiego:
  • akta kancelarii Senatu Królestwa Polskiego (1815–1830; wraz z częścią akt kancelarii Senatu Księstwa Warszawskiego z lat 1807–1815),
  • akta Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego (1815–1867),
  • akta Rady Stanu Królestwa Polskiego (1815–1867),
  • akta Sekretariatu Stanu Królestwa Polskiego (1815–1867),
  • akta Kancelarii Cesarskiej do spraw Królestwa Polskiego (1867–1876),
• akta ministerialne Królestwa Polskiego:
  • akta Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (fragmentaryczne; 1815–1830),
  • akta Komisji Rządowej Wojny (1815–1861),
  • akta Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (1815–1867; wraz z częścią akt Ministerium Spraw Wewnętrznych Księstwa Warszawskiego (od 1807),
• akta Wydziału Wyznaniowego Kancelarii Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego (1807–1914),
• akta Rady Głównej Opiekuńczej (1807–1870),
• akta Rady Lekarskiej (1809–1867),
• akta Dyrekcji Ubezpieczeń (1816–1867),
• akta kancelarii senatora Nikołaja Nowosilcowa (1813–1830),
• akta Policji Tajnej (1815–1830),
• akta władz i urzędów powstania listopadowego:
  • akta władz centralnych powstania listopadowego (tj. dyktatury, Rządu Narodowego, Komisji Spraw Wewnętrznych oraz Wydziału Spraw Zagranicznych (1830–1831),
  • akta Komitetu Rozpoznawczego (1830–1831),
• akta kancelarii Namiestnika Królestwa Polskiego:
  • akta kancelarii Namiestnika Królestwa Polskiego (1831–1874),
  • Archiwum Sekretne Namiestnika Królestwa Polskiego (1832–1863),
  • akta Kancelarii Dyplomatycznej Namiestnika Królestwa Polskiego
  • akta Kancelarii Wojskowej Namiestnika Królestwa Polskiego (1842–1867),
• akta Najwyższego Sądu Kryminalnego (1831–1839),
• akta departamentów warszawskich Senatu Rządzącego (1841–1860),
• akta redakcji wydawnictwa Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego (1864–1868),
• akta Heroldii Królestwa Polskiego (1836-1861),
• akta kancelarii armii czynnej w Królestwie Polskim:
  • akta kancelarii Naczelnego Dowódcy Armii Czynnej (1830–1865),
  • akta kancelarii Szefa Sztabu Generalnego (1830–1835),
  • akta kancelarii Generała-Kwatermistrza (1831–1840),
  • akta kancelarii Głównego Dyżurstwa (1831–1854) .

Bibliografia

• H. Robótka, B. Ryszewski, A. Tomczak, Archiwistyka, Warszawa 1989