Wikipedia

Argyrantemum

rodzaj roślin

Argyrantemum[5], srebrzeń[6] (Argyranthemum) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 23[7]–24[3] gatunki. Wszystkie występują naturalnie na wyspach Makaronezji (Kanaryjskich, Selvagens i na Maderze)[7][3], ale jako introdukowane rosną na wszystkich kontynentach poza Antarktydą[3]. Niektóre gatunki są miejscami bardzo inwazyjne, np. argyrantemum krzewiaste A. frutescens na Nowej Zelandii[7]. Ten gatunek jest też jedynym spotykanym w uprawie w Polsce[5].

Argyrantemum
Ilustracja
Argyrantemum krzewiaste
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

argyrantemum

Nazwa systematyczna
Argyranthemum P.B. Webb in P.B. Webb et Berthelot
Hist. Nat. Iles Canaries 3(2. 2). t. 90. Nov 1839[3][4]
Typ nomenklatoryczny

A. jacobaeifolium P.B. Webb[4]

Synonimy
  • Preauxia C. H. Schultz Bip.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Różne gatunki i mieszańce z tego rodzaju są uprawiane jako ozdobne, często prowadzone na pniu jako wysokopienne[7]. Uprawiane są także na kwiaty cięte i jako doniczkowe[8]. Rośliny te tolerują tylko lekkie przymrozki[8].

Morfologia edytuj

 
Argyrantemum krzewiaste
 
Argyranthemum maderense
Pokrój
Półkrzewy, zwykle nagie, czasem z włoskami pojedynczymi[9], o łodydze zwykle pojedynczej, ale silnie rozgałęzionej, wzniesionej, podnoszącej się lub płożącej[10], często o pokroju kępiastym[8]. Osiągają od 10 do 100 cm wysokości[10][8], rzadko do 150 cm[10].
Liście
Zimozielone[8], skrętoległe, ogonkowe lub siedzące[10], od piłkowanych i ząbkowanych po wcinane w różny sposób[9] i podzielone[8]. Blaszki liściowe zwykle jasnozielone do niebieskozielonych[8].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, które wyrastają na pędach pojedynczo lub zebrane w luźne kwiatostany złożone w formie baldachogrona. Okrywy koszyczków są półkuliste, tworzone przez zielone listki o szerokich, błoniastych (zwykle jasnobrązowych) brzegach zebrane w 3–4 szeregach. Dno koszyczka wypukłe do stożkowatego, bez łuszczynek. Kwiaty brzeżne w koszyczku żeńskie, z płatkiem języczkowym białym, rzadziej żółtym lub czerwonawym. Kwiaty wewnątrz koszyczka obupłciowe, z koroną rurkowatą, na szczycie z 5 ząbkami, żółte, rzadziej czerwone[9].
Owoce
Niełupki dwojakiego rodzaju – te powstające z kwiatów brzeżnych trójkanciaste i zwykle z trzema skrzydełkami, te powstające z kwiatów rurkowatych w środku koszyczka są spłaszczone i z dwoma skrzydełkami, czasem walcowate[9]. Bez puchu kielichowego[10].

Systematyka edytuj

 
Argyranthemum adauctum
Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Anthemideae z podrodziny Asteroideae z rodziny astrowatych (Asteraceae)[2]. W obrębie plemienia zaliczany jest do podplemienia Glebionidinae Oberpr. & Vogt (2007) wspólnie z rodzajami Glebionis i heteroantemis Heteranthemis[11]. W latach 90. XX wieku taksony te wyróżniane były bez rangi jako „grupa Argyranthemum” w obrębie kladu skupiającego rodzaje z centrum występowania w obszarze śródziemnomorskim w obrębie plemienia Anthemideae[9]. Jeszcze wcześniej taksony te łączono w szeroko ujmowanym dawniej rodzaju Chrysanthemum, przez co w efekcie rośliny tu zaliczane określane bywają zwyczajowo złocieniami lub chryzantemami[8].

Przedstawiciele rodzaju z obszaru pierwotnego występowania w basenie Morza Śródziemnego wymarli w plejstocenie. Współczesne gatunki powstały w wyniku ewolucji populacji izolowanych na różnych wyspach Makaronezji, w tym różnicowania populacji zajmujących różne nisze ekologiczne na większych wyspach[12].

Wykaz gatunków[3]

Zagrożenia edytuj

W czerwonej liście gatunków zagrożonych publikowanej przez IUCN ujęte są jako zagrożone lub krytycznie zagrożone trzy gatunki: Argyranthemum thalassophilum[13], A. lidii[14] i A. winteri[15]. Rośliny z tego rodzaju mają generalnie niewielkie zasięgi i zagrożone są przemianami siedlisk związanymi z rozwojem rolnictwa i turystyki na wyspach[12].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-21] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Glebionis Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-21].
  4. ↑ a b c Argyranthemum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-02-21].
  5. ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 29. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ a b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 840. ISBN 83-214-1305-6.
  7. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 71, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c d e f g h Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. ↑ a b c d e K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 369. ISBN 978-3-540-31050-1.
  10. ↑ a b c d e Argyranthemum Webb. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-02-22].
  11. ↑ Oberprieler, C., Himmelreich, S. & Vogt, R.. A new subtribal classification of the tribe Anthemideae (Compositae). „Willdenowia”. 37, s. 89–114, 2007. 
  12. ↑ a b Janet Marinelli: Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 168. ISBN 83-7391-888-4.
  13. ↑ F.B. Caldas, Argyranthemum thalassophilum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-23] (ang.).
  14. ↑ R. González González i inni, Argyranthemum lidii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-23] (ang.).
  15. ↑ S. Scholz, Argyranthemum winteri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-23] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Argyrantemum&oldid=72289047”